Fréttablaðið - 09.12.2010, Blaðsíða 35

FIMMTUDAGUR 9. desember 2010 35
AF NETINU
Áróður fyrir Icesave
Mikill áróður er nú
stundaður til að
telja okkur trú um
að niðurstaða hafi
fengist í Icesave-
málinu. Mér virðist
allt talið um þetta í RÚV sem hefur
frá fyrsta degi þessarar ríkisstjórn-
ar unnið með henni til að knýja
fram samning um Icesave miði nú
að því að sannfæra stjórnendur
ESA, Eftirlitsstofnunar EFTA, um
að samningur sé að næsta leiti
til að losa ESA-forstjórann undan
því að herða skrúfurnar til að
knýja íslensk stjórnvöld til að
svara ESA. Honum þykir þægilegt
að geta skotið sér undan því, þar
sem framganga hans gagnvart
Íslandi er á þann veg, að væru hér
á landi stjórnvöld sem vildu gæta
hagsmuna sinna og þjóðarinnar
mundu þau krefjast þess að hann
viki sæti vegna vanhæfis.
Forstjóri ESA hefur greinilega smit-
ast af hroka ESB-embættismanna
í Brussel í garð þeirra þjóða, sem
eiga að veita þeim starfsumboð.
bjorn.is
Björn Bjarnason
Æðstu lög landsins
Stjórnarskráin er æðstu lög landsins. Þeim lögum sem
öðrum ber öllum Íslendingum að
virða. Eins og margir hafa bent
á, er ekki nóg, að landsmenn búi
við góða stjórnarskrá, heldur
þarf einnig að búa svo um hnút-
ana, að stjórnarskráin sé virt. Á
því hefur tvisvar orðið misbrest-
ur undangengin ár.
Tvö nýleg dæmi til upprifjunar
Þegar forseti Íslands beitti
málskotsrétti sínum til að vísa
til þjóðaratkvæðis fjölmiðla-
lögum, sem Alþingi samþykkti
2004, bar ríkisstjórninni að
halda þjóðaratkvæðagreiðslu
um málið skv. stjórnarskránni.
Slík atkvæðagreiðsla var ekki
haldin. Alþingi lét sér duga að
fella lögin úr gildi, þótt stjórn-
arskráin kveði ekki á um slíka
málsmeðferð. Stjórnlagadóm-
stóll, sem gæti verið Hæsti-
réttur eða sérstakur dómstóll
skv. nýrri stjórnarskrá, hefði
þurft að vera til staðar til að
úrskurða, hvort stjórnvöld
brutu stjórnarskrána, svo sem
virtist vera, og gera gagnráð-
stafanir.
Þegar Hæstiréttur felldi dóm
sinn 1998 í máli Valdimars
Jóhannessonar gegn ríkinu
vegna synjunar sjávarútvegs-
ráðuneytisins á umsókn Valdi-
mars um leyfi til fiskveiða,
taldi rétturinn fiskveiðistjórn-
arkerfið brjóta gegn jafnræðis-
ákvæðum í 65. grein stjórnar-
skrárinnar. Þar segir, að allir
skuli vera jafnir fyrir lögum og
njóta mannréttinda án tillits til
kynferðis, trúarbragða, skoð-
ana, þjóðernisuppruna, kyn-
þáttar, litarháttar, efnahags,
ætternis og stöðu að öðru leyti.
Oddvitar ríkisstjórnarinnar
réðust gegn dómi Hæstaréttar
í fjölmiðlum og sögðu landauðn
vofa yfir, næði dómurinn fram
að ganga. Þá sendu 105 próf-
essorar Háskóla Íslands af 150
frá sér yfirlýsingu til varnar
Hæstarétti. Hæstiréttur sneri
dómi sínum við nokkru síðar
í öðru skyldu dómsmáli (Vat-
neyrardómur) og sá þá ekkert
athugavert við ókeypis afhend-
ingu verðmætra aflaheimilda
til fáeinna útvalinna. Tveir
dómarar skiluðu þó séráliti í
síðara málinu í samræmi við
fyrri dóminn.
