Íslendingur - 27.03.1925, Side 1

AKUREYRAR BIO
Laugardags-, sunnudags- og miðvikudagskvöld kl. 8l/2:
Ijarðsfeinn og liiiljóiiðiiiærinpr.
5 þátta kvikmynd frá Ameríku. Myndin sýnir baráttuna milli
gamla og nýja tímans og gerist þar margt sögulegt. Myndin er
í senn bæði skemtileg og spennandi, og er frábrugðin að efni
og búnaði flestum þeim myridum, sem hér hafa verið sýndar.
Aðalhlutverkið leikur T O M M I X.
Þeir, sem hafa einsinni séð hann leika, fýsir að sjá hann aftur.
Tóiiaks-einkasaian.
Dagur, 12. tbl., gerir tóbaks-eirika-
söluna að leiðara sínum. Er nauð-
syn hennar þar haldið mjög á Iofti
og fullyrt, að verði hún afnumin,
bíði ríkissjóðurinn að minsta kosti
200,000 kr. árlegan hnekki. Færir
blaðið mikið af tölum máli sínu til
stuðnings, — sömu tölurnar og
Landsverzlunar-forstj. bjó í hend-
urnar á Framsóknar-þingmönnum
neðri deildar .og þeir glömruðu með
gegnum fjögra daga umræður, þó
sýnt væri með góðum og gildum
rökum, að þær voru bæði villandi
og vilhallar, — einkasölunni í hag.
Af greinargerðinr.i, sem fylgir
frumvarpinu um afnám einkasöl-
unnar, sézt, að tekjur ríkissjóðs af
tóbaks-einkasölunni hafa orðið 1924
um 855 þús. krónur, en ekki 910
þús., eins og tölur Dags sýna.
Tollurinn nemur 525 þús. kr., en
verzlunarágóðinn 330 þús. krónum.
— Aðallega ber hér á milli það,
sem lagt hefir verið í varasjóð —
35 þús. kr. Færa Dagur og Fram-
sóknar-þingmennirnir þá upphæð
til tekna ársins, en flutningsmenn
frv. ekki; telja þennan litla varasjóð
ekkert annað en nauðsynlega trygg-
ingarráðstöfun, sem beint leiði af
því, að ríkið er hér að fást við verzl-
un, og sé hann lagður til hliðar
fyrir væntanlegum óhöppum, sem
altaf geti komið fyrir.
Dagur og aðrir ar.dmælendur
frumvarpsins vilja aðeins byggja á
útkomu ársins 1924, en-flutnings-
mennirnir vilja byggja á meðaltali
þeirra þriggja ára, sem einkasalan
hefir staðið. Hefir meðaltal tekn-
anna orðið 723 þús. kr., bæði af
tolli og verzlun, ef 25°/° gengis-
viðbótin á tollinum er reiknuð frá
byrjun einkasölunnar, en hún kom
fyrst í gildi þann 1. apríl 1924.
Hinar raunverulegu meðalárstekjur
einkasölunnar hafa því verið 682,670
krónur. — Með þeirri tollhækkun,
sem frv. fer fram á, verða tolltekj-
urnar, af svipuðum innflutningi og
síðastl. ár, rúmlega 727 þús. kr.,
eða um 20 þús. hærri en meðal-
tekjur einkasölunnar, eins og þær
raunveruiega hafa verið.
En þegar litið er til þess, að inn-
flutningur tóbaks hefir farið mjög
minkandi síðan einkasalan byrjaði,
— svo nemur 20—30°/o — þá finst
flutningsmönnum frv. að ekki sé
óvarlega áætlað, þótt innflutningur-
inn ykist, ef verzlunin yrði gefin
frjáls, um 12°/°. frá því sem hann
var 1924, og þá myndu tolltekjurn-
ar verða svipaðar tekjum einkasöl-
unnar hámarks-ársins 1924. En ef
miða mætti við innflutning, eins og
hann var að meðaltali frá árinu 1914
—1921, er einkasalan byrjaði, þá
kœnm tolltekjurnar til að nema um
100 þús. kr. meira en hániarkstekjur
einkasölunnar. — Ef flutningsmenn
hefðu viljað reikna jafn óvarlega
sínum málstað í vil og andstæðing-
ar frumvarpsins gera sínum málstað
í vil, þá hefðu þeir tekið meðal-
innflutning frjálsu áranna síðustu
og bygt á honum. — »En þeim
þykir réítara að byggja traust, en
glamra hátt« — eins og einn háttv.
