Íslendingur - 06.03.1925, Page 1

Talsími 105.
Ritstjóri: Gunnl. Tr. Jónsson.
Strandgata 29.
XI. árgangur.
Akureyri, 5. marz 1925
11. tölubl.
AKUREYRAR B#IO
» Laugardagskvöld kl. 81 /2.
í| Sunnudag kl. 5 síðd.
Kvikmynd í 7 þáttum. í aðalhlutverkinu hin heims-
|| fræga leikkona
PRICILLA DEAN.
Myndin er stórkostleg og afarspennandi.
Engin kvöldsýning á snnnudaginn.
Ríkisvald.
1.
Landsstjórn íslands verðnr að
eiga það víst, að eiga í Reykja-
vík nægilega einbeitta og öfl-
uga opinbera lögreglu.
Tírninn 48. tbl., ,n/n ’21.
Það er kunnugra en svo að frá
þurfi að segja, að ein aðalorsökin
til þess, að íslendingar mistu sitt
forna frelsi og urðu að ganga Nor-
egskonungi á liönd, var sá megin-
galli á stjórnarskipulagi fornmanna,
að þá vantaði ríkisvald. Þegar
landsmönnum fjölgaði og ósættir
og deilur urðu víðtækari, komu strax
í ljós þær illu afleiðitigar, sem vönt-
un ríkisvaldsins hefir ávalt í för
með sér. Lögin voru virt að vett-
ugi og yfirgangur og ójöfnuður óð
uppi í landinu, án þess að ríkið
gæti komið frain réttlátri iiegningu
við ofbeldis- og ójafnaðarmennina;
— Að lokum — ófriðareldur Sturl-
unga-aldarinnar og glötun frels-
isins.
Fyrir ýmsum fleiri þjóðum hefir
líkt farið; skortur á ríkisvaldi hefir
orðið þeim frelsismissir, líkt og ís-
lendingum 1262.
Eftir að íslenzka þjóðin hafði aft-
ur náð fullveldi sínu, hlaut að vakna
hreyfing um það, að reyna að bæta
upp þann galla á stjórnarskipulagi
forfeðranna, er orðið hafði þjóðinni
til svo átakanlegra óheilla; og eflir
atburði þá, er gerðust íhöfuðstaðn-
um í vetrarbyrjun 1921, gat engum
þjóðhollum matmi dulist lengur, að
nauðsynin var brýn, ef vér áttum
að geta haldið fullveldi voru og
þjóðfélagið ekki að leysast upp.
Blaðið Dagur kemst þá meðal
annars svo að orði:
»Með þessum atburði (þ.e. Ólafs-
uppþotinu) virðist komið all-nærri
því, að þjóðfélagið leysist upp. Yf-
irvöld landsins fá ekki lengur fram-
kvæmt lög og stjórnarráðstafanir.
Þeir sem vilja lialda þjóðinni sam-
an undir einni stjórn, geta ekki un-
að þessum úrslitum.«
Dagur 47. tbl., 8e/n ’21.
Hvað gat þá annað verið fyrir
hendi en það, að reyna að gera
ríkisvaldið svo traust og örugt, að
atburðir sem Ólafs-uppþotið gætu
ekki komið fyrir aftur, og blaðið
Tíminn benti á, með hverjum hætti
þetta gæti bezt látið sig gera —
með ríkislögreglu.
»Landsstjórn íslands verður að
eiga það víst, að eiga í Reykjavík
nægilega einbeitla og öfluga opin-
bera lögreglu.«
Tíminn 48. tbl., ae/n '21.
Hér mun ríkislögreglu-hugmyndin
koma einna fyrst fram. Að blaðið
tiltekur Reykjavík, frekar en kaup-
staði Iandsins í heild sinni, stafar
af því, að það er þeirrar skoðunar,
að slíkir atburðir og þá gerðust
þar, geti naumast gerst á öðrum
stöðum Iandsins; er talsvert til í
þessu, þó útaf geti vitanlega brugð-
ið; eins eðlilegt, að ríkisvaldið sé
þar bezt trygt, sem stjórnarsetrið er.
