Fréttablaðið - 29.12.2010, Blaðsíða 50

MARKAÐURINN 29. DESEMBER 2010 MIÐVIKUDAGUR12
Í kjölfar bankahrunsins haustið 2008 og þeirra efnahagserfiðleika sem Íslending-ar hafa gengið í gegnum síðan hafa marg-ir beint sjónum sínum að nýsköpunar-
fyrirtækjum sem framtíð íslensks atvinnu-
lífs. Stór íslensk fyrirtæki eins og Össur,
Marel og CCP hafa varðað veginn en langur
tími getur liðið frá því að fyrirtæki er stofn-
að þar til það hefur náð fótfestu með traustu
tekjustreymi. Fréttablaðið fór á stúfana og
kannaði hvað er á seyði í heimi íslenskra
sprotafyrirtækja. Hverju skilar þessi geiri
til íslensks samfélags og hvað þarf að ger-
ast til að klasi stöndugra nýsköpunarfyrir-
tækja geti orðið ein af meginstoðum íslensks
atvinnulífs?
HVERJU SKILA SPROTA FYRIR TÆKI?
Hugverkaiðnaðurinn nýtur sérstöðu í at-
vinnulífinu að því leyti að honum eru fáar
skorður settar. Meðan fiskveiðar takmark-
ast af fiskinum í sjónum og álframleiðsla af
nothæfum virkjunarkostum takmarkast hug-
verkaiðnaðurinn eingöngu af hugmyndaflug-
inu. Þess vegna telja margir að nú þurfi að
leggja áherslu á nýsköpun og frumkvöðla-
starfsemi. Kostir slíkrar starfsemi eru þó
nokkrir. Til að mynda benda rannsóknir til
þess að ný lítil og meðalstór fyrirtæki séu
ábyrg fyrir mjög stórum hluta nýrra starfa
til dæmis í Evrópusambandinu.
Flest sprotafyrirtæki búa til vörur eða
þjónustu sem ætlaðar eru til sölu á alþjóða-
markaði. Því er eftir miklu að slægjast í út-
flutningstekjum ef vel tekst til. „Meira og
minna öll fyrirtæki sem eru í uppbyggingu
um þessar mundir eru að ráðast á alþjóða-
markað og selja íslenska vöru, oft á tíðum í
formi hugbúnaðar, sem eru hreinar útflutn-
ingstekjur,“ segir Guðjón Már Guðjónsson,
framkvæmdastjóri Medizza. Í sama streng
tekur Helga Valfells, framkvæmdastjóri Ný-
sköpunarsjóðs, sem segir sprotafyrirtæki
skapa störf, gjaldeyristekjur og þekkingu
auk þess að valda fjölbreytni í atvinnulífinu.
Þá bendir hún á að flest þessi fyrirtæki séu
að þróa nýja tækni og þar með skila af sér
vísindalegri arfleið, þó fyrirtækin komi að
lokum út á núlli þá stendur eitthvað eftir.
Að lokum hrífast margir af þeirri bjart-
sýni og orku sem oft fylgir nýsköpunar-
fyrirtækjum. Frumkvöðlar þurfa að vera
tilbúnir að taka áhættu og fylgja hugmynd-
um og hugsjónum sínum eftir af krafti og til
þess þarf ákveðna manngerð. Spurður hverju
nýsköpunar fyrirtæki skili til samfélagsins
segir Eggert Claessen, framkvæmdastjóri
Frumtaks: „Fyrst og fremst finnst mér þau
skila ákveðinni bjartsýni sem ég held að við
þurfum sárlega á að halda í þjóðfélaginu í
dag.“
UMHVERFIÐ Á ÍSLANDI
Viðmælendur Fréttablaðsins eru sammála um
að mikil gróska sé í heimi sprota fyrirtækja
hérlendis. Íslendingar þykja almennt fram-
sæknir og duglegir við að stofna fyrirtæki en
margir telja enn ýmislegt vanta upp á þegar
kemur að stuðningi hins opinbera við þenn-
an hluta atvinnulífsins.