Málið var ekki dautt. Árið
2007 gaf mannréttindanefnd
Sameinuðu þjóðanna út bind-
andi álit þess efnis, að fisk-
veiðistjórnarkerfið brjóti gegn
brjóti gegn 26. grein Alþjóða-
samnings um borgaraleg og
stjórnmálaleg réttindi. Álit
mannréttindanefndarinnar er
í samræmi við Valdimarsdóm
Hæstaréttar 1998, enda er 26.
grein Alþjóðasamningsins nán-
ast samhljóða 65. grein stjórn-
arskrár okkar. Þótt álitið sé
bindandi, þar eð Ísland hefur
fullgilt Alþjóðasamninginn,
hefur mannréttindanefndin
engin tök á að tryggja, að ríkis-
stjórnin virði álit nefndarinnar
með því að nema mannréttinda-
brotaþáttinn burt úr fisk-
veiðistjórnarkerfinu og bæta
fórnarlömbum skaðann. Mann-
réttindanefndin getur gert það
eitt að setja Ísland á lista með
þeim löndum, sem neita að falla
frá mannréttindabrotum. Það
er ekki góður félagsskapur.
Eitt dæmi enn
Í nýrri stjórnarskrá þarf að
kveða á um innlendan stjórn-
lagadómstól, hvort sem Hæsta-
rétti verður falið hlutverk
hans eða nýjum dómstóli svo
sem tíðkast sums staðar, t.d. í
Þýzkalandi og Suður-Afríku. Sé
álit mannréttindanefndarinnar
um kvótakerfið heimfært upp
á Suður-Afríku, myndi stjórn-
lagadómstóllinn þar væntan-
lega komast að sömu niðurstöðu
og mannréttindanefnd SÞ og
beina þeim tilmælum til stjórn-
valda, að þau breyttu fisk-
veiðistjórnarkerfinu til sam-
ræmis við stjórnarskrána og
alþjóðlega mannréttindaskrá
SÞ. Ólíkt mannréttindanefnd
SÞ þyrfti stjórnlagadómstóll-
inn ekki að láta þar við sitja, ef
stjórnvöld þverskölluðust við
að fara að tilmælum dómstóls-
ins. Stjórnlagadómstóllinn gæti
þá að tilteknum tíma liðnum
úrskurðað, að stjórnvöld van-
virtu dómstólinn. Vanvirðing
við stjórnlagadómstólinn líkt
og aðra dómstóla er refsiverð
skv. lögum og kæmi þá til kasta
ákæruvaldsins. Þannig gæti
stjórnlagadómstóllinn í Suður-
Afríku skapað skilyrði til
ákæru á hendur stjórnvöldum,
og má af því ráða líkurnar á, að
stjórnarvöldin kysu þá heldur
að lúta tilmælum stjórnlaga-
dómstólsins. Þessum ákvæð-
um um stjórnlagadómstól í
stjórnarskrám Suður-Afríku og
Þýzkalands er ætlað að treysta
valdmörk og mótvægi fram-
kvæmdarvalds, löggjafarvalds
og dómsvalds og efla með því
móti jafnræði og réttlæti. Þetta
er eitt af því, sem átt er við,
þegar talað er um nauðsyn þess
að skerpa þrískiptingu valds-
ins. Við þurfum öll að sitja við
sama borð. Það á að vera æðsta
boðorð nýrrar stjórnarskrár.
Í nýrri stjórnarskrá þarf að kveða á um
innlendan stjórnlagadómstól, hvort sem
Hæstarétti verður falið hlutverk hans eða
nýjum dómstóli
Þorvaldur Gylfason
Prófessor
Í DAG
SEND IÐ OKK UR LÍNU
Fréttablaðið og Vísir hvetja lesendur til
að senda línu og leggja orð í belg um
málefni líðandi stundar. Greinar og
bréf skulu vera stutt og gagnorð. Tekið
er á móti efni á netfanginu greinar@
frettabladid.is eða á vefsíðu Vísis, þar
sem finna má nánari leiðbeiningar.
Ritstjórn ákveður hvort efni birtist í
Fréttablaðinu eða Vísi eða í báðum
miðlunum að hluta eða í heild.
Áskilinn er réttur til leiðréttinga og til
að stytta efni.
Framtíðarreikningur
– gjöf til framtíðar
Þegar keypt er gjafabréf fyrir 4.000 kr. eða meira
á Framtíðarreikning barns fylgir bókin Jóla-
sveinarnir 13 með. Gjafabréf á Framtíðar-
reikning er tilvalin jólagjöf fyrir ættingja og aðra
sem vilja gefa jólagjöf sem vex með barninu.
Þú getur gengið frá gjafabréfi á Framtíðarreikning
og nálgast jólabókina í næsta útibúi Arion banka.