Fréttablaðið - 01.12.2010, Blaðsíða 36

MARKAÐURINN 1. DESEMBER 2010 MIÐVIKUDAGUR6
Ú T T E K T
Í
síðustu viku hófust á vettvangi
Evrópusambandsins viðræður um
að nýtt yfirþjóðlegt fjármálaeftir-
lit sem vaka á yfir verðbréfavið-
skiptum og mörkuðum hafi einn-
ig eftirlit með lánshæfismatsfyrirtækj-
um. Endurskoðun á starfsemi
þeirra var einnig til um-
ræðu á fundi 20 helstu
iðnríkja (G20) sem
nýverið fór fram
í Seúl í S-Kóreu.
Að viðræðunum
í Evrópu koma
fulltrúar Evr-
ópuþingsins,
en það þrýst-
ir á um aukin
völd handa eft-
irlitsstofnuninni,
ful ltrúar ríkis-
stjórna Evrópusam-
bandslanda og fram-
kvæmdastjórnar
ESB.
„Lánshæfismatsfyrirtækin hafa
náttúrlega ekki staðið sig vel,“ segir
Yngvi Örn Kristinsson hagfræðingur.
„Og alveg sérstaklega illa gagnvart Ís-
landi.“ Yngvi segir að mikið hafi verið
um það rætt á alþjóðavísu, eftir fjár-
málakreppuna sem hófst síðla árs
2007, að endurskoða þyrfti starfsemi
þessara fyrirtækja. „Fyrirtæk-
in hafa tekjur sínar frá útgef-
endum verðbréfa, en eru raun-
verulega að veita kaupendum
þeirra þjónustu. Og mönnum
finnst vera hagsmunaárekst-
ur í þessu tekjumódeli,“ bend-
ir Yngvi á. Þannig mætti ætla
að fyrirtækin fái meiri við-
skipti og fái að meta fleiri
flokka verðbréfa eftir því
sem mat þeirra er betra. „En
í raun eiga þau að leggja mat á
það fyrir kaupendurna hversu
miklar líkur eru á að þessi bréf
lendi í vanskilum.“
VINNUBRÖGÐIN RÝRA GILDIÐ
Umræðuna um end-
urskoðun fyrir-
komulags
lánshæf-
ismats segir Yngvi hafa komið upp
áður, fyrir áratug eða svo. „En þá kom
ekkert út úr því og maður veit svo sem
ekki hvort það verður eitthvað frekar
núna.“ Yngvi segir að þrátt fyrir gríð-
arlegar hamfarir í fjármálalífi heims-
ins og skakkaföll ríkissjóða virðist
ekki sem menn ætli að draga mikinn
lærdóm af hamförunum. „Það heldur
bara allt sínu striki.“
Lánshæfismatsfyrirtækin hafa
meðal annars verið sökuð um og
jafnvel uppvís að óvönduðum vinnu-
brögðum. Þannig bendir Yngvi á að
í Bandaríkjunum bendi opinberar
upplýsingar til óheiðarlegra vinnu-
bragða við verðmat á skuldabréfa-
vafningum þar sem litið hafi verið
fram hjá undirliggjandi áhættu. „Svo
eru þau almennt gagnrýnd fyrir að
bregðast seint við aðsteðjandi vanda,
jafnvel þó svo að þau þykist vera for-
sjá og eigi að meta framtíðarlíkur á
greiðslufalli. Oft eru þau að leiðrétta
og breyta lánshæfismati eftir að allt
er komið í óefni, eins og raunin var
hér á landi,“ segir Yngvi og telur að
slík vinnubrögð hljóti að rýra gildi
vinnu þeirra fyrir þá fjárfesta sem
reiða sig á hana. „Það er ekkert sér-
staklega merkilegt í þessum bransa
að vera vitur eftir á.“
Þrátt fyrir gagnrýnina hefur ekki
dregið úr því vægi sem lánshæfis-
mat þessara fyrirtækja hefur. „Í öllu
falli hefur ekkert komið í staðinn.
Menn eru ennþá að kaupa þessi möt
og meðal annars hér á Íslandi. Íbúða-
lánasjóður og ríkið telja sér ekki fært
að segja upp þessari þjónustu þó hún
kosti tugmilljónir á ári. Og það sama
er uppi á teningnum annars staðar í
heiminum.“
STÖÐVA ÞARF SKULDASÖFNUN RÍKIS-
INS
Um leið bendir Yngvi á að ef til vill sé
ekki alveg einfalt að stokka upp kerf-
ið vegna þess hve góða fótfestu það
hefur. Þannig geri margir stærri fjár-
festar, svo sem lífeyrissjóðir og hálf-
opinberir fjárfestar, kröfu um það í
fjárfestingarreglum sínum að fyrir
liggi lánshæfismat áður en skuldabréf
eru keypt. „Það er mjög erfitt fyrir líf-
eyrissjóðakerfið í heiminum að kasta
þessu fyrir róða án þess að eitthvað
annað komi í staðinn.“
Yngvi segir að af fjármálakerfis-
hruninu, sem uppruna sinn átti í und-
irmálslánakrísunni í Bandaríkjun-
um, megi augljóslega læra að eitthvað
mikið sé að aðferðafræði lánshæfis-
matsfyrirtækjanna. „Þau skynjuðu
ekki áhættuna af skuldabréfavafn-
ingunum og hversu samofin hún var
stóru bandarísku fjármálafyrirtækj-
unum. Þó var þarna um að ræða lán-
veitingar sem allir sjá núna að voru
algjörlega galnar.“
Lykilatriði í því að lánshæfismat
íslenska ríkisins hækki segir Yngvi
Örn vera að skuldasöfnun þess að
stöðvist. „En hún heldur náttúrlega
áfram á þessu ári og næsta ári líka,
þrátt fyrir aðhaldsaðgerðir. Það er
halli á ríkisrekstrinum og það þýðir
að bætist í skuldirnar.“ Yngvi segir öll
kurl þurfa að koma til grafar varðandi
kostnað ríkisins af hruninu og ljóst að
það verði ekki fyrir frekari áföllum.
„Ríkið ber einhvern 350 milljarða
FROST Í REYKJAVÍK Slakar lánshæfiseinkunnir ríkisins gera það að verkum að uppbygging verður dýr og stórverkefni lík þeim sem hér hefur áður verið ráðist í óarðbær. Þá er þrengra um lánsfé og erlendir lánsfjármarkaðir að stór-
um hluta lokaðir íslenskum fyrirtækjum. MARKAÐURINN/ANTON
Í lánshæfismatinu er falinn
vandi landsins til lengri tíma
Fyrirtæki sem meta lánshæfi ríkja og annarra útgefinna skuldabréfa
hafa sætt mikilli gagnrýni í fjármálakreppu þeirri sem gengur yfir
heiminn. Enn sem komið er hefur þó ekki fundist annað fyrirkomu-
lag. Óli Kristján Ármannsson fór yfir sögu lánshæfismatsfyrirtækja hér
og ræddi við Yngva Örn Kristinsson hagfræðing sem segir að slök
einkunn ríkisins setji fyrirtækjum landsins skorður.
YNGVI ÖRN KRISTINSSON