Íslendingur - 24.04.1925, Síða 1
Talsími 105.
Ritstjóri: Gunnl. Tr. Jónsson.
Strandgata 29.
XI. árgangur.
Ákureyri, 24. apríl 1925
18. tölubl.
Zí
AKUREYRAR BIO
Laugardagskv. k]. 81/2
Sunnudags- og
Miðvikudagskvöld k!. 8 V3
óvinanna.
5 þátta kvikmynd, áhrifamikil og listavel
leikin af sænskum leikurum.
Næturskuggar.
6 þátta kvikmynd, spennandi og afar-
skemtileg. Aðalhlutverkið leikur annar
helzti kvikmyndaleikari Bandaríkjanna:
Vallace Reid.
1
I
Qíediíegt sumap !
Varasjóöur Lanásverziunar.
Fylgifiskar Landsverzlunar eru sí-
felt að hrósa henni eða stjórnend-
um hennar fyrir það, að hún eigi
talsverðan varasjóð. Það eitt virðist
svo mikils virði í þeirra augum, að
slegið er fyrirgefningarstryki yfir
alla ókostina, sem hún hefir haft í
för með sér, og það tjón, sem hún
hefir beinlínis og óbeinlínis bakað
landi og lýð. — Jafnvel ganga sumir
dáendur hennar, eins og t. d. Dag-
ur, svo langt, að þeir bera það blá-
kalt fram, að ekkert minsta tap hafi
hlotist af þessum verzlunarrekstri
ríkisins fyrir ríkissjóðinn eða þjóð-
ina, — varasjóðurinn — þessi dæma-
lausi varasjóður — sé hreinn og
beinn gróði af verzlunarrekstrinum.
Og varasjóðurinn er talinn á papp-
írnum eitthvað um l’/2 milj. krónur.
Satt er það, þetta er dálagleg upp-
hæð, en athuga verður, hvernig að
þessi sjóður hefir orðið til. Á hvers
kostnað er hann til orðinn?
Landsverzlun hefir verið skatt-
frjáls. Eftir skýrslúm hennar seldi
hún fram til ársloka 1922 vörur fyrir
rúmar 78 miljónir kr. Ef hún hefði
verið látin greiða skatía af þessari
verzlun, eftir sama mælikvarða og
heildsalar í Reykjavík, hefði sú upp-
hæð numið nálægt kr. 3,400,000,00,
eftir því setn ritstj. Verzlunartíðind-
anna reiknast til.
Ríkissjóður tapaði á skipaútgerð
sinni frá 1917 til ársloka 1923 kr.
3,394,600,00. Landsverzlun hafði
mest not skipanna og að miklu
leyti umráð yfir þeim. Að færa því
þriðjung tapsins á hennar reikning
virðist langt frá að vera ósanngjarnt,
og yrði það þá um kr. 1,132,000,00.
— Landsverzlun verzlaði hérna á
árunum með kol og salt. Tap henn-
ar á þeirri verzlun nam kr. 1,614,-
104,85, eða meiru en varasjóðurinn
góði nemur, og þetta tap varð rík-
issjóður að greiða, ekkert gekk upp
í það úr sjóði Landsverzlunar. —
Hið beina tap ríkissjóðs á Lands-
' verzlun, eftir því sem landsreikning-
arnir og opinberar skýrslur sýna,
hefir þá numið um 6 miljónum og
50 þús. krónum, og upp á móti
þeirri upphæð vegúr varasjóðurinn
lítið, þó fallegur sé á pappírnum.
Og bágborið mætti í sannleika
það verzlunarfyrirtæki kallast, sem
ekki gæti lagt upp álitlegan vara-
sjóð, þegar aðrir borguðu skakka-
föllin, sem fyrir koma í rekstri þess,
og þegar það svo þar á ofan hefir
stórkostleg hlunnindi, er gerir þeiin
alla aðstöðu langtum hagvænlegri
en keppinautanna.
Neðri deild Alþingis hefir sam-
þykt frumv. um framlenging verð-
tollslaganna, í þeirri mynd, sem
meiri hluti fjárhagsnefndar deildar-
innar lagði til, og eru allar líkur til,
að efri deild muni afgreiða það
óbreytt.
