19. júní - 19.06.1990, Blaðsíða 45

samkomulagi. Verið getur að
maðurinn samþykki strax
kröfu konunnar, en ef krafan
er sett fram í skiptarétti og
maðurinn neitar þá myndi
rétturinn væntanlega úr-
skurða hvort verða ætti við
kröfu hennar eða ekki.
Þessar dæmi-
sögur eru allar uppspuni en
þær eiga sér stoð í veruleik-
anum. Vonandi geta þær
orðið til upplýsinga og
varnaðar - en fyrst og fremst
ættu þær að vekja okkur
konur til meðvitundar um
fjárhagslega stöðu okkar í
hjúskap. Nokkrar megin-
reglur er rétt að ítreka:
- Eignum hjóna er haldið
aðgreindum eftir því
hvort þeirra telst eigandi
samkvæmt formlegum
heimildum, s.s. þinglýs-
ingu, skráningu eða
kaupsamningi.
- Hvort hjóna um sig er
ábyrgt fyrir skuldum sín-
um með eignum sínum.
- Við skilnað fer uppgjör
fram á eignum og skuld-
um hvors fyrir sig í sam-
ræmi við ákvæði laga um
að hvort hjóna um sig
beri sjálfstæða ábyrgð á
skuldum sínum og eign-
um
- Einungis hrein, þ.e.
skuldlaus eign aðila kem-
ur til skipta. Hreinni eign
hvors aðila er síðan skipt
til helminga og það sem
hvor aðili um sig fær sam-
tals í sinn hlut er hans
búshluti. í sama stað
kemur ef hreinar eignir
beggja eru lagðar saman
og þeirri heild síðan skipt
til helminga milli aðila.
Af dæmunum ætti einn-
ig að vera Ijóst, að það er
ekki síður nauðsynlegt að
leita sér ráðgjafar og lög-
fræðiaðstoðar þegar um er
að ræða skipti á skuldum
en þegar um miklar eignir
er að tefla. Það getur skipt
sköpum fyrir konur, því þær
bera ekki ábyrgð á skuldum
maka sinna, heldur einungis
á þeim skuldum sem þær
hafa sérstaklega ábyrgst.
Dæmi um slíka skuld er
þegar konan skrifar upp á
víxilábyrgð eða sjálfskulda-
ábyrgð fyrir manninn eða
skuldir sem tryggðar eru
með veði í íbúð maka. Lög-
um samkvæmt verður maki
að samþykkja veðsetningu
íbúðar sem fjölskyldan býr í.
Konur ættu því að vera
meðvitaðar um allar þær
fjárskuldbindingar sem þær
undirgangast fyrir maka
sinn, t.d. hvort þær skuldir
eru vegna heimilisins,
vegna einkareksturs
mannsins eða greiði við vin
eða vandamann. Vert er að
hafa í huga afleiðingar slíkra
skuldbindinga ef til skipta á
búi kemur vegna skilnaðar
eða vegna gjaldþrots maka.
í dæmunum sem rakin eru
hér að framan er ekki fjallað
um stöðu kvenna sem eru í
óvígðri sambúð. Rétt þykir
því að fara örfáum orðum
um fjármálauppgjör vegna
slita á óvígðri sambúð.
í fyrsta lagi er rétt að undir-
strika að reglur um fjármála-
uppgjör við skilnað hjóna,
gilda ekki um slit á óvígðri
sambúð. Þar skiptir lengd
sambúðar engu máli. Við
slit á óvígðri sambúð tekur
hvor aðilinn um sig þær
eignir sem hann/hún kom-
með inn í sambúðina og
þær eignir sem hann/hún
hefur keypt á sambúðartím-
anum. Réttur til búshluta,
þ.e. réttur til helmings af
hreinni eign hins aðilans er
ekki til staðar. Skráning eða
þinglýsing eigna skiptir því
miklu máli í óvígðri sambúð.
Ef maðurinn er einn skráður
eigandi íbúðarinnar, þá á
hann íbúðina. Hins vegar
er það oft svo, einkum þeg-
ar íbúð er keypt eftir að sam-
búð hefst, að hinn aðilinn,
konan, leggur fram fjár-
magn til kaupanna eða
vinnu við byggingu hennar.
Hún getur því hafa öðlast
hlutdeild í íbúðinni þó svo
hún sé ekki þinglýstur eig-
andi hennar. Konan verður
að sanna að hún hafi lagt
fram fjármagn eða vinnu.
Hún er i reynd að reyna að
hrekja opinbera skráningu,
þ.e. þinglýsinguna. Oft er
sönnun slíkra fullyrðinga
mjög erfið.
Annað sem vert er að hafa
í huga við fjármálauppgjör
við slit á óvígðri sambúð er
að engar skýrar reglur eru
til um skiptin. Oft eru samn-
ingar milli sambúðaraðila
erfiðari en samningar milli
hjóna, því ekki er hægt að
segja til um nákvæmlega
hver eignarhlutdeild
konunar er þegar ágreining-
ur er um eignauppgjörið.
Það er því mjög mikilvægt
að konur sem eru í óvígðri
sambúð gæti sérstaklega
vel að stöðu sinni og kynni
sér reglur um réttarstöðu
fólks í óvígðri sambúð.
Bókalisti:
Lög og réttur, eftir Ólaf Jó-
hannesson. Útg. Hið ís-
lenska bókmenntafélag
1985.
Skilnaður. Bæklingur eftir
Ingibjörgu Bjarnardóttur
lögfræðing og félagsráð-
gjafana Hjördísi Hjartar-
dóttur og Önnu Gunnars-
dóttur. Útg. Kvennaráðgjöf-
in.
Óvígð sambúð, eftir Guð-
rúnu Erlendsdóttur. Útg.
Hið íslenska bókmenntafé-
lag.
Þessi grein var unnin af
þeim Elsu Þorkelsdóttur
lögfræðingi og fram-
kvæmdastjóra Jafnréttis-
ráðs og Ingibjörgu Bjarn-
ardóttur, Lögfræðiþjón-
ustunni hf.