Íslendingur - 20.02.1925, Blaðsíða 1

Xí. árgangur.
Akureyri, 20. febrúar 1925
Ritstjóri: Gunnl. Tr. Jónsson.
Talsími 105.
CIIR
Strandgata 29.
9. tölubl.
AKUREYRAR BIO
Laugardagskvöld- og í síðasta sinni sunnudagskvöldið
SUMARGLEÐI,
kvikjnynd í 6 þáttum.
Aðalhlutverkin eru leikin af ýmsum beztu kvikmynda-
leikurum Ameríkumanna.
Miðvikudagskvöld:
ELDORADO,
[6 þátta kvikmynd frá Spáni, leikin af víðfrægum
leikurum.
Sýningar byrja kl. 872.
Varalög-
reglan.
í síðasta Vm. er 5 dálka löng
grein um varalögregluna fyrirhug-
uðu, og þó að aðeins eitt »K«
standi undir henni, mun það Iitlum
efa bundið, að höf. hennar er Ein-
ar Olgeirsson cand. phil., enda hefir
»K«-markið venjuiega auðkent kom-
múnista-skrif hans, og grein þessi
er sannarlega af því taginu.
Og hún er að mestu endurtekn-
ing á ræðu þeirri, er E. O. flutti á
Alþýðuflokksfundinum um daginn
og fsl. gat um síðast; sömu blekk-
ingarnar og sömu staðleysurnar um
frumvarpið og sömu aðdróttanirnar
í garð valdhafa þjóðarinnar og þar
gafst að heyra. Parf því ísl. í raun-
inni fáu við það að bæta, sem síð-
asta blað hans hafði að flytja um
málið.
Pað væri þá helzt blekkingarnar
um -»herinn«.
Greinarhöf. segir, að frumv. miði
að því, að koma á herskyldu og
herliði í landinu og eigi »herinn«
að verða fjölmennari »en nokkur
fastur her stórveldanna í Evrópu«,
eftir hlutföllum skoðað, og kveður
hann þetta því hlægilegra, sem þjóð-
irnar í kring séu að reyna að draga
úr herbúnaði eftir mætti. t>að mætti
ætla, að mentaður og sigldur mað-
ur, eins og E. O. er, gæti gert
greinarmun á herliði og lögreglu,
og líkurnar eru, að hann geti það,
en það »passi ekki í hans kram«
að gera það.
Þar sem herskylda er, eru menn
á vissum aldri kvaddir til herþjón-
ustu um tveggja til þriggja ára tíma.
Þeir eru teknir frá heimilum sínum
og friðsömum störfum til þess að
læra herbúnað og vopnaburð. Og
þeir geta orðið fallbyssu-kjöftunum
að bráð, þegar minst varir. — Vara-
lögregluliðinu fyrirhugaða er ætlað
að vera til aðstoðar lögreglu kaup-
staðanna, ef nauðsyn ber til. Menn
eru ekki kvaddir til þjónustu fleiri
eða færri ár í samfellu, eins og þar,
sem herskyldan er, og ekki til þess,
að læra vopnaburð og heræfingar;
eina kvöðin, sem gerð er, er sú, að
rétta föstu lögreglunni hjálparhönd,
ef hún er hjálpar þurfi, til þess að
halda uppi landslögunum; þessi
kvaðning getur kanske kontið fyrir
einu sinni eða tvisvar á ári, máske
líka aldrei, en þó hún komi oftar
fyrir, þá verður »þjónustan« aldrei
löng; menn verða ekki teknir frá
heimilum sínuin í vikur og mánuði,
ekki einu sinni nokkra daga; —
nokkrar klukkustundir yrði að lík-
indum öll þjónustan, því að þótt
eitthvað væri á ferðum, sem þarfn-
aðist varalögreglunnar lengur, mundi
henni flokkað þannig, að »þjón-
Ustutíminn« yrði sem styztur fyrir
hvern flokk, svo að engum yrði
•þyngt tilfinnanlega með þjónust-
unni. — Má af þessu sjá, hversu
mikið vit og sanngirni það er, að
gera samjöfnuð á herþjónustu er-
lendra ríkja og varalögreglu þeirri,
sem hér er ráðgerð.
