Fréttablaðið - 22.12.2010, Blaðsíða 24

24 22. desember 2010 MIÐVIKUDAGUR
FRÉTTASKÝRING: Drög að nýjum náttúruverndarlögum
Hörð viðbrögð hafa komið fram
vegna draga að frumvarpi um
breytingu á náttúruverndarlög-
um. Óttast ýmsir að með lög-
unum sé ætlunin að stöðva eða
hindra skógrækt með framandi
plöntum. Slíkt stendur ekki til
segir umhverfisráðherra.
Hert verður á ákvæðum laga um utan-
vegaakstur, innflutningur aðskota-
plantna og -dýra takmarkaður verulega
og vernd merkilegra náttúrufyrirbrigða
aukin verði breytingar á náttúruvernd-
arlögum sem nú eru til skoðunar að
lögum.
Þetta eru þau þrjú meginatriði
sem nefnd Svandísar Svavarsdóttur
umhverfisráðherra taldi mikilvægt
að breyta strax, áður en farið yrði út í
heildarendurskoðun á náttúruverndar-
lögum.
Nefndin var skipuð í nóvember í fyrra,
og hefur nú skilað drögum að frumvarpi
til breytinga á náttúruverndarlögum.
Hægt er að gera athugasemdir við drög-
in fram til 7. janúar næstkomandi.
Þau ákvæði sem búast má við að verði
umdeildust snúast um innflutning og
dreifingu „framandi lífvera“. Skilgrein-
ingin á því hvað átt er við með „fram-
andi lífveru“ eru dýr, plöntur, sveppir
og örverur sem ekki koma náttúrulega
fyrir í vistkerfum landsins.
Framandi lífverur eru með öðrum
orðum tegundir sem mannskepnan hefur
komið hér fyrir af einhverjum ástæðum
en ekki lífverur sem voru til staðar við
landnám eða lífverur sem borist hafa til
Íslands fyrir eigin rammleik.
Ekkert sem bannar skógrækt
Þetta ákvæði í frumvarpsdrögunum
hefur þegar vakið hörð viðbrögð hjá
forsvarsmönnum Skógræktar ríkisins.
Þar á bæ óttast menn að bannað verði
að rækta upp skóga með öðrum tegund-
um en birki og öðrum trjátegundum
sem hér þrifust við landnám.
„Mér finnst synd að það hefjist strax
svona upphlaupskennd umræða um
svona mikilvægt málefni þegar fyrst
og fremst er verið að freista þess að
færa okkar löggjöf til nútímahorfs,“
segir Svandís Svavarsdóttir umhverf-
isráðherra.
„Það er ekkert í þessum drögum að
frumvarpi um að til standi að banna
skógrækt, hvorki í atvinnuskyni né á
vegum áhugafélaga eins og skógrækt-
arfélaganna,“ segir hún.
„Í drögunum segir að umhverfisráð-
herra geti ákveðið að vissar framandi
tegundir megi flytja inn án leyfis og að
skrá yfir þær tegundir verði birt. Það er
gert ráð fyrir því að helstu skógræktar-
Skógræktin mun fá að blómstra áfram
Það er
ekk-
ert í þessum
drögum að
frumvarpi um
að til standi að
banna skóg-
rækt, hvorki í
atvinnuskyni
né á vegum
áhugafélaga
eins og skóg-
ræktarfélag-
anna.
SVANDÍS
SVAVARSDÓTTIR
UMHVERFISRÁÐ-
HERRA
FRAMANDI LÍFVERA Lúpína er skilgreind sem framandi lífvera í drögum að nýjum náttúruverndarlögum og skýr ákvæði verða í lögum sem heimila að gripið verði inn í
ógni slíkar plöntur líffræðilegri fjölbreytni hér á landi. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Í drögum að frumvarpi um breytingu á náttúruverndar-
lögum er ákvæðum um utanvegaakstur breytt. Ákvæði
þeirra laga sem nú eru í gildi hafa verið harðlega gagn-
rýnd af áhugamönnum um náttúruvernd, þar sem þau
hafa ekki dugað til að stemma stigu við utanvegaakstri.
