Alþýðublaðið - 04.09.1923, Síða 1

*»**•
1923
Þriðjudaginn 4. september.
roi. tölublað.
Nokkrar tannur
a£ ágætu, spaðstfltnða kjöti til sölu mjög ódý.t.
Samband (sl. samvínnutélaya.
Sírni 1020.
Siúmannafélag Reykiavtkor
heldur fund ,í kvöld (þiiðjudaginn 4. september) í Iðnaðar-
mannahúsinu niðri kl. 7 síðdegis. Til umræðu: Tiilaga frá
mibigöngumanni ríkisstjórnarinnar í kaupdeilumálinu. Tilnefn-
ing 5 manna í stjórn félagsins. Félagar mæti stundvíslega
og sýni skírteini við dyrnar.
St| ópní n.
I.
At íslándssögunai sést það
glögglega, að atvihnuvegirmr
hér hafa ekki að eins frá aida
Öðli verið tveir, sjávardtvegur og
iandúnaður, heídur haía líka aJI-
flestir íslendingar stuðst við þá
báða. Sveitamenn með því að
fara á vertíðinni £ róðra og á
skip, en sjávarmenn hafa haft
meðíraro síægjur og skepnuhaid-
Enn þann dag í dag má segja,
að iandbúnaðurinn styðjist þann-
ig við sjóinD, þar sem fjöidi sjó-
manna kemur á vertíð oían úr
sveitum á báta og togara. í mörg-
um kauptúnum má einnig sjá
þessa sameiningu atvinnuveg-
anna, svo sem á Akranesi, Eyr-
arbakka, Stokkseyri, Akureyri,
Húsavík og víðar. Verkamenn
ogjsjómenn á þessum stöðum
hafa siaagjulönd og skepnur eða
garða, en smnda auk þess al-
menná eyrarvinnu og sjóinn.
Annars staðár við sjávarstðuna
er þessi tvígreining hætt eða
hefir ekki verið, svo sem í
Reykjavik, Isafirði og víðar á
Vestíjörðum og víða á Austfjörð-
um. Þegar mecn athuga ástand-
ið í htnurn ýmsu stöðum á land-
inu, sker það úr, að slcárst er það
þar, sem þessi sameining atvinnu-
veganna er mcst, ea lakast, þar
sem sjörinn einn er stundaður,
svo sem í Reykjavík og á ísa-
firði. Liggur því nærri að draga
þá ályktun, að heppilégast mundi
fyrir aflcomu manna við sjávar-
síðuna, að þeir hefðu afnot af
landi meðfram aðalatvinnu sinni.
Fyrir HÍdarfjórðungi síðén var
Reykjavík ekki eins j-land!aus«
og nú. í vesturbænum voru víð-
ast stakkstæði við hveit hús,
eins og enn sjást leiíar af, og
tryggðu menn sér sjáifum og
heimilisfólkt sínu með þessu at-
vinnu við fi9kþurkuuina. Austur-
og suðurbærtnn var að miklu
leyti tún og garðar og höfðu þá
allmargir bæjarbúar kýr, sem
léttu undir heimiíishaldinu. Ástæð-
urnar til breytingarinnar á bæn-
um eru aðallega tvær, önnur sú,
að jarðirnar í sveitunum héldust
stórar og rekinn var á þeim
ránbúskapur, en nýbýii voru
ekkt studd, svo að fólkið gæti
ltfað í sveitunum nema á vinnu-
mensku við lök kjör og ósjálf-
ítæði gagnvart húsbóndánum.
Hin ástæðan vár togaraútgerðin,
sera hóíst hér eftir aldamótin.
Hún var fólksfrek og dró til sín
alla mannfjölgun landsins og
vinnufólkið eða hjáleigubænd-
urna úr sveitunum. Togaraút-
gerðin hefir skapað bæinn, eins
og hann er nú, reist hús á
stakkstæðum og túnum. Togara-
féiögin hafa sum sjálf gert sér
stakkstæði, og er vel til, að það
sé heppilegt, þegar fé er tyrir
hendi, en bezt er, að bærinn geri
það; í stað túuanna, sem byggð-
ust, hefir lítið graslendi kornið
og rœJdunin þvi orðið langt á
eftir mannfjölguninni.
Menn hafa haldið, að togara-
útgerðin ein mundi bera bæinn
uppi, en það hefir* sýet sig, að
vöxtur hennar gengur að miusta
kosti skrylckjött, í stórum stökk-
um, * en á milli koroa kreppu-
tímar, kyrstaða eða jafnvel aft-
urför, og togararnir ganga þá
þar að auki að eins hluta ársins.
Þá stendur alþýðan, sem hingað
hefir verið dregin at togaraút-
gerðinni, uppi atvinnulaus og
verður að lifa á munnvatni sínu
og guðs blessun, þangað t«i
næsti vaxtarkippurinn kemur, ef
alt lendir þá ekki í óstöðvan-
legri kreppu með þessu áfram-
haldi og skipulagi.
Víst er það, að togaraútgerðin
þyríti ekki að lúta þessu lög-
máli, sem safnar auði á hendur
fárra manna, en féflðttir fjöidanrt,
ef jafnaðarstefnu væri framfyigt,
togararnir þjóðnýtiir, skipulagi
komið á framleiðslu og sölu af-
(Framhald á 4. síðu.)