En einhverjir kunna nú að segja
sem svo: Úr því ekki er ætlast til
meira af varalögreglunni en þessa,
því er þá verið að stofna ti! henn-
ar? Góðir borgarar mundu af sjálfs-
dáðum gera það, sem varalögreglan
yrði kvödd ti! að gera. — Víst
mundu þeir gera það, en það, sem
unnið er við að fá varalögregluna
er það, að bakhjarlinn, sem lög-
gæzlan fengi, yrði tryggari, þar sem
fyrirvaralítið “væri hægt að fá þá
^/-lögreglu-aðstoð, er með þyrfti, sem
' annars tæki talsverðan tíma að fá
safnaða saman. Svo er og hitt, að
það mun aftra mönnum ekki all-lítið
frá ofbeldisverkum og yfirgangi, að
vita öfluga lögreglu á takteinum.
Og ekkert mun það ríki undir
sólinni nema ísland, þar sem stjórn
ríkisins hefir ekki annaðhvort her
eða lögreglu undir sínum umráðum
til þess að gefa trygt Iöghlýðni í
ríkinu og þegnunum þá vernd, sem
ríkið er skylt að veita borgurum
sínum. Væri gaman, ef hr. Einar
Olgeirsson vildi betida á nokkuð
annað ríki en hið íslenzka, se'm er
jafn vanmáttugt á þessum sviðum.
Ekki getur hann sótt fordæmið til
Rússlands, því þar er öflugur her
og eykur kommúnistastjórnin hann
stöðugt.
Greinarhöf. talar mikið um kostn-
og ríkinu sé ætlað að borga, og
lætur í veðri vaka, að hann verði
gífurlegur, því launa eigi »general
og offisera«. Eftir því, sem ísl. hefir
frétt, er allur kostnaðurinn áætlaður
innan við 10 þúsund krónur, og
geiur það ekki talist mikið — varið
til lögreglumála. Ætlunin mun því
ekki, að liafa fastlaunaða yfirmenn
við varalögregluna, heldur gjalda
þeim þóknun eftir þeim þjónustu-
tíma, sem þeir leggja fram.
Þá finnur greinarhöf. fruinvarpinu
það til foráttu, að refsiákvæði séu
í því fyrir brot á lögunum. Hvaða
lög eru það, sent hafa ekki refsi-
ákvæði gegn því, að þau séu brot-
in? Þau lög verða víst fyrst til
þegar kommúnistarnir verða lög-
gjafar þjóðarinnar.
Annað í grein þessa »K« hefir
ísl. áður hrakið, og telur óþarft, að
endurtaka það, að minsta kosti ekki
að þessu sinni. Og frekari umræð-
ur um þetta varalögreglumál mun
hann láta bíða, þar til hann hefir
séð greinargerðina fyrir frumvarp-
inu og fengið nánari vitneskju um
fyrirhugaða starfshætti lögreglu-
liðsins.
Gjörhygli og umburðarlyndi hins
sanntrúaða jafnaðarmanns.
„Hver sá, seni ekki veröur jafnaðar-
inaður (þ. e. eins og eg sjálfur) við að
kynna sjer stjórnmál — hann er fifl.“
Bernhard Shaw,
Bannmálið.
í 6. tbl. íslendings er grein um
bannmálið, og er þar vikið að tillög-
um þeim í þessu máli, sem eg bar
fram á þingmálafundinum um daginn
og samþyktar voru nærri því í einu
hljóði.
Greinarhöf. segir, »að e:na tillagan,
sem samþ. hafi verið á þingmálaf.
kaupstað., sem eigi sé hægt að telja
kjósendum til sóma, sé tillagan um
bannmálið.«
Nú er svo að sjá sem ritstj. íslend-
■ngs telii sig vita betur en alla þá,
er samþyktu fillögu mína, hvað sé
rétt og sómasamlegt. Þetta er víst
einstakur sómömaður, en eg tek hann
ínum.