þingmaður komst að orði.
Þá ber að geta þess, að útistand-
andi skuldir viðskiftamanna og vöru-
birgðir einkasölunnar eru taldar
nema næstum l/2 miljón króna, en
sjálf skuldar einkasalan fyrir vöru-
lán erlendis um 470 þús. krónur.
Nú er það vitanlegt, að vörubirgðir
einkasölunnar munu aldrei seljast
fyrir það verð, sem þær eru virtar
á, þar sem talsverður hluti þeirra
munu vera gamlar vörur, sem einka-
salan keypti í upphafi tilveru sinn-
ar, og sem hún hefir átt örðugt
með að selja og mun nú mega
telja að mestu óseljanlegar. Eins má
telja það nokkurn veginn gefið, að
eitthvað tapist af skuldum þeim,
sem einkasalan á útistandandi. Skyldi
því engum koma það á óvart, þó
aðeins helmingur kæmi inn við
reikningslok fyrir vörubirgðirnar og
skuldirnar, eða '/< milj. kr., í stað
1/2 milj. kr., sem þessir tveir póstar
nú flagga með. En vörul.ánin er-
lendu yrði að borga, þegar einka-
salan yrði lögð niður, og þar sem
alt virðist benda til, að hún geti
það ekki af eigin bolmagni, eins og
málunum horfir nú við, verður það
ríkissjóður, sem kemur til að hlaupa
undir bagga og borga mismuninn,
og kæmi þá ekki all-lítið fjöruborð
á þær tekjur, sem í hann hafa runnið
af einkasölunni.
Þá segir Dagur og aðrir dáend-
ur einkasölunnar, að tóbaksverðið
muni hækka til muna, verði einka-
salan afnumin. Fyrir þessari full-
yrðingu er ekki hin minsta átylla.
Tollurinn, eins og frumvarpið ráð-
gerir hann, er mun lægri en hann er
nú, að viðbættri álagningu einka-
sölunnar; segir svo í greinargerð
frumvarpsins, að kaupmenn og kaup-
fél. megi leggja frá 20—30°/» á vör-
una og vera þó undir vöruverði
einkasölunnar. Hærri álagningu er
engin ástæða til að kvíða og að
minsta kosti ætti Dagur að bera
svo mikið traust til kaupfélaganna,
að þau færu ekki fram úr þessari
álagningu — og dýrseldari yrðu
kaupmennirnir ekki.
Að þessu sinni er óþarft að fjöl-
yrða um tóbaks-einkasöluna frekar.
Það mun gert síðar, ef þurfa þykir,
en vert er að draga athygli alnienn-
ings að framkomu Framsóknar-
flokks-þingmannanna í málinu. —
Það er ekki einasta að þeir séu
fylgjandi einkasölunni, heldur hafa
sumir þeirra lýst sig eindregið fylgj-
andi þjóðnýtingarstefnu jafnaðar-
manna í verzlunarmálum — og þar
með algerða andstæðinga frjálsrar
verzlunar. íhaldsflokkurinn aftur á
móti, að undanteknum ef til vill
tveimur mönnum, og Sjálfstæðis-
flokkurinn, að einum manni undan-
skildum — eru fylgjendur frjálsrar
verzlunar. Um þetta verður ekki
lengur deilt. Þetta er sá mildi stefnu-
munur, sem fram hefir komið í þessu
máli — og af honutn gerir þjóðin
upp á milli flokkanna.
Og íhaldsflokkurinn þarf ekki að
kvíða þeim dómi. íslenzka þjóðin
er þess fyllilega meðvitandi, hvers
virði verzlunarfrelsið er.
03
Uppog niður.
Sparnaður Framsóknar.
Framsóknarflokks-þingmenn neðri
deildar eyddu 8 dögum í 1. um-
ræðu um 2 mál, — tóbaks-einka-
söluna og varalögregluna — af ein-
tómri þrákeikni og yfirdrepsskap, —
en þetta málæði þeirra kostar rík-
issjóðinn um 20 þusund krónur.
Vel að verið eða hitt þó heldur!
Skoðanafrelsi úthýst?
