Íslendingur - 16.01.1925, Blaðsíða 1

Talsími 105.
Strandgata 29.
XI. árgarigur.
Berklavarnir.
NQ samiök.
Árið 1906, þann 13. nóv., var
stofnað hið svonefnda »Heilsuhæl-
isfélag« hér á landi, með aðalbæki-
stöð í Reykjavík og deildum víðs-
vegar um landið. Helzta markmið
þess var, að koma upp heilsuhæli
fyrir berklaveika. Og á skömmum
tíma náðist fyrsta takmarkið, að
koma upp veglegu heilsuhæli — á
Vífilsstöðum. Er þessu markmiði
var náð, tór strax að dofna yfir
félaginu, því að máttarstólpum þess
fyrir sunnan mun hafa fundist, sem
dtt myndarlegt heilsuhæli mundi
duga þjóðinni. Starfsemi félagsins
næstu árin á efíir var aðallega í
því fólgin, að styðja fátæka berkla-
veika sjúklinga í hælinu eða á sjúkra-
húsum, en eftir að berklavarnalög-
gjöfin kom í gildi, þótti þess ekki
þurfa lengur með og félagið Iagð-
ist í dvala.
Nú fyrir skömmu hefir það verið
endurvakið og fengið nýtt nafn:
»Berk/avarnafélag /s/ands«. í stjórn
þess eru: Sæmundur Bjarnhéðins-
son prófessor, Eggert Ciaessen
bankastjóri, Knud Zimsen borgar-
stjóri, Magnús Pétursson bæjarlæknir
og Haraldur Árnason kaupmaður.
Hefir stjórnin nýlega sent út um
land ávarp, þar sem menn eru
hvattir ti! að stofna deildir viðsveg-
ar um landið og bent á þær þarfir,
sem »knýjandi nauðsyn kallar eftir
að bætt verði úr, fyrst að einhverju
leyti og síðan smám sanian eftir
því, sem orka félagsins vex«.
Allar deildir »Hei!suhælisfélags-
ins«, sem nú eru við líði, teljast
deildir »Berk!avarnaféIagsins« og
greiða þær eftirleiðis til félagsins 25
aura á ári fyrir hvern félaga sinn.
Ennfremur getur hvert það félag,
sem eingöngu eða að einhverju
leyti vinnur að berklavörnum, geng-
ið inn í »Berklavarnafélagið« gegn
því, að greiða 25 aura á ári fyrir
hvern félaga sinn. Æfifélagar geta
menn orðið í »Berklavarnafélaginu«
gegn að minsta kosti 100 kr. til-
lagi í eitt skifti fyrir öll. Þeir, sem
.voru æfifélagar »Heilsuhælisfélags-
ins«,eru reglulegir æfifélagar »Berkla-
varnafélagsins«.
í ávarpi sínu telur félagsstjórnin
markmið félagsins, að bæta sem
fyrst úr eftirtöldum þörfum, sem
hún telur þær mest knýjandi fyrir
þjóðina:
»1. Oss vantar heimili fyrir heil-
brigð, börn, frá heimilum berkla-
veikra mæðra eða annara sjúklinga.
Pað verður aldrei hjá því komist,
að eitthvað af smitandi sjúklingum
dvelji í heimahúsum, hversu vel sem
séð verður fyrir vistum handa berkla-
veikum sjúklingum, hvað þá heldur
eins og' nú er ástatt. Pað getur
því oft verið bein lífsnauðsyn, að
taka börn af slíkum heimilum, en
venjulega mjög erfitt og oft ómögu-
Ritstjóri: Gunnl. Tr. Jónsson.
Akureyri, 16. janúar 1925.
4. tölubl.
AKUREYRARBIO
§ Laugardagskvöldið: kl. 81/*
É Sunnudagskvöldið: kl. 8^/2 i \ I LJ I UllvJi
—m
Sunnudagskvöldið kl. 5 Mark Zorros.
I
Miðvikudagskvöldið kl. 8^/2 GILDEAI
6 þátta mynd afarspennandi, frá Alaska.
Aðalhlutverkið leikur hinn frægi leikari
LEWIS S. STONE.
Alaskamyndir eru óviðjafnanlegar.
legt, að koma þesskonar börnum
fyrir á heiinilum einstakra manna.
