19. júní - 19.06.1990, Blaðsíða 6

A þessu ári eru 75 ár liðin frá
því að íslenskar konur fengu kjörgengi og
kosningarétt til Alþingis, en það var 19.
júní 1915 sem ákvæðin um stjórnarfarslegt
jafnrétti kvenna hlutu staðfestingu kon-
ungs. Jafnréttið var að vísu háð því að
konurnar væru orðnar fertugar til að njóta
þess, en aldurstakmarkið átti að færast nið-
ur árlega á 15 árum í 25 ár. Til þess kom
þó ekki því fullt stjórnmálalegt jafnrétti
fékkst með fullveldisstjórnarskránni 1918.
Þann 1 9. júní árið 1915 héldu konur há-
tíð til að fagna nýjum réttindum sínum og
í höfuðstaðnum fylktu þær liði framan við
Alþingishúsið í því skyni að þakka þing-
mönnunum fyrir sig. Bríet Bjarnhéðins-
dóttir flutti ávarp og sagði m.a.:
„Alþingi íslands, þessi kjörgripur íslensku
þjóðarinnar, hefur sýnt sig svo velviljað í
TIL
HAMINGJU
„Vér heilsum
glaðarfram-
tíðinni, þar
sem karlar og
konurvinnaí
bróðerni sam-
anaðöllum
landsmálum,
bæði á heimil-
unumogá Al-
þingi."
MEÐ
DAGINN!
vorn garð, aó vér óskum einskis fremur en
að fá að vinna að sameiginlegum landsmál-
um með bræðrum vorum undir löggjafar-
valdi þess. Vér vitum vel, að það er fjöregg
frelsis íslensku þjóðarinnar, sem vandlega
ber að varðveita, að hvorki brákist né brotni
og vér konur munum ekki reynast því
ótrúrri liðsmenn en bræóur vorir. Vér heils-
um glaðar framtíðinni, þar sem karlar og
konur vinna í bróðerni saman að öllum
landsmálum, bæði á heimilunum og á
alþingi."
Bríet beindi orðum sínum þannig bæði
til kvenna en ekki síður til þeirra karla sem
veitt höfðu þeim liðsinni í baráttu undan-
genginna ára: „Þegar vér í dag, í glóbjarta
góðviðrinu, stöndum hér fyrir framan þing-
húsið, til þess að halda minningarhátíð
þess, að vér séum orðnar löglegir borgarar
(slands, með fullum rétti til að vinna sam-
eiginlega að öllum þess velferðarmálum
með bræðrum vorum, þá verður það fyrst
og síðast Alþingi og þess leiðandi menn,
sem vér þökkum þessi stóru réttindi: Skúla
Thoroddsen fyrir hans þrautseigu liðveislu
fyrr á tímum, þegar hann mátti tala út í
bláinn, án þess að heyra annað en hljóm
eigin orða, Hannesi Hafstein, sem bæði
sem ráðherra og þingmaður hefur stutt að
bestu málalokum fyrir mál vor kvennanna
og nú síðast vorum núverandi ráðherra
(Einari Arnórssyni), sem hefur borið málið
fram til sigurs, gegnum allar öldur hins
ókyrra pólitíska hafs og bjargað því heilu
i höfn."
Hlutur þingmanna í sjálfstæðissigrum ís-
lenskra kvenna verður auðvitað ekki van-
metinn þó svo því sé hér haldið fram, að
það hafi verið óþarfleg hógværð hjá Bríeti
að þakka „fyrst og síðast" Alþingi og þess
leiðandi mönnum fyrir kosningaréttinn.
Dóttir Bríetar, Laufey Valdimarsdóttir,
skrifaði líka seinna á þessa leið: „Oft hefur
því verið haldið fram, að íslenskar konur
hafi hlotið þjóðfélagsleg réttindi sín bar-
áttulaust og mótstöðulaust, vegna þess
hvað íslenskir karlmenn hafi verið sérstak-
lega skilningsríkir á ósagðar óskir kvenna.
En því fer fjarri að svo væri. Kvenréttinda-
málið átti sér að vísu forvígismenn meðal
karlmanna" og hér nefnir Laufey, Valdimar
Ásmundsson föður sinn, Pál Briem og
Skúla Thoroddsen. Síðan segir hún: „en
andstöðu nóga fékk það mál, ekki síður
hér en annars staðar og konur börðust sjálf-
ar fyrir rétti sínum í ræðu og riti á margvís-
legan hátt, fyrst einstaklingar: Þorbjörg
Sveinsdóttir, sem fyrst allra kvenna talaði
hér á stjórnmálafundum og móðir mín, sem
fyrst skrifaói í blöð og flutti erindi um rétt-
indi kvenna 1885 og 1887, og Ólafía Jó-
hannsdóttir, sem fyrst bjó sig undir að
ganga menntabrautina af konum síðari alda
og vildi taka 4. bekkjarpróf í Latínuskólan-
um en fékk ekki, og síðan skipulögð sam-
tök kvenna."
Fyrst og síðast eigum við, sem tókum rétt-
indi okkar í arf, þau að þakka konunum sem
héldu baráttunni til streitu áratugum saman
án þess að gleyma settu marki sínu. 19.
júní hvert ár hlýtur að verða okkur öllum
tilefni til að halda hátíðlegan þann dag, sem
var uppskerudagur þeirra og til að heiðra
minningu formæðra okkar, sem ekki létu
deigan síga. Fyrstu skipulögðu samtök
kvennanna voru Hið íslenska kvenfélag,
sem þær Þorbjörg og Ólafía beittu sér fyrir
að stofnað yrði árið 1894. Kvenfélagið féll
þó frá pólitísku starfi og tók að beita sér á
öðrum sviðum. Arftaki þess varð „Hið ís-
lenska kvenréttindafélag" en stofnun þess
ber hátt við himin á leið formlegrar kvenna-
6