Fréttablaðið - 15.03.2011, Blaðsíða 16

15. mars 2011 ÞRIÐJUDAGUR2
Streita er hvimleiður fylgifiskur nútímans en fyrsta skrefið í því að sigrast á henni
er að láta af stjórnsemi. Það er til dæmis erfitt að stjórna því hvernig aðrar manneskjur
haga lífi sínu og því fyrr sem fólk áttar sig á því, þeim mun fyrr hverfa áhyggjurnar.
Notkun tauga- og geðlyfja er mikil
á Íslandi og er notkun kvíðastill-
andi lyfja og svefnlyfja sem heyra
undir þau sérstaklega áberandi á
meðal eldra fólks. Tauga- og geð-
lyf eru mest seldu lyfin á Íslandi
á eftir hjartalyfjum. „Árið 2009
seldust rúmir 43 þúsund skil-
greindir dagskammtar af hjarta-
lyfjum eða 370 skilgreindir dag-
skammtar á hverja þúsund íbúa á
dag. Sama ár seldust rúmir 37 þús-
und skilgreindir dagskammtar af
tauga- og geðlyfjum eða 319 skil-
greindir dagskammtar á hverja
þúsund íbúa á dag,“ upplýsir
Mímir Arnórsson lyfjafræðingur
hjá Lyfjastofnun.
Í rannsókn á algengi geðlyfja-
notkunar eldri Íslendinga utan
stofnana sem var gerð árið 2006
kom í ljós að einstaklingar 70 ára
og eldri leystu út þriðjung allra
lyfjaávísana á Íslandi árið 2006
og þar af var fjórðungur geðlyf.
Algengust var notkun kvíðastill-
andi lyfja og svefnlyfja eða 58,5
prósent á meðal karla og 40,3 pró-
sent á meðal kvenna. Ekkert bend-
ir til þess að notkun þessara lyfja
fari minnkandi og ef svefnlyfin
eru skoðuð sérstaklega kemur í
ljós að árið 2007 seldust 70,52 skil-
greindir dagskammtar af svefn-
lyfjum fyrir hverja þúsund íbúa á
dag en árið 2009 voru þeir 72,74.
Á sama tíma
hefu r notk-
un svefnlyfja
dregist saman í
nágrannalönd-
unum. „Danir
fóru í mikið
átak t i l að
minnka notkun
svefnlyfja en
aðal hvatinn var
sá að óbeinn kostnaður af notkun
þeirra er mikill og þá sérstaklega
hjá gömlu fólki. Lyfin valda því að
fólk verður valt á fótunum og oft
hljótast af því beinbrot sem kosta
heilbrigðiskerfið mikla fjármuni
enda líkur á því að gömul mann-
eskja sem dettur og lærbrotnar
verði föst inni á sjúkrastofnun í
langan tíma,“ segir Mímir. Hann
bendir á að svefnlyf séu að fullu
greidd af notendum og að því sé
ekki beint hagræði fyrir ríkið að
draga úr notkun þeirra. „Hins
vegar mætti velta fyrir sér hver
óbeini kostnaðurinn sé.“
Sé notkun kvíðastillandi lyfja og
svefnlyfja borin saman við notk-
un í Danmörku kemur í ljós að
hún er tvöfalt meiri hér á landi og
um 30 prósentum meiri en í Finn-
landi svo dæmi séu nefnd. En hver
er skýringin? „Þetta virðist vera
lenska hjá okkur og svona hefur
þetta verið svo lengi sem ég man
en ég hef verið í faginu í fjörutíu
ár,“ segir Mímir.