Ef til væru sérstök barnaheimili, þá
er ekki of djúpt tekið í árinni, þó
sagt sé, að þau myndu áreiðanlega
bjarga nokkrum barnslífum á ári
hverju.
2. Oss vantar sumathæli fyrir
kirtlaveik börn. Fjöldi barna hefir
berklaveiki á því byrjunarstigi, sem
nefnt er kirtlaveiki. Pótt venjulega
sé ekki beint hægt að telja þessi
börn meðal sjúklinga, þá má búast
við, að veikin magnist oft og breyt-
ist svo, að þau síðar verði sjúkl-
ingar, ef ekki er reynt að taka fyrir
kverkar veikinnar þegar í stað.
Nokkrir mánuðir á »sumaihæli«
geta forðað frá margra ára vinnu-
tjóni á fullorðinsárunum eða jafn-
vel frá bana.
Pær tvenskonar stofnanir, sem
nú voru nefndar, eru að vísu eink-
um uauðsynlegar í þeirri mynd fyrir.
hina stærri kaupstaði vora, en samt
sem áður er mjög mikil jaörf fyrir,
að ýmislegt sé gert í sveitunum
fyrir börnin og til þess að vernda
þörniri.
3. Oss vantar mjög tilfinnanlega
sjúkraheimili fyrir berklaveika sjúkl-
inga, sem ekki þurfa að dvelja í
heilsuhæli eða sjúkrahúsi, en verða
nú að vera þar og tefja fyrir, að
aðrir komist á hæli, sem nauðsyn-
lega þurfa að komast þangað. Sjúkl-
ingarnir bíða nú svo tugum skiftir,
oft mánuðum saman, eftir að fá
íúm í heilsuhæli eða sjúkrahúsi.
Spillir þetta oft bata þeirra og bata-
von og er þá ekki of fast að kveðið.
En þó getur jDað verið allra verst,
að þetta stofnar heiíbrigðum í hættu,
sýkir þá vegna þess, að ekki er í
íæka tíð unt að forða þeim undan
smitunarhættunni.
4. Oss vantar hjá/parstöðvar fyrir
berklaveika í kaupstaðina og hjúkr-
unarkonur í sveiiirnar. — Stærri
eða smærri svæði þurfa að hafa
hjúkrunarkonur. Þær eiga að hafa
nteð höndum ýmiskonar líknarstarf-
semi, leiðbeina fólki og aðstoða
einkum þar, sent berklaveiki er á
heimilum. Pær eiga að leita að
fólki, sent grunur gæti leikið á að
heíði berldaveiki, og fá það til að
leita til læknis í tíma til úrskurðar
eða annara ráðstafana. En það er
altítt, að fólk skeytir ekki um lítils-
háttar lasleika og leitar ef til vill
ekki læknis fyr en það er orðið
ófært til vinnu. Getur þá oft verið
svo komið, að lítil von sé um bata
og einnig hitt, að margt af börn-
unum sé sýkt orðið af völdum eins
sjúklings. Petta atriði, að koma
fólki sem fyrst til læknisrannsóknar,
er afarþýðingarmikið, svo unt sé að
taka í taumana áður en stórtjón er
orðið. — Þetta, sem nú er nefnt,
er aðeins eitt atriði af því mikla
gagni, sem hjúkrunarkona gæti unnið
í sveitum, ef rétt væti með farið.
5. Mjög nauðsynlegt er á allan
hátt, að fræða almenning um eðli
og háttalag berklaveikinnar, því ef
fólk hefir ekki fullan skilning á hvað
um sé að vera, þá koma varnir og
fyrirskipanir hvergi nærri að fullum
notum. Margar leiðir má nota í
þessu skyni og margar leiðir verð-
ur að nota.
Auk þessara atriða, sem nú hefir
verið drepið á, vill félagið láta sig
skifta fjölda annara mála, er að heil-
brigði þjóðarinnar og sjúkdóms-
vörnum lúta, en slíkt yrði oflangt
hér upp að telja; má þó benda á
aukin heilsuhæli, sjúkrahús, híbýla-
bætur, þrifnað og líkamsmentun.
