Fréttablaðið - 09.12.2010, Blaðsíða 42

42 9. desember 2010 FIMMTUDAGUR
Viðskiptaráðherra hefur nú skipað eina nefndina enn til
þess að kanna kosti og galla verð-
trygginga. Sú síðasta skilaði af
sér í vor. Hér er væntanlega ein-
ungis átt við hina almennu heim-
ild til að verðtryggja höfuðstól
fjárskuldbindinga. Nefndin á að
snara fram áliti og tillögum í lok
jólamánaðarins hvernig eigi að
„draga úr vægi verðtrygginga“.
Samt sem áður hefur ríkisstjórn-
in nú lýst yfir því, áður en nefnd-
in skilar af sér, að hún hyggist
gera einmitt það.
Það er stórmerkilegt, að nú,
þremur áratugum eftir setn-
ingu Ólafslaga, þurfi að setja
upp nefnd til að meta ágæti verð-
trygginga, eins og þær séu ekki
löngu búnar að sanna ágæti sitt.
Sjálfsagt er að tíunda það, hafi
einhverjum yfirsést það.
Verðtrygging er óvirk ef ekki
eru verðlagsbreytingar. Ef verð-
gildi gjaldmiðilsins breytist lagar
verðtrygging fjár skuldbindingar
að því, hvort sem hann rýrnar
(verðbólga) eða eflist (verð-
hjöðnun), sem er einstæður og
ómetan legur eiginleiki. Verð-
trygging tryggir sannvirði. Hún
sér til þess að því sé skilað sem
fengið er að láni.
Verðtrygging ver sparnað og
hefur ein viðhaldið sterkri stöðu
lífeyrissjóðanna gegnum hrunið.
Henni er það að þakka að til er
öflugur „sparisjóður“ í landinu
enn; að yfirleitt er einhver eign
eftir í landinu. Verðtryggingin
er sigur vegarinn í fjármálaóreið-
unni. Hún er skjaldborgin.
Verðtrygging er forsenda lang-
tímalána og þar með afborgana-
getu við húsnæðiskaup. Þessi
atriði eru spyrt saman. Án slíkra
langtímalána væri ekki heldur
hægt að bjóða upp á jafngreiðslu-
kjör (annúitet) sem jafnar og
dreifir greiðslubyrði á lánstím-
ann og gerir greiðsluáætlanir
áreiðanlegar. Fyrir vikið hefur
fólk yfirleitt getað ráðist í íbúða-
kaup með skaplegum hætti. Unnt
er að fresta greiðslum án þess
að neinn skaðist ef fólk lendir í
tímabundnum greiðsluerfiðleik-
um. Kostir þessa eru slíkir að til-
vinnandi er þó ríflega sé borgað
með slíkum lánum.
Verðtryggingar eru ekki bundn-
ar við skuldir (lán). Margur sá
sem vill losna við verðtrygging-
ar skulda vill ómögulega losna við
verðtryggingar persónuafsláttar
eða bóta almannatrygginga. Líf-
eyrir úr lífeyrissjóðum miðast við
gildandi kaupgjald en ekki gamalt
– hann er þannig séð verðtryggð-
ur, enda er verðtrygging ekkert
annað en sanngjörn við miðun við
raunvirði. Lífeyrinn væri hins
vegar ógerlegt að verðmætis-
tryggja án verðtrygginga skulda.
Þeir sem greiða af verðtryggðum
lánum eru með óbeinum hætti að
greiða í eigin lífeyrisvasa.
Verðtryggingin afnam að miklu
leyti hið sturlaða fjármálaástand
sem hér ríkti á áttunda og níunda
áratugnum þegar hún var loks
orðin útbreidd eftir tilkomu 86-
kerfisins og svo húsbréfa kerfisins
(1990) og kom hér á tiltölulega
skaplegu ástandi á tíunda ára-
tugnum, þrátt fyrir að ýmis ljón
væru sett í veg þess. Fram að
því hafði hún ekki það vægi að
sporna gegn óstjórninni og áhrif-
um hávaxtastefnunnar. Útbreidd
verðtrygging afnemur ýmsa
hvata til verðþenslu. Án hennar
hefði „þjóðarsáttin“ (1989) aldrei
getað skilað sér í árangri. Án
hennar var einfaldlega ekki við
neitt ráðið. Hún er trygging þess
stöðug leika sem þó hefur verið –
en fær ekki við öllu gert.