— Ríkislögreglu-hugmyndinni virtist
vel tekið í blöðum landsins yfirleiít,
að Alþýðuflokksblöðunum undan-
skildum, sein sáu stefnu sinni —
kommúnistastefnunni — hag í því,
að ríkisvaldið væri sem aumast og
vesælast, svo hægt væri að bjóða
því byrginn, hvenær sem geðþótta
kommúnisía-foringjanna byði svo
við að horfa. — Ríkisfriður og rík-
ishelgi var einskis virði í þeirra aug-
um, og reynsla þjóðarinnar ekki
heldur — byltingahugsjónin var
þeim fyrir öllu. Blöð hinna flokk-
anna litu á málið eins og Dagur,
að voði væri þjóðfélaginu búinn, ef
yfirvöldin gætu ekki framkvæmt lög
landsins og ráðsíafanir ríkisstjórnar-
innar, og til þess að afstýra voð-
anum, yrði að fylgja ráðum Tímans
um, að fryggja ríkisvaldið með »ein-
beittri og öflugri opinberri lögreglu.«
II.
Þegar núverandi ríkisstjórn bar
svo frumvarp sitt um varalögreglu
í kaupstöðum fram á Alþingi, hefði
mátt ætla, að blöðin Tíminn og
Dagur yrðu því einhuga fylgjandi,
þar sem þar er stefnt inn á þá
braut, er jaau 1921 töldu nauðsyn-
lega. En hvað skeður? Bæði leggja
þau sig nú niður að drafi Alþýðu-
flokksblaðanna og eru jafn heiftúðug
og þau í garð frumvarpsins. Hvað
veldur? Er afstaðan nokkuð önnur
en hún var fyrir rúmum 3 árum
síðan? Er ástæðan nokkuð minni
til þess að tryggja og efla vald rík-
isins en húri var þá? Ekki verður
það séð. — Jú, eitt er það. Nú
situr stjórn við völd í landinu, sem
Framsóknarflokksblöðunum er illa
við. Og þau vita jafnframt, að rík-
islögreglumálið er þess eðlis, að
auðvelt er að nota það til æsinga
og vekja óhug til þeirra manna,
sein fyrir því berjast, einkum þegar
þess er ekki svifist, að rangherma
vísvitandi ætlunarverk Iögreglunnar
og hvers eðlis hún sé.
Því er logið upp frá rótum af Al-
þýðuflokksblöðunum, að með vara-
lögreglufrumvarpinu sé farið fram á,
að stofna her á íslandi. Og Dagur
étur þetta eftir þeim, og er nú sem
óðast að tala um her og hervald.
Öll þessi blöð vita það ofur vel,
að hér er engu slíku til að dreifa.
Og enginn sá maður, sem veit hvað
her og hervald er nú á tímum, get-
ur í alvöru látið sér detta í hug,
að líkja varalögreglunni fyrirhuguðu
við her. Varalögreglan, eða ríkis-
lögreglan, ef menn vilja kalla hana
það heldur, verður með sama hætti
og lögregla í kaupstöðum alment
er; og það ættu þó allir að vita,
sem séð hafa lögreglu íslenzku
kaupstaðanna, að »hervald« er hún
ekki og á ekkert skylt við það; og
í engu mun varalögreglan verða frá-
brugðin því, sem Tíminn hafði
hugsað sér — »einbeittu og öflugii
opinberu lögregluna« — árið 1921.
Þá hafa Alþýðuflokksblöðin reynt
að æsa verkafólk upp á móti vara-
lögreglunni með því að telja því
trú um, að til herinar væri stofnað
í þeim megin-tilgangi, að gefa »auð-
valdinu" vopn í hendur gegn al-
þýðu landsins »í hinni óumflýjan-
legu baráttu um launakjör og stjórn-
mál«. Þetta er einhver sú mesta
endemis-fjarstæða, sem nokkru sinni
hefir sést á prenti, og um leið ein
sú svívirðilegasta aðdróttun, sem
gerð hefir verið í garð yfirvalda
landsins, Alþingis og atvinnurek-
enda vorra — togaraeigenda, stór-
kaupmanna og stórbænda — sem
mynda hið ógurlega(l) íslenzka
»auðvald«.
