Fréttablaðið - 17.03.2011, Blaðsíða 28

28 17. mars 2011 FIMMTUDAGUR
Á blaðamannafundi 7. febrú-ar sl. kynntu fulltrúar vel-
ferðarráðuneytisins ný íslensk
neysluviðmið. Gefin var út ítarleg
skýrsla unnin af sérfræðingum
úr háskólasamfélaginu m.a. með
hliðsjón af gögnum Hagstofunnar
um neyslu heimila á árunum 2003
til 2008. Fólk er hvatt til að koma
með athugasemdir um efni skýrsl-
unnar, sem er á vef ráðuneytis-
ins, fyrir 20. mars nk. Tilgangur
neysluviðmiða er að aðstoða fólk
við að áætla eigin útgjöld en nýt-
ast þau jafnframt við að finna út
lágmarksframfærslu og upphæð-
ir bóta.
Öryrkjabandalag Íslands (ÖBÍ)
hefur frá upphafi barist fyrir
sjálfsögðum réttindum öryrkja
til að lifa mannsæmandi lífi óháð
því hvort fólk sé fatlað eða með
skerta starfsorku vegna veikinda
eða annarra ástæðna. Um sjálf-
sögð mannréttindi er að ræða
enda kemur fram í 65. gr. stjórn-
arskrár Íslands að allir skuli vera
jafnir fyrir lögum og njóta mann-
réttinda óháð efnahag. Þrátt fyrir
það eru kjör öryrkja óásættanleg
því bætur almannatrygginga eru
langt undir neysluviðmiðum vel-
ferðarráðuneytisins. Þetta á við
um öll viðmiðin óháð því hvort
um sé að ræða dæmigert viðmið,
sem er leiðbeinandi um hóflega
neyslu, grunnviðmið, er varðar
lágmarksframfærslu, eða skamm-
tímaviðmið, sem er framfærsla í
hámark níu mánuði. Í töflunni hér
að neðan má sjá hversu mikið ber
á milli þessara viðmiða og örorku-
bóta sem öryrkjar fá frá Trygg-
ingastofnun ríkisins.
Upphæðir í skammtíma- og
grunnviðmiðum eru mjög lágar
og ljóst að erfitt er að lifa á þeim
miðað við aðstæður í þjóðfélaginu,
en bætur almannatrygginga eru
þó umtalsvert lægri. Það vekur
einnig furðu hversu lítill munur
er á framfærslu sem fólki er ætlað
að lifa á annars vegar til skamms
tíma og hins vegar til lengri tíma.
Heilbrigðiskostnaður
stórlega vanmetinn.
Þegar einstakir kostnaðarlið-
ir neysluviðmiðanna eru skoð-
aðir kemur í ljós að heilbrigðis-
kostnaður, sem snertir öryrkja og
sjúklinga sérstaklega, er stórlega
vanmetinn. Í rannsókn sem fram-
kvæmd var 2006 af Rúnari Vil-
hjálmssyni félagsfræðingi kom
fram að öryrkjar vörðu um 6% af
heildartekjum heimilisins í heil-
brigðismál, en í nýju neysluviðmiði
velferðarráðuneytisins er hlutfall-
ið mun lægra eða um 2,6% þrátt
fyrir að kostnaðarhlutdeild sjúk-
linga vegna lyfja, lækniskostnað-
ar, þjálfunar og hjálpartækja hafi
aukist umtalsvert eftir bankahrun.
Almennt er talið að öryrkjar þurfi
15-30% hærri tekjur en aðrir til
að njóta sömu lífskjara, þar sem
heilbrigðiskostnaður er meiri
hjá þeim en hjá fólki almennt séð
vegna heilsubrests og kostnaðar
við ýmsa aðkeypta þjónustu.
Aðrir vanmetnir kostnaðarliðir.