Verðtryggingin átti engan þátt
í bólunni sem hér var blásin upp
á þessum áratug.
Veit einhver heilbrigða skýr-
ingu þess, að íbúðaverð rauk upp
úr þurru á tveimur árum, segi og
skrifa, upp um 100% – og það á
sama tíma og almennt verðlag
hækkaði einungis um 10% og að
eftirspurn skuli ekki hafa hrapað
við það, eða þá að þetta hafi ekki
þótt neitt skondið. Verðtrygging
var ekki nýtt fyrirbrigði þá.
Einn meginkostur verðtrygg-
inga er að þær refsa fyrir óstjórn
og óvarkárni í fjármálum og
neyða menn til að taka afleiðing-
unum. Fyrir því finna menn nú
eftir ósköpin. Þetta eiga ábyrgir
menn að vita og sjá fótum sínum
forráð. Hvernig það má vera að
þessi eiginleiki verðtrygginga
hafi ekki nægt til að kenna mönn-
um ábyrgð í fjármálum eru sér-
stök býsn.
Hafna ber þeirri villukenn-
ingu að verðtrygging sé hemill á
hagstjórnartilburði og að „stýri-
tæki“ Seðlabankans virki ekki
vegna hennar. Vara ber við hug-
myndum um að stýrivextir eigi að
hafa áhrif á vaxtastig umsaminna
langtíma-fasteignalána. Það mun
eyðileggja jafngreiðslukjörin sem
byggja á föstum vöxtum og af og
frá að Seðlabankinn fái að krukka
í gerða samninga og leika sér með
greiðslubyrði skuldsettra íbúða-
eigenda til neyslustýringar. Þar
er hagfræðikenning komin út
fyrir sín mörk.
Hvernig í ósköpunum hyggjast
menn „draga úr vægi verðtrygg-
inga? Nær væri að auka vægi
þeirra og koma sér loks að því,
einum fjörutíu árum eftir að það
var að réttu orðið brýnt, að koma
hér á heilsteyptu verðtrygginga-
kerfi.
Hafi menn nokkurn minnsta
áhuga á að reka af höndum sér
„verðtryggingar“ sem eru óæski-
legar þá myndu þeir afnema
breytilega vexti og banna verð-
bætingu í þeim. Afnema þessar
meinsemdir frá því snemma á
áttunda áratugnum, sem sáð var
hér þegar menn heyktust á því að
taka upp höfuðstóls-verðtrygg-
ingar og höfðu svo ekki rænu á
að afnema þegar Ólafslög voru
loks sett.
Hér er ekki svigrúm til að
styðja þennan málflutning frek-
ari rökum, en þau eru til reiðu,
sem og tillögur.
Vægi verðtryggingar
Verðtrygging
Hjalti
Þórisson
þjóðfélagsfræðingur og
framhaldsskólakennari
Sæl Svandís. Frænka þín í bæjar-stjórn Kópavogs sagði við mig
að ég ætti bara að skrifa þér bréf
ef ég hefði svona mik-
inn áhuga á því að börn
8-10 ára hefðu leyfi til
þess að fara í sund án
forráðamanna sinna.
Ég ákvað að hafa þetta
opið bréf til þín vegna
þess að það er ágætt
að fá smá umræðu um
þá ákvörðun að banna
tveimur árgöngum
barna að fara með jafn-
öldrum sínum í sund.
Það er töluvert sem
mælir gegn því að herða
þessar reglur ef ekki
eru fyrir því góð og
gild rök Ég hef verið að
tala við „sundsérfræð-
inga“ og reynt að fá rök
eða ástæðu studda ein-
hverjum tölum en ekk-
ert fengið. Þetta bann
kemur í veg fyrir tölu-
verða hreyfingu fyrir börn.
Sérstaklega þau sem eru svo
heppin að búa nálægt sundlaugum
og hafa til þessa getað farið ein í
sund. Þetta þekki ég persónulega,
því dóttir mín sem er 9 ára eyddi
töluverðu af sumrinu í Sundlaug
Kópavogs með vinkonum sínum.