Blaðið Vísir víkur að þessu ný-
lega og kemst m. a. svo að orði:
»TiI þess að þessir örfáu menn,
»auðvaldið«, gætu misbeitt ríkislög-
reglunni til að kúga niður kaup al-
þýðu matiua, yrðu þeir í fyrsta lagi
að hafa lögreglustjórana á valdi sínu,
múta þeim eða þröngva til hins
glæpsamlegasta athæfis, sem myndi
hafa í för með sér þunga fangelsis-
hegningu, ef hægt væri að sanna á
þá sökina. Og er þessi getgáta hin
svívirðilegasta í garð lögreglustjóra
vorra og sýslumanna, og alveg á-
tyllulaus. — En nú er þetía ekki
nóg. Þessir örfáu menn, »auðvald-
ið«, yrðu að ná á sitt vald með
mútum eða öðrum óheiðarlegum
meðölum allri stjórninni, því annars
ættu þeir á hættu, að hún ræki þeg-
ar í stað þann eða þá lögreglu-
stjóra, sem misbeitingunni hefðu
valdið. Með öðrum orðum: Allir
þrír ráðherrarnir yrðu að vera glæpa-
menn og samvizkulausir fantar. En
ekki væri það nóg að heldur; »auð-
valdið« yrði að fara enn þá lengra.
Það yrði að múta stórum meiri hluta
allra alþingismannanna; gera þá
einnig meðseka í glæpnum, því ann-
ars yrði stjórnin feld og dregin fyrir
landsdóm og dæmd í liina þyngstu
refsingu. Og enn myndi það ekki
stoða, því að þingtíminn rynni út
og þingmenn yrðu að standa al-
þjóð reikningsskap gerða sinna. Og
myndi þá varla nokkur maður öf-
undsverður af þeim dómi, sem þjóð-
in feldi yfir þeim mönnum, sem
svo hefðu hagað sér, að níðast á
þjóðinni með því valdi, sem nota
átti til að vernda frið hennar og
lög.« —
Hér er engu við að bæfa, svo
skýrt og áþreifanlega er fjarstæða
Alþýðuflokksblaðanna dregin fram í
dagsljósið.
Verkafólk þessa lands getur verið
fullkomlega rólegt þess vegna, að
það hefir aldrei verið tilgangur nokk-
urs stjórnmálaflokks, að stofna ríkis-
eða varalögreglu til þess að nota
hana sem vopn á alþýðu til að kúga
hana til kauplækkunar og ófrelsis.
Enda ætti það að vera öllum óbrjál-
uðum mönnum auðsætt, áð í þing-
frjálsu landi væri slíkur tilgangur
dauðadómur á hvern 'stjórnmála-
flokk, ekki sízt þar sem kosninga-
rétturinn er jafn víðtækur og hann
er hér á landi, og pólitiskt sjálfs-
morð munu stjórnmálaflokkarnir
hafa litla löngun til að fremja, —
að minsta kosti ekki íhaldsflokk-
urinn.
III.
Vel má það vera, að varalögreglu-
frumvarp stjórnarinnar hafi einhverja
galla. T. d. munu ýmsir þeirrar
skoðunar, að heppilegra hefði verið,
að í staðinn fyrir að gefa stjórninni
heimild til að lcoma lögreglunni á
fót, þá hefði hún verið fast ákveðin
í frumvarpinu í þeirri inynd, sem
ráðgerð er. — ísl. vill engan dóm
þar á leggja; aðeins benda á, að
engin ástæða er fyrir þá, sem hafa
verið ríkislögregluhugmyndinni fylgj-
andi áður, að snúast á móti henni
nú. af þeim ástæðum, að þeim geðj-
ist ekki frumvarpið eins og það
liggur fyrir þinginu, — því má breyta
þar og sníða af því misfellurnar, ef
einhverjar eru.
Það sem mestu varðar er að þingið
afgreiði lög, annaðhvort um vara-
lögreglu eða rikislögreglu, í þeirri
mynd, er ætla megi að geri ríkis-
valdið traust og örugt, því annars
hefir þjóðin sífelt þann voða yfir
höfði sér, að smáhópar ofbeldis-
manna geti boðið því byrginn, geti
hætt það og svívirt og jafnvel stært
sig af ofbeldisverkum sínum og lög-
brotum, en þá mun brátt koma að
því, sem Dagur óttast 1921, »að
þjóðfélagið leysist upp« og íslenzka
þjóðin glati frelsi sínu í annað sinn.
OO
Innflutningsbannið.
Atvinniunálaráðuiieytiö hefir felt úr gildi
b-iið innflutningsbannsins; náði hann að-
allega yfir vefnaðarvörur, fatnað, gler- og
postulinsvörur, ávexti, smjör og feitinetis-
vörur, öl, saft, sápu, sjónauka, Ijósmynda-
vólar, bifreiðar, bifhjðl, /eiðhjól og ýinsar
iðnaðarvörur. Þessar vörur eru hér eftir
frjálsar til innflutnings.