Gagnrýna má jafnframt að í
neysluviðmiðunum er ekki gert
ráð fyrir kostnaði við stofnun
heimilis eða flutning í annað hús-
næði. Þá eru greiðslur opinberra
gjalda ekki meðtalin né nefskatt-
ar og ekki er gert ráð fyrir að fólk
leggi fjármagn til hliðar til að geta
mætt óvæntum útgjöldum. Ljóst er
að ekkert má út af bera hjá fólki
með lágar tekjur til að fjárhagur-
inn fari ekki enn frekar úr skorð-
um.
Fátækt og félagslegar
aðstæður öryrkja.
Rannsóknin „Fátækt og félagsleg-
ar aðstæður öryrkja“ sem kynnt
var 25. febrúar sl. sýnir að örorku-
bætur eru svo lágar að margir
öryrkjar búa ekki við mannsæm-
andi kjör. Rannsóknin var unnin af
Rannsóknasetri í fötlunarfræðum
við Háskóla Íslands í samstarfi við
ÖBÍ með styrk úr sjóði sem stofn-
aður var í tengslum við Evrópuár
2010 sem tileinkað var baráttunni
gegn fátækt og félagslegri ein-
angrun. Sjóðurinn var fjármagn-
aður af stjórnvöldum og Evrópu-
sambandinu.
Í rannsókninni kemur fram að
fjölskyldur með börn og unglinga
á framfæri eru verst staddar fjár-
hagslega og þá sérstaklega ein-
stæðir foreldrar. Jafnframt eru
margir öryrkjar sem búa einir illa
staddir. Í þessum hópum er fólk
sem á ekki fyrir brýnustu nauð-
synjum seinni hluta mánaðarins
og allt of margir verða að leita til
hjálparstofnana eftir matargjöf-
um og annarri aðstoð. Fólk sem
býr við slíkar aðstæður upplifir
mikla streitu, kvíða og áhyggj-
ur af afkomu sinni. Þá telur fólk
bótakerfið flókið og tekjutenging-
ar hamla breytingum á fjárhags-
legri stöðu þeirra sem eru einung-
is með bætur almannatrygginga
eða lágar lífeyrissjóðsgreiðslur.
Velferðarráðherra á hrós skilið
fyrir að birta niðurstöður neyslu-
viðmiðs en hingað til hefur hvílt
yfir þessum málum ákveðin leynd.
Nú blasir raunveruleikinn við sem
hagsmunasamtök, einstakling-
ar og sérfræðingar hafa ítrekað
bent á. Langtímafátækt er stað-
reynd í okkar samfélagi. Beðið
er með óþreyju eftir aðgerðum
stjórnvalda sem verða að bæta
kjör öryrkja í anda velferðarsam-
félags sem hefur mannréttindi að
leiðarljósi.
Kjör öryrkja langt undir neyslu-
viðmiðum velferðarráðuneytis
Öryrkjar
Lilja
Þorgeirsdóttir
framkvæmdastjóri ÖBÍ
Frístundaheimili ÍTR (Íþrótta- og tómstundasviðs Reykjavík-
ur) hafa verið starfrækt við alla
skóla borgarinnar sl. níu ár. Starf-
ið hefur þróast mikið frá því að
ÍTR tók við því frá skólunum og
hefur verið kappkostað að marka
heildstæða stefnu og skýra sýn á
hvernig frítímastarfinu skuli hátt-
að.
Leiðarljós frístundaheimilanna
er að börnum standi til boða frí-
stundastarf sem hefur uppeldis- og
menntunargildi. Áhersla er lögð á
virka þátttöku, reynslunám, lýð-
ræði og jafnræði. Sérstaklega er
hugað að því að virkja einstak-
linga sem eiga undir högg að sækja
vegna fötlunar eða félagslegra
aðstæðna. Skemmtileg frístund er
meginþemað þar sem kjörinn vett-
vangur er til að takast á við þrosk-
andi og krefjandi verkefni tengd
frítímastarfi sem börn fá oft ekki
tækifæri til að gera heima eða í
skólunum.
Hvert frístundaheimili hefur
eigin áherslur, markmið og gildi.