Í frumvarpsdrögunum er gert ráð fyrir því að bannað
verði að aka utan löglega skilgreindra vega. Þegar er
hafin vinna við að skilgreina nákvæmlega hvað séu
vegir sem heimilt sé að keyra eftir, og hvað sé slóði sem
ekki á að vera leyfilegt að aka eftir.
Í dag er hugtakið vegur skilgreint eins í náttúruvernd-
arlögum og í umferðarlögum, þar sem það er skilgreint
mjög vítt. Það hefur leitt til þess að menn sem grunaðir
hafa verið um utanvegaakstur hafa verið sýknaðir á
þeirri forsendu að ekki sé hægt að taka af allan vafa um
að þeir hafi ekið á slóðum sem ekki hafi verið heimilt
að aka um.
Svandís Svavarsdóttir umhverfisráðherra segir ljóst að
talsverðan tíma geti tekið að koma upp nákvæmu korti
yfir alla vegi og slóða sem heimilt verði að aka vélknún-
um ökutækjum. Þar geti komið upp ólík sjónarmið sem
hlusta verði á.
„Þetta er alltaf snúið. Það er ekki gata þegar ein rolla
gengur milli þúfna, en þegar þær eru orðnar tíu er það
orðinn troðningur, og á það svo til að verða fljótlega
í framhaldinu að slóð fyrir mótorhjól. Þetta er lifandi
kerfi, en um leið má það ekki vera þannig, eins og það
er orðið víða á Reykjanesskaganum, að það er þéttriðið
net af slóðum. Skilgreiningarnar munu ekki síður snúast
um að ákveða hvað er ekki vegur,“ segir Svandís.
Í frumvarpsdrögunum er gert ráð fyrir því að slíkt kort
verði tilbúið um mitt ár 2016. Þangað til kortið kemst í
gagnið verður heimilt að aka vélknúnum ökutækjum á
„greinilegum vegslóðum sem að staðaldri eru notaðir til
umferðar vélknúinna ökutækja“.
Áfram verður heimilt að aka utan vega á jöklum og
um snævi þakta jörð svo framarlega sem jörð sé frosin.
Það undantekningarákvæði er þó nákvæmar orðað
en áður. Nú verður að vera augljóst að aksturinn valdi
ekki hættu á náttúruspjöllum. Þessu ákvæði er ætlað
að koma í veg fyrir akstur utan vega þegar snjór er yfir
ófrosinni jörð, sem þekkt er að getur valdið miklum
umhverfisspjöllum.
Hert verulega á reglum um akstur utan vega
UTAN VEGAR Mikil spjöll eru unnin ár hvert með utanvega-
akstri. Sárin sem slík spjöll skilja eftir sig geta verið áratugi
að jafna sig. MYND/UMHVERFISSTOFNUN
Fyrirhugað er að styrkja orðalag
lagagreinar um vernd sérstakra
náttúrufyrirbrigða í náttúruverndar-
lögum. Í lögunum á að vernda sér-
staklega merkileg náttúrufyrirbæri
og banna rask á þeim nema brýna
nauðsyn beri til.
Þau náttúrufyrirbrigði sem njóta
eiga verndar eru:
■ Eldvörp, eldhraun, gervigígar og
hraunhellar.
■ Votlendi á borð við flóa, flæði-
mýrar, sjávarfitjar og leirur yfir 10
ferkílómetrum og stöðuvötn og
tjarnir yfir einum ferkílómetra.
■ Fossar og nánasta umhverfi
þeirra.
■ Hverir og aðrar heitar uppsprett-
ur, lífríki sem tengist þeim og
úrfellingar á borð við hrúður og
hrúðurbreiður.
■ Birkiskógar og leifar þeirra.
Ákvæði um vernd þessara fyrirbæra
er þegar í náttúruverndarlögum, en
nú verða smærri votlendissvæði en
áður vernduð, og ákvæði um vernd
birkiskóga kemur nýtt inn í lög,
samkvæmt drögum að frumvarpi
um breytingu á náttúruverndarlög-
um.
„Með þessu ákvæði er ætlunin að
styrkja stöðu náttúrunnar í íslenskri
löggjöf. Við viljum að það sé skýrara
að ef gengið er á rétt náttúrunnar
með einhverjum hætti þá höfum
við valdheimildir til að bregðast
við því,“ segir Svandís Svavarsdóttir
umhverfisráðherra.