Eftir því eiga lögin að gilda til
ársloka 1926 og öllum tollskyldum
vörum skift í 3 flokka, er tollaðir
séu með 30, 20 og 10 af hundraði,
og er flokkunin ráðgerð þannig:
Með 3 0 % tolli:
Fiskmeti, nýít, saltað, hert, reykt eða
niðursoðið. Kjötmeti og pylsur, nýtt, salt-
að, þurkað, reykt eða niðursoðið. Ávaxta-
mauk. Hnetur. Makrónudeig. Kaffibrauð
allskonar. Kex, annað en matarkex. Lakk-
rís. Marsipan. Ilmvötn og hárvötn, sem
ekki falla ur.dir lög nr. 41, 27. júní 1921.
Hársmyrsl. Lifandi jurtir og blóm. Tilbúin
blórn. Jólatrésskraut. Loðskinn og fatnaður
úr þeim. Silkihattar. Floshattar. Lakkskór,
silkiskór og flosskór. Sólhlííar. Kniplingar.
Silki og silfurvarningur. Fiður. Dúnn.
Skrautfjaðrir. Veggmyndir. Myndabækur.
Myndarammar. Glysvarningur og Ieikföng
allsk. Flugeldar og flugeldaefni. Úr. Klukk-
ur. Gullsmíðis- og silfursmíðisvörur. Plett-
vörur Gimsteinar og hverskonar skraut-
gripir. Eirvörur. Nýsilfursvörur. Nikkelvör-
ur. Tinvörur.
M e ð 1 0 °/o v e r ð a s t i m p I-
aðar þessar vörur:
Ávextir, nýir og niðursoðnir. Blaðgull
til gyliingar. Bókbandsefni. Boltar og rær.
Brennisteinssýrur. Bæs. Ný egg. Eldavéla-
og ofnahlutar. Gibslistar. Gleraugu. Græn-
meti niðursoðið. Hagldabrauð og tvíbök-
ur. Helluliiur. Heygrímur. Heymælar.
Hjólvax. Hljóðfæri, nema grammófónar og
grammófónplötur. Hnoð. Hunang. Hurð-
arhúnar. Húsgagnafjaðrir og keðjubotnar
í rúm. Húsuúmer. Hvalur. Kaffikvarnir.
Kaffikönnur. Keðjulásar. Kítti. Kjötkvarnir.
Kristaliakk. Leðurlíking. Lofthanar. Nálar.
Olíuhanar. Pakkalitur. Prjónar. Reiðhjóla-
hlutar. Ritvélar. Skotfæri. Skrúfur. Spor-
vagnar. Stoppefni í húsgögn. Straujárn.
Terpentína. Trélím. Varahlutar til viðgerð-
ar á vélum og áhöldum. Vatnshanar. Við-
hafnarlausir olíulampar. Vörpukeðjur. Þurk-
efni. Þurkaðir ávextir.
Aðrar vörur, sem verið hafa verð-
tollsskyldar, séu stimplaðar ipeð
20°/o, svo sem áður.
Undanskildar tollinum
eiga að vera eftirtaldar vörur:
Áttavitar. Baðmullartviuni. Hörtvinni.
Hvítmálmuri Koparrör. Látún. Ljósker.
Skriðmælar. Skrifbækur og kensluáhöld.
Vefjarskeiðar. Vélaþéttingar. Vélavaselín.
Asbestþráður. Kondensatorþráður.
Loks á stjórninni að veraheimilt,
að undanskilja tollinum allar vélar
til iðnaðar og framleiðslu.
Reglugerðin um bann gegn inn-
flutningi á óþarfa varningi á að
falla úr gildi um leið og frumvarpið
verður að lögum.
Rað þykir eftirtektavert, að allir
Framsóknarflokksmenn og íhalds-
menn fjárhagsnefndar voru einhuga
um, að gera frumvarpið þannig úr
garði, sem að framan segir.
Innflutningshöftin eru ekki leng-
ur »bjargráð« í augum Fram-
sóknar.
«0
Lðim banakennara.
Síðan lögin um laun barnakenn-
ara frá 1919 komu til framkvæmda,
hafa útgjöld ríkissjóðs samkvæmt
þeim numið sem hér segir:
1920: 457,709 kr.