En hver skyldu langtímaáhrif
svefnlyfjanotkunar vera? Aðal-
steinn Guðmundsson öldrun-
arlæknir var inntur eftir því:
„Svefnlyf geta meðal annars aukið
byltuhættu, dregið úr vitrænni
getu og einbeitingu og eru vana-
bindandi, sérstaklega ef um lang-
varandi notkun er að ræða. Það má
þó ekki gera lítið úr þeim áhrifum
sem vítahringur svefntruflana
getur haft á lífsgæði einstaklinga
en við meðferð svefntruflana er
þó mikilvægt að greina orsakir
vandans, enda ýmis önnur ráð svo
sem breytingar á lífstíl eða venj-
um sem geta hjálpað eða dregið
úr þörf fyrir svefnlyf.“ Aðalsteinn
segir yfirleitt mælt með því að
notkun svefnlyfja sé tímabundin
og í lægstu mögulegu skömmtum
en reyndin sé þó önnur. „Verk-
un þeirra minnkar þegar líður á
meðferð og viðkomandi verður
háður lyfinu. Þá getur verið erfitt
að venja fólk af notkun svefnlyfja
og ýmis fráhvarfseinkenni geta
komið fram.“ vera@frettabladid.is
Notkun svefnlyfja eykst enn
Mímir Arnórsson
Sinn er
siður í
landi
hverju. Í
Finnlandi
skellir
fólk sér í ískalt vatn
eftir heitt sánabað til
að koma blóðinu á
hreyfingu og segir það
gera kraftaverk fyrir
útlitið. Á Englandi setja
menn kælda tepoka á
augnlokin til að koma
í veg fyrir bauga og
í Póllandi hafa konur
frá ómunatíð borið
hunang á varirnar til að
fá í þær mýkt og raka.
Heimild:
brudurin.is
Á veitingahúsinu Culiacan, við
Suðurlandsbraut 4a, er ýmislegt
góðgæti á matseðlinum. Stað-
urinn sérhæfir sig í heilsusam-
legum mat á mexíkóska vísu.
Hægt er að velja um marga rétti
en vinsælast er burrito, quesa-
dillas og tostada. Réttirnir eru
gerðir jafnóðum og því alltaf
ferskir og nákvæmlega eins og
kúnninn vill hafa þá. Á Culiacan
eru sósur og salsa alltaf gerð frá
grunni og því laus við óæskileg
aukaefni. Guacamole er lagað úr
ferskum avócadó og kryddjurt-
um daglega. Lögð er áhersla á
fyrsta flokks hráefni og er allur
maturinn mjög fitusnauður og að
sjálfsögðu án MSG og transfitu.
Culiacan tekur líka pantanir
fyrir hópa og veislur. Hægt er
að fá partýplatta sem eru fyrir
3-4 en fyrir 10 manns eða fleiri
er svokallaður hópamatseðill
mjög vinsæll. Þá er vinsælustu
réttunum blandað saman og þeir
afgreiddir í kössum tilbúnir til
framreiðslu. „Fólk hefur verið
að taka þetta í fermingar og
ýmislegt annað. Verðið er mjög
sanngjarnt eða kr. 1.390 á mann-
inn. Í þessu eru blandaðir rétt-
ir og svo fylgja nachos-flögur
og sósur með. Þetta er eflaust
ódýrasti kosturinn í svona mat í
dag. Við náum að stilla verðinu í
hóf því þetta eru allt hlutir sem
eru á matseðlinum okkar og við
afgreiðum þá í ódýrum umbúð-
um. Fólk getur svo raðað sjálft á
fín föt og diska ef það vill,“ segir
Sólveig Guðmundsdóttir fram-
kvæmdastjóri Culiacan. Gott
er að panta fyrir veislur með að
minnsta kosti dags fyrirvara í
síma 533 1033.
Veislumatur á góðu verði
Hot ’n’ Sweet salat með kjúkling og guacamole. Quesadillas eru grilluð og skorin í sneiðar.Burritos er á hópamatseðlinum.
Culiacan er við Suðurlandsbraut 4a.
Culiacan tekur við pöntunum fyrir
hópa og veislur.
Kynning
Notkun svefnlyfja ætti að vera tímabundin en reyndin er önnur.
Notkun kvíðastillandi lyfja og svefnlyfja er áberandi meðal eldra fólks
á Íslandi og fer vaxandi. Notkun þessara lyfja hefur löngum verið meiri
hér en á hinum Norðurlöndunum þar sem hún fer minnkandi.