19. júní - 19.06.1990, Blaðsíða 28

„Hægri menn
létu einskis
ófreistaðtil
aðdraga úr
opinberri fé-
lagslegri að-
stoð og hug-
töká borð við
frjálslyndi auk
heldur kven-
réttindi urðu
eins og hver
önnurskamm-
aryrði."
Ég fékk mikla gagnrýni fyrir
þessar hugmyndir ekki síst
frá öðrum kvenréttindakon-
um, en ég held að þær séu
núna farnar að skilja af-
stöðu mína betur."
„Það er þjóðarskömm að
Bandaríkin eru eina iðn-
vædda þjóðfélagið í veröld-
inni, fyrir utan Suður-Afr-
íku, sem ekki hefur opin-
bera, yfirlýsta stefnu varð-
andi dagvistarmál barna
eða fæðingarorlof. Aðstæð-
ur í þessum málum hafa
verið svo hraklegar að kon-
ur hafa frestað barneignum
framundir fertugt eða jafn-
vel lengur. Nú á sér stað
mikil fjölgun fæðinga meðal
kvenna á aldrinum 35 - 45
ára. Um 100% meðal
kvenna um fertugt og um
50% meðal kvenna á aldrin-
um 40 - 45 ára. Svo síð-
búnum barneignum fylgja
margháttuð vandamál. Að
vísu sýna rannsóknir, að
fæðingar eru ekki endilega
erfiðari fyrir konur á fertugs-
aldri en yngri konur, en líkur
á getnaði eru mun minni
eftir 35 ára aldur og einnig
eykst tíðni mongólisma
stórlega, sömuleiðis líkur á
ófrjósemi, sem berlega sést
í stóraukinni glasafrjóvg-
un. "
„Það sem nú er að gerast
er það, að þessar konur líta
á vandann, sem tengist
fæðingarorlofi og dagvist-
arrými fyrir börn sem sín
einkavandamál. Sumar
þessara kvenna hafa fallið
fyrir hugmyndinni um, að
mæðrum og auðvitað ein-
göngu mæðrum, beri skylda
til að vera heima hjá börn-
um sínum. Og konur, sem
eru svo vel settar efnahags-
lega, að þær hafa getað
„valið" að vera heima og
svo hins vegar útivinnandi
mæður, hafa oft snúist önd-
verðar hver gegn annarri í
stað þess að snúa bökum
saman, standa saman í
vissu þess, að vandinn er
ekki persónulegur heldur
há-pólitískur. Hvorugur
hópurinn á í raun völina.
Ekki verður um raunhæft val
að ræða fyrr en fyrirkomu-
lag vinnunnar hefur verið
aðlagað þörfum fjölskyld-
unnar, og mæður og feður
geta tekið allt að átján mán-
aða fæðingarorlof og réttur
barna til dagvistar tryggður
með löggjöf. Konur eiga
ekki að þurfa að „velja"
milli þess hvort þær eru
heima ellegar virkar úti í
samfélaginu. Þjóðfélagsaó-
stæður eiga að vera á þann
veg, að konur sjái sér fært
að eignast börn á ákjósan-
legum aldri. Þær geti stund-
að eigin, sjálfstæð störf og
hafi jafnframt möguleika til
áhrifa og ákvarðanatöku í
samfélaginu, til virkrar þátt-
töku í stjórnmálum."
„Jafnréttisbaráttan" beið
mikinn hnekki við tilkomu
hægri manna í stjórn hér í
Bandaríkjunum. Hægri
menn létu einskis ófreistað
til að draga úr opinberri fé-
lagslegri aðstoð, og hugtök
á borð við frjálslyndi auk
heldur kvenréttindi urðu
eins og hver önnur skamm-
aryrði. Einnig komu hægri
menn í veg fyrir að ákvæðin
um jafnrétti kynjanna „The
Equal Right Amendment"
væru skráð í bandarísku
stjórnarskrána. Þeir hafa
reynt að grafa undan lög-
gjöf, sem tryggja á jafnrétti
kynja til atvinnu. Þeir hafa
engar nýjar brautir rutt varð-
andi félagslega þjónustu,
og það litla sem fyrir var,
hefur verið rýrt enn frekar,
ef ekki lagt niður með öllu.
Hægri menn hafa vitanlega
ekkert aðhafst til hagsbóta
útivinnandi foreldrum t.d. í
dagvistarmálum barna.
Hægri stjórnin hefur í reynd
firrt sig allri félagslegri
ábyrgð, en þess í stað ýtt
undir gróðahyggju stórfyrir-
tækjanna.
Já, og svo gerðu þeir allt,
sem þeir gátu til að afnema
rétt kvenna til löglegra
fóstureyðinga, en fengu
reyndar skömm í hattinn
fyrir. í stað þess að auka S
vinsældirsínarmisstu hægri
menn mikið fylgi, því að
meirihluti Bandaríkjamanna
er fylgjandi því að konur
hafi rétt til að ákveða og
ráða því hvort og hvenær
þær vilja eiga börn. Þetta
mál, löggjöf um fóstureyð-
ingar er nú úrslitamál í
mörgum staðarkosningum.
Fyrsti þeldökki borgarstjór-
inn í New York, Dinkins, og
fyrsti þeldökki ríkisstjórinn í
Bandaríkjunum, ríkisstjór-
inn í Virginíufylki, Wilder,
unnu sínar kosningar fyrst
og fremst vegna þess að
þeir studdu rétt kvenna til
löglegra fóstureyðinga, rétt
þeirra til að ráða sjálfar yfir
eigin líkama. Atkvæði
kvenna er sterkt pólitískt
vopn, og konur geta svo
sannarlega breytt valda-
hlutföllum í þjóðfélaginu."
Eins og íslenskum konum
er sennilega kunnugt um
voru nýlega uppi háværar
raddir meðal forystukvenna
innan bandarísku kvenrétt-
indahreyfingarinnar um að
stofna sérstakan kvenna-
flokk, rétt eins og gert var á
Íslandi, til að fylgja eftir og
ná fram kröfum kvenna. Ég
spurði Betty Friedan, hvort
hún teldi stofnun slíks
flokks vera vænlega leið í
baráttunni.
„Ég skil vel forsendurnar
fyrir sérframboði íslenskra
kvenna, en sérframboð
kvenna hér, við okkar að-
stæður, tel ég ekki raunhæft
eða vænlegt til árangurs.
Smáflokkar hafa hingað til
haft lítil sem engin áhrif á
gang stjórnmála í Banda-
28