1921: 497,523 —
1922: 407,857 —
1923: 332,398 —
1924: ca. 310,000 —
og nú í ár er búist við, að kostn-
aðurinn verði sem næst 400 þús.
krónur. — Hér við bætist svo styrk-
ur til barnakenslu, sem stendur
skemur heldur en áskilið er í lög-
unum um laun barnakennára, kostn-
aður við barnapróf, kostnaður við
yfirstjórn barnafræðslunnar, styrkur
til barnaskólabygginga o. fl. Barna-
fræðslukostnaðurinn er þannig orð-
inn einn af jayngstu útgjaldaliðum
ríkissjóðs.
Launum barnakennara var með
lögunum frá 1919 skift eftir ákveðn-
um hlutfollum milli ríkissjóðs og
sveitasjóðanna, en ríkissjóði einum
var ætlað að halda uppi dýrtíðar-
uppbótum og aldursuppbótum kenn-
aranna. — Nú á þinginu kom fram
frumvarp frá stjórninni, er var m. a.
þess efnis, að þessar uppbætur
skyldu greiddar af sömu aðilum og
launin og eftir sömu hlutföllum, —
en frumvarpið var felt; hefði þó rík-
issjóði sparast um 160 þús. kr. ár-
lega, ef það hefði náð fram að
ganga.
Caillaux fjármálaráðherra.
Forseti fulltrúadeildar franska
þingsins, Poul Painleve, er orðinn
eftinnaður Herriots sem forsætisráð-
lierra Frakklands. Er hin nýja stjórn
studd af sömu flokkunum og studdu
Herriot, og er búist við, að stefna
hinnar nýju stjórnar verði hin sama
og fyrv. stjórnar. Painleve tilheyrir
»radikala«-flokknum, eins og Herriot,
og liafa þeir jafnan verið mjög sam-
rýmdir. — Hinn nýi forsætisráð-
herra gegnir einnig hermálaráðherra-
embættinu.
Utanríkisráðherra hinnar nýju
stjórnar.er Astride Briand, sem oft
áður hefir verið forsætisráðherra og
er talinn vera einn af helztu stjórn-
málamönnum Frakka.
En það, sem vekur alheims-at-
hygli, er, að Joseph Caillaux er aft-
ur kominn í ráðherraembætti á Frakk-
landi. Caillaux, sem er talinn vera
einn helzti fjármálafræðingur Frakka,
var áður foringi »radika!a«-flokks-
ins og forsætisráðherra um hríð, og
fjármálaráðherra í ýmsum ráðuneyt-
um, en jafnan hefir verið storma-
sanrt í kringum hann. Árið 1912
skaut kona hans til bana einn helzta
mótstöðumann hans, Calmette, rit-
stjóra blaðsins »Figaro« íParís, sem
hafði látið í veðri vaka, að hann
hefði í höndum skjöl, sem' gereyði-
legðu Caillaux sem stjórnmála-
manh væru þau birt. Frúin var
sýknuð af morðinu og Caillaux, sem
þá var fjármálaráðherra, hélt em-
bætti sínu áfram. Svo kom stríðið.
Pólti mörgum Caillaux vera Pjóð-
verja-sinnaður og fór þá stjórnmála-
stjarna hans mjög að myrkvast, og
undir stríðslokin höfðu andstæðing-
ar hans hert svo að honum, að hann
var dreginn fyrir dómstólana og sak-
aður ufn landráð. Var hann fund-
inn sekur um eitthvað af lííilvægari
kæruatriðunum og dærndur til 8
ára útlegðar og til að missa borg-
araleg réttindi um lengri tíma. Héldu
nú flestir, að stjórnmálaferill hans
væri úti, en það hefir farið á ann-
an veg.
Er Herriot komst til valda, gaf
lrann útlaganuin upp sakir, og veitti
þingið skömmu seinna honum rétt-
indi sín að nýju. Litlu síðar var
hann kosinn á þing og nú er hann
orðinn fjármálaráðherra Painleve-
stjórnarinnar.
- oo
Aldur og áfengi.
Mrs. S. Nuncey, 102 ára gömul,
búsett að San Pedro í Caiiforníu í
Bandaríkjunum, var nýlega kölluð
fyrir rjett, og kærð fyrir að hafa
áfengi með höndum á ólöglegan
hátt. Gamla konan kvaðst hafa
fengið sér í staupinu alla æfi, og
það tæki því ekki fyrir sig að fara
að breyta til úr þessu. Dómarinn
dæmdi hana í 100 dollara sekt, eða
30 daga fangelsi. Frúin var ekki
lengi að hugsa sig um, og tók taf-
arlaust síðari kostinn.
)
S