Sundnámskeið á vegum íþrótta-
félaga og sveitarfélaga eru nú í
boði fyrir unga krakka og ekki má
gleyma ungbarnasundinu, auk þess
eru einhverjir leikskólar farnir að
bjóða upp á námskeið fyrir elstu
börnin. Sundstöðum hefur fjölgað
töluvert þau ár sem það hefur verið
leyfilegt fyrir börn frá
áttunda ári að fara ein í
sund og ég leyfi mér að
fullyrða að öryggisgæsl-
an hafi batnað mikið. Ég
leyfi mér líka að efast
um að foreldrar sem
fara með börn sín í sund
yrðu mikið í því að fara
á eftir 8 og 9 ára börn-
um sínum í sundlaug-
ina eftir að hafa setið í
heita pottinum. Eftirlit-
ið er því áfram á ábyrgð
starfsfólks sundstaða.
Það er víst margt
fleira í þessari reglu-
gerð sem þeir sem til
þekkja hafa athugasemd-
ir við. Ég skora því á þig
að fresta gildistökunni
og fá frekari umsagn-
ir þeirra sem þekkingu
hafa á þessum málum.
Ef það er ekki möguleiki þá bið
ég þig að endurskoða ákvörðun-
ina með aldurinn, því hvað er
skemmtilegra en að busla í vatni
þegar maður er barn.
Viltu leyfa börnum
að fara í sund Svandís
Sund
Ómar
Stefánsson
fyrrv. bæjarfulltrúi
í Kópavogi og
„sundpabbi“
Það er ágætt
að fá smá
umræðu um
þá ákvörðun
að banna
tveimur
árgöngum
barna að fara
með jafnöldr-
um sínum í
sund.
Áhugasamt fólk um málefni landbúnaðarins hefur að und-
anförnu getað fylgst með undar-
legri deilu sem komin er upp milli
Bændasamtaka Íslands (BÍ), ann-
ars vegar og Landbúnaðar- og sjáv-
arútvegsráðuneytisins hins vegar.
Upphaf málsins má rekja til þess
að Fréttablaðið átti á
dögunum viðtal við for-
mann samninganefndar
þeirrar sem skipuð var
til að koma fram fyrir
hönd íslenska ríkisins
gagnvart Evrópusam-
bandinu í samningaferl-
inu sem hafið er vegna
umsóknar Íslands. Í við-
talinu kom fram að ekki
þykir gott að BÍ skuli
kjósa að standa utan við
ferlið og kjósi að senda
ekki fulltrúa sína til
starfa við svokallaða
rýnivinnu sem fram fer
við að bera saman stöðu
mála á Íslandi ann-
ars vegar og ESB hins
vegar.
Bændasamtökin hafa, sem kunn-
ugt er, tekið þá afstöðu að þau séu
á móti inngöngu Íslands í ESB
og af þeirri ástæðu sé réttast að
koma hvergi nærri samningaferl-
inu, væntanlega með það í huga að
,,enginn sé þar kenndur þar sem
hann komi ekki“. Deila má um
hversu málefnaleg þessi afstaða er
og eins hvort hún þjóni hagsmun-
um bænda. Hafa verður í huga að
svo gæti farið að Ísland gangi til
liðs við ESB hvort sem bændum
líkar það vel eða illa. Má því eins
líta svo á, að betra sé að taka þátt í
að gera þá samninga sem unnið er
að og reyna með því hafa áhrif á þá
til hins betra fyrir bændur – byggja
þannig undir greinina til framtíð-
ar – því ef svo fer að ekkert verður
af inngöngu Íslands, hefur þó ekki
gerst annað en það að BÍ hafi lagt
sitt af mörkum til að treysta hag
stéttarinnar.
Vegna þessa er kominn upp fyrr-
nefndur krytur milli ráðuneytisins
og bændasamtakanna
og deilan snýst um það
hvorir séu með ólund,
bændaforingjarnir eða
ráðuneytismenn. Í viðtali
blaðsins við Harald Bene-
diktsson heldur Haraldur
því fram að ,,allt sé þetta
Jóni að kenna” (þ.e. Jóni
Bjarnasyni). Jón lætur
svo upplýsingafulltrúa
sinn (Bjarna Harðarson)
svara fyrir sig í sama
blaði nokkru seinna og
sá er hreint ekki á því
að rétt sé með farið, því
að ráðuneytið sé einmitt
á kafi í hinni títtnefndu
rýnivinnu.