Aðgengi að fjármagni virðist vera nægi-
legt hér innanlands fyrir fyrirtæki með
mikla vaxtarmöguleika en erfiðara er fyrir
sprotafyrirtæki að fá almenn rekstrarlán
og jafnframt fyrir lítil fyrirtæki að fá milli-
göngu frá bönkunum. Lágt gengi krónunn-
ar hefur hjálpað til á undanförnum misser-
um auk þess sem þau nýsköpunarfyrirtæki
sem byggð hafa verið upp á undanförnum
árum njóta þess flest að vera lítið skuld-
sett. Það sem helst þykir standa í vegi fyrir
stofnun og framgangi sprotafyrirtækja er
skortur á ákveðinni þekkingu í þessum geir-
um og þau almennu vandamál sem íslensk
fyrirtæki glíma við nú um stundir. „Vanda-
mál allra fyrir tækja hér er að við erum með
bankakerfi sem veitir ekki eðlilega þjónustu.
Ímynd landsins hefur skaðast og við eigum
því erfitt með að eiga viðskipti við útlönd.
Auk þess erum við með gjaldeyrishöft sem
koma í veg fyrir erlenda fjárfestingu,“ segir
Eggert. „Teikn voru á lofti um að það öflugt
þekkingarfólk úr bönkunum væri að koma í
sprotaumhverfið en það hefur hægst á því
streymi á þessu ári. Ein meginhættan fram
undan er að það verði mannekla í greininni,“
bætir Guðjón Már við. Þær breytingar sem
gerðar hafa verið á skattkerfinu undanfarin
misseri standa fyrirtækjum einnig fyrir þrif-
um. Þá er skortur á fólki með tæknimenntun
svo sem forriturum. „Það er gífurleg þörf á
tæknimenntuðu fólki eins og rafmagns- og
tölvuverkfræðingum. Þess vegna er mjög
slæmt að dregið sé úr fjárstuðningi við skóla-
starf í landinu þegar þörfin á vel menntuðu
fólki er eins æpandi og nú er,“ segir Þórður
Magnússon, stjórnarformaður Eyris.
Þrátt fyrir ákveðnar hindranir telja menn
þó að hugverkageirinn hafi alla burði til að
blómstra á næstu árum. Fyrirtæki á borð við
Össur, Marel og CCP eru nú þegar leiðandi
í viðskiptalífinu en erfitt er að segja hvaða
fyrirtæki munu fylgja í þeirra fótspor. Meðal
fyrirtækja sem þykja hvað mest spennandi
á Íslandi í dag má nefna Remake Electric,
Meniga, Clara og Videntifier en þau eiga það
sameiginlegt að vera fremur ung. Marorka,
Hafmynd, Stjörnuoddi og Gogogic eru aðeins
lengra komin fyrirtæki sem hafa náð fótfestu
og munu eflaust vaxa töluvert næstu ár.
UPPLÝSINGATÆKNI- OG NÝSKÖPUNARKLASI
Fréttablaðið spurði viðmælendur sína að
lokum hvað þyrfti að gerast til að hér geti
myndast öflugur klasi upplýsingatækni- og
nýsköpunarfyrirtækja. Mikil áhersla var
af þeirra hálfu lögð á að hér þyrfti að eiga
sér stað hugarfarsbreyting. Langtímahugs-
un þurfi að tileinka í atvinnumálum og sýna
því þolinmæði að í flestum tilvikum tekur
langan tíma að byggja upp stöndugt fyrir-
tæki. Vöxturinn á næstu árum og áratugum
muni ekki koma úr þeim atvinnuvegum sem
nú séu mest áberandi. „Ef horft er á stofnan-
ir samfélagsins eru þær mjög gíraðar á at-
vinnuvegina sem eru fyrir í landinu. Nú þarf
að setja fókusinn á aðra hluti og það er í raun
ótrúlegt hve sáralitlu fjármagni er veitt í þá
farvegi sem til eru og hafa skilað sér í þess-
um málum,“ segir Hilmar Veigar Pétursson,
forstjóri CCP. Hann nefnir að stjórnvöld hafi
nú tækifæri til að sýna að þau séu tilbúin til
að tileinka sér þessa hugsun með því að veita
brautargengi frumvarpi sem liggur fyrir Al-
þingi um endurgreiðslu á rannsóknar- og þró-
unarkostnaði í gegnum skattkerfið. Nái þetta
fram að ganga sé það mikið fagnaðarefni því
það hafi margsýnt sig að hver króna sem fer
í slíkt starf skilar sér margfalt til baka.