Sú saga gengur um bæinn, að á
fundi Verkamannafélagsins síðastl.
sunnudag hafi einn félagsmaður lagt
þá fyrirspurn fyrir formanninn og
krafist svars,, »hvort maður með því
að ganga í félagið afsalaði sér skoð-
anafrelsi og sannfæringu« — en
formaður hafi orðið fár við og svar-
að engu. — Sagan er góð, sé hún
sönn, og ætti að gefa mörgum
manninum tilefni til umhugsunar.
Eftirmæli verkalýðsforingjanna.
Hr. »X« skrifar í síðasta Vm. eft-.
irmæli 4 nýlátinna verkalýðsforingja.
Tveir þeirra finna náð fyrir augum
hans og er hrósað, en í garð hinna
tveggja blæs kaldan — þeirra
Hjalmars Brantings, hins nýlátna for-
sætisráðherra Svíþjóðar, og Eberts,
hins látna forseta Þýzkalands. Um
Branting segir blaðritarinn, að hann
hafi »verið hægfara hvað stefnu
snerti og varhugaverður í alþjóða-
pólitík«, en um Ebert, að liann hafi'
rekið »erindi auðvaldsins undir yfir-
skini jafnaðarmenskunnar«. — Nú
er það á allra vitorði, sem nokkuð
þekkja til stjórnmála annara landa,
að báðir þessir menn eru meðal
helztu jafnaðarmannaforingja heims-
ins. Branting auk þess skoðaður
einhver mesti stjórnmálamaður, er
uppi hefir verið á Norðurlöndum
síðastliðinn aldarfjórðung. — Hefði
því mátt ætla, að Verkamaðurinn,
sem telur sig málgagn jafnaðar-
mannastefnunnar, kynni sér naum-
ast hóf í lofsyrðum um hina látnu
foringja, en í stað þess kastar hann,
eða þessi »X«, hnútum að þeim
látnum. Hvað veldur? Það eitt, að
þeir voru jafnaðarmenn, en
ekki kommúnistar. Sýnir sig
það hér sem oftar, að blaðið siglir
undir fölsku flaggi.
Var Lenin geðveikur?
í alfræðibókinni »Store Nordiske
Konversation Lexikon«, 26. bindi,
bls. 467, stendur svohljóðandi
fræðsla um kommúnistaforingjann
rússneska, Lenin (í íslenzkri þýðingu):
L e n i n (1870-1924). Við krufn-
ing á líki Lenins hafa merkir lækn-
ar komist að þeirri niðurstöðu, að
hann hafi ekki síðan 1917 verið
með öllum mjatla vegna geðveiki
(været utilregnelig som fölge af
Sindsygdom). — Og þennan geggj-
aða mann dýrka jafnaðarmennirnir(l)
íslenzku sem sitt æðsta skurðgoð,
og vilja láta þjóðina falla fram og
tilbiðja það, — en við minningu
Brantings fussa þeir og sveia. Og
þetta þykjast vera þjóðhollir menn
og alþýðuvinir. — Svei!
Alþingi.
Krossanessmálið.
þingsályktunartillaga Tryggva Pór-
hallsonar var til umræðu í neðri deild
á föstudaginn og laugardaginn, og
varð vegna þess að fresta eldhúsdeg-
inum til mánudags. Tr. F*. mælti íyrir
tillögu sinni um að skipa nefnd til að
rannsaka málið og las upp ýms plögg,
er hann taldi því viðkomandi. At-
vinnumálaráðh. Magnús Guðmundsson
hvað stjórnina ekki get aðhylst rann-
sóknarnefnd, og vítti það moldveður,
sem þyrlað hafi verið upp um þetta
mál. Umræður hörðnuðu úr þessu og
veittust einna harðast að stjórninni
Jakob Möller og Magnús Torfason.
Á laugardaginn bar Bjarni frá Vogi
fram rökstudda dagskrá þess efnis, að
í trausti þess að stjórnin tæki fyrir og
léti rannsaka kærur, er fram kæmu á
hendur Krossanessverksmiðjunni, tæki
deildin fyrir næsta mál á dagskrá.
Tjáði stjó nin sig ánægða með dag-
skrána, en er hún var borin ti! atkvæða
var hún feld með 14 atkv. gegn 14.
Með henni íhaldsmenn 13 talsins og
Bjarni frá Vogi, en móti Framsóknarfl.-
menn 10, Jón Baldv., Ben Sveinsson,