„Við höfum haft mjög veika
stöðu, til dæmis þegar ákveðið
hefur verið að fara með veg yfir
hraun sem er á náttúruminjaskrá,
fara í námugröft utan í hlíðum fjalla,
eða önnur slík inngrip í náttúruna.
Við höfum ekki haft þær valdheim-
ildir sem hefur þurft til að grípa inn
í slíkar framkvæmdir þótt um sé
að ræða svæði sem eru vernduð
samkvæmt lögum eða eru á nátt-
Vilja skýrar heimildir til inngripa
HVERAVELLIR Hverir og aðrar heitar
uppsprettur verða áfram verndaðar.
FRÉTTABLAÐIÐ/VILHELM
Brjánn
Jónasson
brjann@frettabladid.is
og landgræðslutegundir verði á þeim
lista,“ segir Svandís.
Sama á við um garðrækt, til dæmis
á sumarbústaðalóðum, segir Svandís.
Ekkert banni eigendum sumarbústaða
að rækta upp sínar lóðir hér eftir eins
og hingað til. Í frumvarpinu sé verið að
tala um verndun villtrar náttúru. Þó
verði að hafa í huga að garðplöntur sem
geti dreift úr sér geti skapað vandamál,
eins og bjarnarkló, skógarkerfill og lúp-
ína.
Svandís segir að ekki þurfi að koma
á óvart að búfé verði undanþegið lög-
unum. Það helgist af því að innflutn-
ingur á búfénaði heyri undir landbún-
aðarráðuneytið, og því ekki á valdsviði
umhverfisráðherra eða laga um nátt-
úruvernd.
Í frumvarpsdrögunum eru einnig
ákvæði um að ekki megi flytja innan-
lands plöntur og skepnur til svæða þar
sem þær koma ekki náttúrulega fyrir, ef
ástæða sé til að ætla að þær muni ógna
líffræðilegri fjölbreytni á svæðinu.
Svandís segir að ekki megi lesa of
mikið í þetta ákvæði. Til dæmis sé
varla hægt að ímynda sér að með því að
rækta birkiskóg á svæði þar sem birki
sé ekki fyrir sé möguleiki á því að líf-
fræðilegri fjölbreytni sé ógnað. Ákvæð-
ið muni líklega helst nýtast til að koma
í veg fyrir mögulegan flutning á lifandi
fiskum milli vatnasvæða.
Ákvæði sem banna flutning lifandi
dýra og plantna til landsins og jafnvel
milli landshluta eru partur af umhverf-
islöggjöf víða um heim, segir Svandís.
„Þetta er hluti af umræðunni um líf-
fræðilega fjölbreytni, vegna þess að það
sem ógnar aðallega líffræðilegri fjöl-
breytni eru einmitt ágengar framandi
tegundir sem fara inn í vistkerfin og
rugla þau,“ segir Svandís.
„Þetta er partur af þeirri löggjöf sem
við verðum að færa til nútímahorfs, eins
og okkar nágrannaþjóðir hafa verið að
gera á undanförnum árum.“
Leyfi til að útrýma
Í drögunum að lagafrumvarpinu eru
ákvæði sem heimila umhverfisráð-
herra að grípa til harkalegra aðgerða
ógni „framandi lífverur“ líffræðilegri
fjölbreytni á Íslandi.
Þannig getur ráðherra, að fenginni
umsögn Náttúrufræðistofnunar og eftir
föngum annarra stofnana, ákveðið að
útrýma tegundum, koma á þær böndum
eða hefta útbreiðslu þeirra með öðrum
hætti.
„Okkur hefur svolítið skort skýrar
heimildir til að grípa inn í, gerist þess
þörf. Hér eru slíkar heimildir skil-
greindar nákvæmlega,“ segir Svandís.
Hún segir átak til að hefta útbreiðslu
lúpínunnar, sem þegar er hafið, dæmi
um slíkar herferðir. Þá sé í gangi til-
raun með að útrýma minkum á Snæ-
fellsnesi og í Eyjafirði.