Innra starfið tekur mið af gild-
unum en jafnframt er unnið
eftir barnalýðræði á frístunda-
heimilunum. Mikið er lagt upp
úr að hver einstaklingur fái notið
sín. Öllum er boðið upp á aldurs-
tengd viðfangsefni og einblínt er
á styrkleika hvers barns. Þannig
er stuðlað að sjálfseflingu í þeim
tilgangi að efla félagsþroska og
styrkja sjálfsmynd barnanna sem
fræðimenn hafa bent á að skili
sér margfalt í bóknámi barnanna.
Börn sem þess þurfa, njóta stuðn-
ings á frístundaheimilunum og er
það metið út frá þörfum hvers og
eins.
Frístundaheimilin hafa þróast
úr því að vera hópmiðuð þar sem
hópum voru sköffuð verkefni í að
vera einstaklingsmiðuð þar sem
hver einstaklingur fær að velja sín
viðfangsefni á hverjum degi eftir
eigin geðþótta, áhugasviði og skoð-
unum. Í dag skipuleggja börnin
starfið í samráði við starfsfólk en á
árum áður var allt starfið skipulagt
af starfsfólkinu og börnin höfðu
lítil áhrif og nánast ekkert val um
dagleg viðfangsefni.
Margt hefur áunnist síðan ÍTR
tók við frístundaheimilunum.
Innra starf hefur eflst og ímynd
þess breyst úr því að vera gæslu-
starf í faglegt frítímastarf. Starfs-
menn frítímastarfs hafa í auknum
mæli lagt stund á tómstundafræði
og sífellt fleiri líta nú á starf sitt
sem framtíðarstarf í stað þess að
vera tímabundin uppfyllingarvinna
eins og áður fyrr. Út frá ofantöldu
er ekki að undra að starfsfólk frí-
stundaheimila sé uggandi yfir fyr-
irhuguðum breytingum, þ.e. ef þau
verða færð frá ÍTR til menntasviðs.
Áhyggjur okkar sem starfa á
vettvangi frítímans beinast að því
að faglegt frítímastarf með börn-
um sem í dag er byggt á lýðræði,
jafnræði, reynslunámi og þátt-
töku glati gildi sínu innan um lög-
bundna þjónustu skólanna. Jafn-
framt er ákveðin hætta fólgin í því
að störf frístundaheimilanna verði
ekki lengur skipuð fólki sem áhuga
hefur á frítímastarfi heldur verði
þau notuð til uppfyllingar fyrir
starfsmenn skólanna.
Berum hag reykvískra barna
fyrir brjósti og tryggjum að þau
hafi áfram kost á að vera virkir
þátttakendur í metnaðarfullu og
uppbyggilegu frítímastarfi skipu-
lögðu af fólki sem hefur lagt metn-
að sinn í að gera það jafn flott og
faglegt og það er í dag.
Frístundaheimili í hættu
Frístundaheimili
Haraldur
Sigurðsson
forstöðumaður
Kringlumýrar
Sigríður Rut
Hilmarsdóttir
ráðgjafaþroskaþjálfi
Kringlumýrar
Jafnframt er
ákveðin hætta
fólgin í því að störf frí-
stundaheimilanna verði
ekki lengur skipuð fólki
sem áhuga hefur á frí-
tímastarfi heldur verði
þau notuð til uppfyll-
ingar fyrir starfsmenn
skólanna.
Neysluviðmið og örorkubætur
Einhleyp(ur) 291.932 201.132 214.027 159.642
Einstætt foreldri með
1 barn 384.401 273.688 293.654 202.956
Einstætt foreldri með
2 börn 464.102 388.891 364.939 247.379
* Grunnviðmið í skýrslu Velferðarráðuneytisins eru án húsnæðis- og samgangnakostnaðar en í töflunni er
þeim kostnaði bætt við úr skammtímaviðmiðum.
Skammtíma
viðmið
Grunnviðmið* Örorkubætur
TR eftir skatt
Dæmigert
viðmið