Þá talar ritstj. um tilfinningar og
hita í sambandi við bannmálið og
bregður almenningi, effir því sem mér
skilst, um það, að hann gleypi við
vitleysum i þessu máli frekar en i
öðrum. En það eru »bannhetjurnar«,
að ritsljórans áliti, sem leika á al-
menning. Þetta eru talsvert þungar
ásakanir í garð almennings og »bann-
hefjanna*, en eg fæ eigi séð, að þær
séu reistar á rökum. Bannmálið var
lætt hitalaust á fundinum um daginn,
og í engu máli, að undanteknu heilsu-
hælismálinu, kom fram jafn eindreginn
vilji eiiis og í því. Þessi eindregni
vilji kjósendanna í bannmálinu er svo
stimplaður af ritstj. íslendings sem
»hiti og tilfinningar*, er eigi styðjist
við »kalda rósemi«, eins og hann
orðar það.
Því næst segir ritstjórinn, »að Bryn-
leifur Tobiasson stórtemplar hafi feng-
ið fundinn til að samþykkja einhverja
hina varhugaverðustu tillögu í bann-
málinu, sem ennþá hafi fram komið«.
Þetta orðalag er einkennilegt. Það er
eins og að eg hafi eigi þurft annað
en sýna mig og bera fram tillögu, til
þess að hún yrði samþykt. Fundurinn
hafi í blindni gleypt við öllu, er kom
úr þeirri átt. Samkvæmt þessu er eg
slíkur áhrifainaður hér í bænum, að
eigi getur aðra meiri. En eg get sagt
ritstj. ísiendings, að þetta er altof
mikið hól um mig. Mikill meiri hiuti
kjóstnda í Akureyrarkaupstað voru
eindregnir og sannfærðir bannmenn,
áður^en eg kom hér til bæjarins, en
hins vegar bættist þeim góður liðs-
maður í hópinn, þegar eg kom, og
margir góðir bannmenn hafa bætst við
á síðari árum.
Þá kem eg að tillögunni sjálfri, sem
hann kallar varhugaverða.
1. Konsúlarnir. Ritstjórinn kallar það
hlatgilegt, að fara fram á að afneraa
heimild sendiræðismanna erlendra ríkja,
til þess að flytja inn áfengi. Þetta
sannar ekkert um fánýti málsins.; Því
að hvað er hlægilegt? Eg býst við,
að ritstj. íslendings þekki enga algilda
skýrgreiningu (definition)’ á því. Og
sleppum því þesskonar masi.
Ritstjórinn segir, að bfistaður sendi-
ræðismanna eríendra ríkja hér sé hluti
þess ríkis, sem þeir eru frá (réttara:
sem þeir vinna fyrir) og lögum þess
háður. Þetta er alveg rétt, og er mér
þetta löngu kunnugt. Það er enn-
fremur rétf, að lögregla hér má eigi
gera aðsúg eða leita í hýbýlum þeirra.
En þar með er eigi sagt, að þeir
megi flytja ali, sem þeim sýntst, inn
á þetta svœði, sem er hluti ríkis þess,
er þeir vinna fyrir. — Það liggur í
hlutarins eðlí, að íslenzkt löggjafavald
getur bannað sendiræðismönnum er-
lendra ríkja innflutning áfengis eða
annara vörutegunda.
Eg skal taka það fram, að hvorki
eg né aðrir þeir, er að tillögunni standa,
gerumst til þess að gruna hina virðu-
legu sendiræðismenn um græsku, þ. e.
að þeir misbrúki heimildina um inn-
flutning áfengis. Það gerir enginn
að óreyndu, en vér viljum eigi að
síður nema heimildina úr lögum, að-
eins samrœmis vegna. Vér heimtum
undantekningarlaust aðflutningsbann
áfengis. Og þess er vænst af hinum
virðulegu sendiræðismönnum erlendra
ríkja, að þeir Ieggi eigi kapp á að
halda þessari heimild; þeim er vænt-
anlega kunnur vilji þjóðarinnar í þessu
máli og að lögin eru bygð á honum.
Þeir einir, sem hægt er að kalla
sendiræðismenn (eonsules missi) erlendra
ríkja hér nú, eru ræðismenn Dana og
Norðmanna. Nú er Noregur bann-
ríki, og verður að teljast ólíklegt, að
sendiræðismaður norska bannríkisins
gerist il þess að fara fram á að flytja
áfengi inn í íslenzka bannríkið. Þá er
eftir sendiræðismaðurinn danski. Vér
væntum svo góðs af þessum viður-
aðinn, sein verði af varalögreglunni
eigi gildan sem yfirdómara í þessum
efnum og það munu heldur eigi gera
þeir, er samþyktu tillögu mína á fund-