Má nú nokkuð ráða af þessu,
sem hér hefir verið sagt, hversu
margháttaða starfsemi félag þetta
vill reka til þjóðþrifn, en fjölda-
margir fleiri vegir liggja að þvi
marki, að hefta för berklaveikinuar
og má segja, að alt, sem miðar til
líkamsmenningar og heilbrigði al-
mennings, og að allir þeir, sem
vinna eða vilja vinna að slíku, vinni
og að berklavörnum. Þeir menn
eða þau félög, sem þannig er farið,
eiga því ætíð á einti eður annati
hátt samleið með oss og eiga að
taka höndum saman við félag vort.
Það var víða siður til forna, að
kynda vita á fjöllum uppi, þegar ó-
frið bar að landi, til þess að safna
landslýð sem fyrst saman til vopna
og varna. Hér ber að vísu engan
nýjan óvin að landi, en hér í landi
er óvinur, sem árlega ræður bana
fjölda af bezta fólki þjóðarinnar, en
gerir aðra að örkumla niönnum eða
aumingjum.
Það er því sannarlega ástæða til
þess, að kynda vita til liðsöfnunar,
og er nú sá fyrsti kyntur, og vænt-
um' vér, að alstaðar vakni menn og
konur til varna. Og fljótir mundu
menn til liðssamdráttar, ef Tyrkir
eða anriar lýður gerði hér árlega
slíkt strandhögg, sem berklaveikin
gerir. En því meiri ástæða er til
liðssöfnunar, sem þessi óvinur er
torsóttari en nokkur her.
Nú komum vér til yðar í liðsbón.
Beiðumst yðar liðsinnis í baráttunni
gegn hinum skæðasta óvini æsku-
lýðs fslands.
Vér biðjum ekki um hjálp fyrir
oss sjálfa. Vér biðjum yður um að-
stoð ti/ þcss að bjarga barns/íjun-
um úr klóm óvœttarins; til þess að
efla starjsþrek þjóðarinnar; ti/ þess
að a/a upp hrausta kynslóð í /and-
inu og ti/ þess að rétta bágstödd-
um sjúklingum hjá/parhönd og senda
einstöku sólargeisla inn í /íf þeirra.«
Um leið og íslendingur viður-
kennir hinn lofsverða tilgang
»Berklavarnafélagsins« og kann
þeim mönnum þakkir, er blásið
hafa lífi að nýju í samtök til að
vinna á móti útbreiðslu berklaveik-
innar hér á landi — verður hann
að taka afstöðu til málanna, sem
ekki er að öllu leytinu í samræmi
við óskir og vilja félagsstjórnarinnar.
Pað er kunnugra en frá þurfi að
segja, að »Samband norðlenzkra
kvenna« hefir nú í nokkur ár barist
fyrir því, að koma upp heilsuhæli
hér á Norðurlandi fyrir berklasjúkt
fólk. Fjársöfnun hefir verið gerð í
þessu augnamiði og mun nú hafa
safnast um 100 þús. krónur. í ráði
er, að heilsuhælið verði reist*hér í
Eyjafirði, á stað, þar sem hægt er
að nota heitar laugar til upphitun-
ar og auðvelt að fá rafleiðslu með
tiltölulega litlum kostnaði. Að hrinda
þessu heilsuhælismáli áfram til full-
komins sigurs hlýtur fyrst og fremst
að vera markmið okkar Norðlend-
inga. Og heilsuhælisins er brýn
nauðsyn.
Pví vitanlegt er það, að Heilsu-
hælið á Vífilsstöðum er altaf fult
og getur ekki tekið á móti helm-
ingnum, sem þangað þurfa að fara,
og að sjúkrahúsin, að minsta kosti
Akureyrarspítali, eru einnig hálffull
af berklaveiku fólki — sem þar ætti
alls ekki að vera.
Brýnasta þörfin, frá sjónarhól okk-
ar Norðlendinga séð, er þvf á nýju
heilsuhæ'i, og málið er nú komið
á þann rekspöl, að það er aðeins
herzlumunurinn — síðasta átakið,
ef við erum samhentir — sem joarf
til þess, að gera hugsjónina að
veruleika.
»Berklavarnafélagið« virðist ann-
ars hugar, telur aðra nauðsyn stærri
og meiri; augu Sunnlendingsins eru
ekki glögg fyrir þörfum Norðlend-
ingsins. Og þess vegna getum við
ekki lagt því það lið, sem tilgang-
ur þess verðskuldar, — ekki fyr en
við höfum fgngið Hei/suhœli Norð-
ur/ands.