Alþýðublaðið - 10.09.1923, Blaðsíða 2

/
2K£l&33tjiSL&9li»
i
ilit og tillOgor
Maguúsar sj'slum. Críslasonar
i jarðrœktarmálinu.
Eskiflrði 10/6 1922.
Út af fyrirspurn Búnaðarfél. ís-
lands í bréfl dags. 15. jan. b- á.
um það, með hvaða skilyrðum.
íbúar kauptúna hér í umdæminu
fái land kauptúnsins til ræktunar,
skal ég leyfa mór að taka fram
eftirfarandi:
Óvíða er land kauptúnanna hér
í umdæminu bygt til ræktunar
sérstaUega. Eins og kunnugt er,
hagar svo til hór, að öll stærri
kauptúnin standa á strandlengj-
unni austan megin fjarðanna inn
við botn þeirra. Er þar undiriendi
lítið. Jarðvegur giýttur og hrjóst-
ugur. Nálega alt það land,_ sem
selt er á leigu, er leigt fyrir bygg-
ingarlóðir eða til flskverkunar, og
fylgir venjulega lítil lóð hverju
húsi. Lóðir þessar eru margar af-
girtar og ræktaðar það af þeim,
sem ekki er notað undir hús, en
leiguskilmálarnir eru miðaðir við
lóðirnar sem byggingarlóðir, enda
eru þær svo litlar venjulega, að
lítið lið er að þeim til ræktunar.
Á einum stað, Neskaup'úni í
Norðfiiði, hefir þó verið leigt eitt-
hvað út af ræktunarlóðum á seinni
árum, en fremur er það í smáum
stíl. Leiguskilmálar eru: 50 ára
erfðafesta og árgjald miðað við
l1/^ eyri fyrir fermet.er.
Inn af fjörðunum liggja allvíð-
lendir dalir, slóttir og fremur gras-
gefnir og dável fallnir til rækt-
unar. Hafa nokkrir kauptúnabúar
tekið á leigu smá-landspildur úr
landi daljarðanna til ræktunar, en •
misjafnlega hafa þær tilrauuir gef-
ist. Munu örðugleikar á að koma
áburði á landið, fyrir vantandi ak-
vegi, hafa staðið þessum tUraun-
um mest fyiir þrifum. Beztan ár-
angur hefl ég séð á Reyðarfirði, í
en þar liggur akvegur úr kaup-
túninu inn sveitina, Fagradals-
brautin.
f’ar sem enn fremur Búnaðarfé-
lagiö,spyr um, á hvern hátt máli
þessu muni bezt fyrir komið, með
tilliti til þess, að ræktunin geti
tekið sem skjótustum framförum,
þá eru staðhættir hér innan tak-
marka kauptúnanna, eins og ég
hefi þegar dreplð á, því til fyrir-
stöbu, að um nokkrar verulegar
framkvæmdir í þessu efni geti
verið að ræða, ef ekki á að leita
út fyrir kauptúnin með ræktun-
ina. En vitanlega hagar víðast
betur til á landinu annars staðar
en hér. — En fleira er og því til
fyrirstöðu, að ræktunin komist
íljótt í gott hoif; þannig er flest
þurrabúðarfólkið, sem mesta þörf-
ina heflr fyrir einhverja grasnyt,
efnalítið og á því óhægt með að
leggja fram nokkuð fé að ráði til
ræktunartilrauDa. Enn fremur vant-
ar það tilfinnanlega þekkingu á
jarðrækt og áhöid og útbúnaður
allur fremur ófullkominn.
Hins vegar er talsverður áhugi
á að afla sér heyja, og eftir því,
sem kauptúnin stækka, eykst eft,-
irspuin eítir landbúnaðarafurðum,
sérstaklega mjólk, svo að t.il vand-
ræða horfir, ef ekki verður bætt
úr því bráðlega. — Til þess að
koma þessu máli í sæmilegt horf,
þarf að mínu áliti að gerbreyta
fyiirkomulaginu á ræktuninni. í
stað þess, að einstakir þurrabúðar-
menn hafa hingað til með léleg-
um áhöldum og lítilli þekkingu á
jarðrækt reynt að rækta upp smá-
bletti í gvýttum og ófvjósömum
jaiðvegi, þarf stjóin kauptúnanna
að taka málið í sínar hendur og
baita sér fyrir allar framkvæmdir
á því sviði, með því:
1. Að taka á leigu eða kaupa
hæfllega stórt svæði úr óræktuðu
landi þorpanna eða nágrannajarða
utan kauptúna. Yrði land þetta
að vera vaiið sem næst byggðinni
i kauptúnunum, og þar sem skil-
yrðin fyrir ræktuninni væru b;zt.
