Alþýðublaðið - 03.09.1923, Blaðsíða 1

1923
Mánudaginn 3. september.
Stjðrnmál, stefnnr
og flokknr.
JÞað er alt af nauðsyalegt, en
einkum á kosningatímum að hata
Ijóst yfiriit yfir, hvað utn er að
vera. E>ess vegna hefir A.lþýðu-
blaðið j ifnan gert sér far um
að hjálpa alþýðu tií að öðiast
slíkt yfirlit bæði yfir stjórnmálin
yfirleitt og einstök attiði þeirra,
t>ó er ekki úr vegi að iíta enn
einu sinni stuttlega yfir aðal-
atriðin, draga þau skýrt fram
og íesta- sér í mintrai tii þess að
ei'ga auðveidara með að átta
sig, er moldviðri sjálfrar kosn-
ingahríðárinnar dynur yfir
Brezkur stjórnmálamaður einn
E. Burke (1729 — 97), hefir eitt
sinn komist svo að orði: »Stjórn
fyrir ríki hefir mannleg ráðdeiid
sett til þess að fullnægja mann-
legum þörfum. Menn eiga heimt-
ing á, að sú ráðdeild verði til
þess að fullnægja þeim þörfum.t
Þótt þessi ummæii séu orðio
um hálfrar annarar aldar gömul,
er í þeim tekið fram, svo að enn
gildir, bæði hlutverk þeirra, er
við stjórnmál fást, og það márk-
mið, er öíl stjórnmáíastarfsemi
verður að beinast að, ef hun á
að fará í rétta átt.
Verkefnið er þetta, að full-
nægja mannlegum þörfum, og
það er skýrt og ótvírætt. Um
hitt má deila, hvernig eigi að
inna það af höndum. Um það
skiptast því skoðanirnar. Af
þeim skoðuuum markast stjórn-
málasteínurnar.
Annar brezkur stjórnmálamað*
ur, sem nú er uppi og bæði
hefir aðstöðu til að fá skiloing
á og rétt til að leggja orð í
belg um stjórnmál heimaius, þar
eð hann er forbgi eins höfuð-
flokksins f brezka þinginu, verka-
mannaflokksins, John Rarasay
Macdonald, hefir nýlega ságt,
að í stjórnmálum heimslns séu
nú að eins tvær stefnur, auð-
valdsstefna (kapitalismus) og jafn-
aðarsfefna (socialismus). Aðai-
munur þessara stefna er sá, að
áuðvaldsstefnan heldur vörð um
hagsmuni þeirra. er auður hefir
safnaat hjá, eu jafnaðarstefnan
vill koma á jöfnuði í lífskjörum
allra manna með sameign og
samvinnu í framleiðslu og verzl-
un. Önnur hugsar um tiltekna
einstaklinga, en htn um einstak-
Iingana í heild sinni. AHar aðr-
ar stefnur verða því annaðhvort
angar eða samtenging þessara
tveggja megingreina í stjórn-
málálífi ’nútímans. Líkri skoðun
hefir »Z.< haldið fram hér f
b'aðinu í greininni »FIokka-
skift!ngin.<
Stefnurnar skifta mönnum f
flokka. Aðalstefnurnar draga að
sér og mynda aðalflokka af þeim
mönnum, sem hafa næga greind
til að finna mun á aðalatriðum
og aukaatriðum, en hinir skift-
ast framan af í aukaflokka af
ýmsum nærgöngulum ástæðum
í æfistarfi og lífskjörum.
Síðan innanlandsmálin urðu
meginviðíangsefnin í íslenzkum
stjórnmálum, hefir furðu-fljótlega
komist á þessi eðlilega flokka-
skiftiug hér. Þó er þess að gæta,
að tiitötulega hefir meira borið
á ýmsum aukaflokkum en aðal-
flokkunum tveimur, og er það
náttúrleg afleiðing af því, hve
skamt er, sfðan eðlileg flokká-
skifting gat farið áð myndast,
og því, hve íslendmgar eru því
miður enn fekamt á vég komnir
að stjórnmálaþroska.
Dátitlum örðugleikum veldur
það við skilgretningu flokkanna,
að annar aðalflokkurinn, auð-
valdsflokkurinn, hófir ekkert
opinbert nafn. Staiar það af því,
að einstaklingarnir, er fylia hann,
eru sundurleitir innbyrðis í skoð-
unum. Það hljóðar eius og öfug-
:oo. tölublað.'
mæli, en svo er það samt, að
hið eina s”meiginlega með þeim
er trúin á yfirburði sarr,k'’ppni og
sundrungar. En aðalkjarni flokks-
ios eru þeir menn, er »Morgun-
blaðið< ’neldur sérstáklega hlífi-
skildi fyrir, auðborgarar tii
sjávar og sveita. Greinar á þeim
meiði eru smáflokkar eins og
»Vísis< liðið, Sjálfstæðisflokkur-
inn, sem raunar er að molna
niður,og bændaflokkstilcaun nafn-
laus, sem Magnús Guðmundsron
er að reyna að tína saman í
vörð um afturhaldið í landinu, og
er málgagn þess »Vörður.<
Hinn aðalstjórnmálaflokkurinn
í landinu er Alþýðuflokkurihn,
er berst fyrir íramgangi jafnað-
arstefnunnar og stofnaður er 1916.
Stefna hans, jafnaðarstefnan, er
reist á vísindalegum niðurstöðum
sagnfræði og hagfræði og rniðar
að þvíaðútrýma fátækt cg ójöfnuði
og leysir á þann hátt úr mesta
vandamáli heimsins. Hlotnast
henni því fylgi fátæku stéttanna,
öreiganna, og þeirra manna, er
lffsuppeldi hafa af kaupi fyrir
vinnu, en þeir eru helzt í kaup-
túnum og sjávarþorpum, enda
er flokkurinn mjög mannmargur
þar.
At kjördæmaskipuninni í Iand-
inu og sérstökum aðstæðum til
sveita leiddi það, að eðlilegt varð,
að upp kæmi hér aukaflokkur,
sem reyndi að vinna sveitafólkið
til fylgis við frjálslyndar stefnur,
og var því stofnaður flokkur,
sem náð hefir raiklum tökum til
sveita. Þessi flokkur er Fram-
sóknarflokkurinn, er lögð var
undirstaðan að með útgáfu »Tím-
ans<, er hót göngu sína árið
1917. Hefir sá flokkur tekið upp
eina grein af stjórnmálastarfsemi
Alþýðuflokksins, samvinnustarf-
seminá, og orðið töluvert ágengt,
enda hefir verið fyrir honum
unnið af kappi og talsverðri
stjórnlægni. Þrátt fyrir samvinn-
(Fr&mhald á 4. #íðu.)