Sprotarnir spennandi
Ísland þykir hafa tækifæri til að verða leiðandi í nýsköpun. Magnús Þorlákur
Lúðvíksson komst að því að mikil tækifæri leynast í hugverkageiranum.
HUGMYNDAHÚS HÁSKÓLANNA Hugmyndahúsið er meðal nýrra stofnana sem opnaðar hafa verið á síðustu árum til stuðnings við sprotafyrirtæki. Fjölmörg fyrirtæki hafa stigið
sín fyrstu skref í Hugmyndahúsinu frá 2008 þegar það var opnað. FRÉTTABLAÐIÐ/VALLI
Á L I TN Ý S K Ö P U N O G S P R O TA F Y R I R TÆ K I 2 0 1 0 2010
Mikið af nýjum
fyrirtækjum
Frumtak fjárfesti í
f imm f yrir tækjum
á þessu ári og við
höfum séð mikið af
nýjum fyrirtækjum
koma upp, fyrirtæki
sem eru rekin af ungu og duglegu fólki
með skemmtilegar hugmyndir. Þarna er
orka sem er að skila sér inn í samfélag-
ið og skapar bæði störf og arð.
Eggert Claessen,
framkvæmdastjóri Frumtaks
Sprotafyrirtæki
skapa atvinnu
Eit t það mikilvæg-
asta við sprotafyr-
ir tækin er að þau
skapa atvinnu. Við
höf um séð það í
f jölda rannsókna
hve mikilvæg ört vaxandi fyrirtæki eru
fyrir atvinnusköpun. Í niðursveiflu eru
það yfirleitt einungis slík fyrirtæki sem
skapa störf svo þau hljóta að vera gífur-
lega mikilvæg á þessum tímapunkti fyrir
Ísland.
Eyþór Ívar Jónsson, framkvæmdastjóri
Nýsköpunarmiðstöðvar atvinnulífsins
Mikil
hagkvæmni
Mörg þessara fyrir-
tækja eru að reyna
að byggja upp vöru
eða þjónustu á þann
veg að hún getur
skalast. Ef við ætlum
að fá milljón ferðamenn til landsins þarf
að eiga sér stað gífurleg breyting á að-
stöðu í landinu. Ef sprotafyrirtæki ætlar
hins vegar að selja milljón eintök af ein-
hverri vöru þá þarf engin slík breyting
að eiga sér stað.
Guðjón Már Guðjónsson, framkvæmda-
stjóri Medizza og stofnandi OZ
Starfsumhverfið
að mörgu leyti
gott
Að mörgu ley ti er
starfsumhverfi
sprotafyrirtækja
hér gott. Krónan er
veik og flest sprota-
fyrirtæki eru að skapa vörur til útflutn-
ings. Þau eru líka flest lítið skuldsett
því sprotafyrir tæki fengu engin lán
hjá bönkunum á sínum tíma. Það sem
er hins vegar erfitt er að bankarnir eru
alveg frosnir núna, mörg sprotafyrir-
tæki þyrftu lítil rekstrarlán en fá þau
bara ekki.
Helga Valfells, framkvæmdastjóri
Nýsköpunarsjóðs atvinnulífsins
Hugarfars-
breyting nauð-
synleg
Ég held að hugar-
farsbreytingu þurfi
um þessi mál . E f
hor f t er á s tofn-
anir samfélagsins
eru þær mjög gíraðar á atvinnuvegina
sem eru fyrir í landinu. Nú þarf að setja
fókusinn á aðra hluti og það er í raun
ótrúlegt hve sáralitlu fjármagni er veitt
í þá farvegi sem til eru og hafa skilað
sér í þessum málum, svo sem í Tækni-
þróunarsjóð.
Hilmar Veigar Pétursson, forstjóri CCP
Margt að gerast
í grasrótinni
Það er ljóst að mjög
margt er að gerast
í grasrótinni. Frum-
stuðningur og -um-
gjörð er líka orðin
býsna góð með Inn-
ovit og Klaki og fleiru. Það er verið að
hjálpa fyrirtækjunum í gegnum þessi
fyrstu skref og slík leiðsögn skiptir í
raun meira máli en fjármagn.
Þórður Magnússon,
stjórnarformaður Eyris Invest
„Það er bullandi gangur í heimi
íslenskra sprotafyrirtækja.“