Þar hafa menn það:
Hvorugur vill kannast við að vera
með ólund, sem vonlegt er. Hvorki
ráðuneytið né Bændasamtökin
geta nefnilega leyft sér slíka fram-
komu; ekki á opinberum vettvangi
og ekki heldur að tjaldabaki. Þeim
ber báðum skylda til að vinna að
málinu af heilindum, hvort sem
þeim líkar betur eða ver. Ráðu-
neytinu vegna þess að um umsókn
Íslands að Evrópusambandinu var
samið við stjórnarmyndunina og
hún síðan samþykkt af Alþingi, en
Bændasamtökunum vegna þess að
þau eiga að gæta hagsmuna bænda,
sem a.m.k. sumir hverjir, eru ekki
alveg sannfærðir um að þau séu að
gera nægjanlega vel.
Í Bændablaðinu er greint frá
svokölluðum ,,bændafundum“ sem
haldnir hafa verið víðs vegar um
landið að undanförnu og í frásögn-
um af fundunum kemur fram að
ekki eru allir bændur jafn vissir
um að afstaða samtakanna sé rétt,
(að taka ekki þátt í samningaferl-
inu). Vitanlega er fullkomlega eðli-
legt að bændur hafi af því nokkrar
áhyggjur. Sjálfsagt hlýtur að vera
að Bændasamtökin gæti hagsmuna
bænda, í þessu efni sem öðru er að
stéttinni snýr, en feli það hlutverk
ekki einhverju fólki út í bæ, sem
hugsanlega hefur ekki eins mikla
þekkingu á málefnum stéttarinn-
ar og gera má ráð fyrir að samtök-
in hafi.
Ekki hefur alltaf gefist vel að
BÍ sofni á verðinum þegar mál-
efni bændastéttarinnar eru annars
vegar og í því sambandi má minna
á hvernig komið er fyrir því sem
áður hét Lánasjóður landbúnaðar-
ins, sjóður sem að hluta var rekinn
á félagslegum grundvelli, en er nú
gufaður upp í því dæmalausa frjáls-
hyggjubrölti sem stundað var. Það
er ljót saga sem bændur og ríkis-
sjóður Íslands súpa nú seyðið af.
Gera verður þá kröfu til Bænda-
samtaka Íslands, að þau skipti
þegar í stað um afstöðu til samn-
inganefndarinnar, taki þátt í því
starfi sem þar fer fram og leggi
sitt af mörkum til að samningarn-
ir sem unnið er að, verði sem best-
ir fyrir land og þjóð, bændur jafnt
sem aðra þegna þessa lands.
Bændaforusta og samninganefnd
Ísland og ESB
Ingimundur
Bergmann
vélfræðingur
og bóndi
Gera verður
þá kröfu til
Bændasam-
taka Íslands,
að þau skipti
þegar í stað
um afstöðu
til samninga-
nefndarinn-
ar.
AF NETINU
HS-orka í höndum Magma verði þrotabú
Útrásarafgangarnir í samvinnu við Ross Beaty i Magma og
gjaldþrota Reykjanesbæ reyna sem fyrr að láta okkur standa
frammi fyrir orðnum hlut. Viðrinin þykjast búin að kaupa
HS-Orku en það fyrirtæki er aðeins til að nafninu. Hitaveita
Suðurnesja skipti rekstrinum í tvennt í fjármálafyllerísæfingu
en aðeins í orði en ekki á borði.
Græðgiseðjótin á bakvið atlöguna að auðlindum þjóðarinnar vilja ekki
skilja pólitískar yfirlýsingar ríksstjórnarinnar um að það eigi að vinda ofanaf
kaupum Magma á HS-Orku.
Orkumál lúta laga- og regluverki sem hið opinbera á að nota til að keyra
Magma HS-Orku í þrot.
pallvil.blog.is
Páll Vilhjálmsson