2. Að girða land þetta, þurka,
plægja og herfa eítir því, sem þörf
krefði, ait á kostnað sveitarsjóðs.
3. Að leggja akveg að iandinu,
ef hann er ekki þegar fyrir, og
4. að selja landið þannig undir-
búið á leigu þurrabúðarmöunum
kauptúnsins gegn því, að leigutaki
i hver komi sínu landi í fullkomna
rækt á ákveðnu árabili gegn h'æfl-
legu endurgjaldi.
Til' þess að koma þessu í fram-
kvæmd þarf þing og stjórn að
sjá kauptúnunum fyrir hagkvæm-
um lánum með lágum vöxtum
og löngum afborgunartíma, og ef
til vlll verður og nauðsynlegt að
heimila hreppsnefndum að taka
nauðsynlegt land til ræktunar,
eignarnámi, ef ekki nást samning-
Stangasápan með blámanom
fæst mjög ódýr í
Kaapfélugfnu.
ar við landeigendur. Að sjáltsögðu
þurfa hreppsnefndir að njóta að-
stoðar sérfræðinga, bæði um val á
landinu, snmning kostnaðaráætl-
unar og tramkvæmd verksins, og
teldi ég rétt, að ekki yiði veitt
lán til fyrirtækisins eða eignarnám
heimilað nema eftir tillögum hlut-
aðeigandi sýslunefnda og Búnaðar-
fólags íslands. — Kostirnir við
þetta fyrirkomuiag ættu að vera
meðal annars þeir, að mikið spar-
aðist á kostnaði við girðiDgu og
ræktun landsins, þar sein alt landið
yrði girt í einu lagi í stað þess,
uð hver þyifti annars að girða
sinn blett, og þegar svo stórt
svæði væri tekið fyrir í einu, geng
ég út frá, að unnið yrði með ný-
tízku-vólum, sem einstaklingarnir
geta ekki notfært sér hver í sínu
lagi, Enn yiöi landið betur undir-
búið til ræktunar og ætti að geta
geíið meiri arð. Miklu fleiri þurra-
búðaimenn gætu orðið ræktaða
landsins aðnjótandi, þar sem þéir
Þyrftu svo lítið fé að leggja fram
úr sínum vasa til ræktunarinnar,
því aðalfyrirhöfn leigutakanna yrði
að bera á landið og ef til vill sá
í það 1 -2 ár. Ætti það engum
að vera ofvaxið, sérstaklega þar
sem iíkt hagar ti) og hér austan-
lands, að árlega fellur mjög mikið
til af ábuiði, flskiúrgangi, sem
ekkert er notað og fleygt er f
sjóinn. — Fyrir þurrabúðarmenn,
sem ýmist lifa af sjávarafla eða
daglaunavinnu, væri það ómetan-
legur styrkur að geta fyrirhafnar-
lit.ið á skömmum tíma eignast
umráð yflr landi, sem gæfi af sér
sem svaraði J/2 kýrfóðri af heyi
og garðávexti, sem nægðu honum
og fjölskyldu hans yfir árið, og
með þessari aðferð ættu allir að
geta oiðiö þessara hlunninda að-
njótandi. Hreppunum ætti ekki
heldur að vera þetta ofvaxið, því
fyrirtækið ætti að bera sig fjár-
hagslega, og þó eitthvert tap kynni
að verða á þvi íyrir hreppinn,
mundí óbeinn hagnaður fyrir
þorpin nema meiru.
Ég geng út frá, að leigutaki fengi
erfðafestu á landi sínu, þó með
því skilyrði, að hann og eítirkom-