Íslendingur - 08.05.1925, Qupperneq 1
Talsími 105.
Ritstjóri: Gunnl. Tr. Jónsson.
Strandgata 29.
XI. árgangur.
Akureyri, 8. maí 1925
20. tölubl.
Ofsipr- 09 lapins-
sjóðsfruniv. Nri-Jou.
Dagur hefir undanfarið verið að
gæða lesendum sínum á frumvarpi
Jónasar Jónssonar: um byggingar-
og landnámssjóð, og hefir rilstjór-
inn skipað því ásamt greinargerð-
inni í öndvegi blaðsins; má af því
ráða, að honum þyki það mikils-
vert og flutningsmanninum til vegs-
auka. Raunar hafa þingmenn látið
þau orð falla, að það markverðasta
við frumvarpið væri það, hvað það
væri »skemtilega vitlaust«, og mun
sá orðstír fylgja því í gröfina. — En
með því að Dagur hefir orðið til
þess að koma frumvarpinu fyrir al-
menningssjónir, þykir ísl. rétt að
birta útdrátt úr ræðu fjármálaráð-
herra (J. Þorl.), þar sem hann kryf-
ur frumvarpið til mergjar; geta menn
þá áttað sig á agnúunum, sem á
því eru og jafnframt sannfærst uin
að orðstír þess er ekki að ósekju
Ráðherrann hóf ræðu sína með
því að benda á, að verkefni frum-
varpsins félli að talsverðu leyti
saman við ætlunarverk Ræktunar-
sjóðs íslands, eins og honum væri
ætlað að verða, samkvæmt fruinv.
því, er stjórnin hefði lagt fyrir Nd.
Kvaðst liann því verða að álykta
sem svo, að frv. væri beinlínis bor-
ið fram til þess, að spilla fyrir
stjórnarfrumvarpinu. Efnisákvæði
frv. kvað ráðll. þess utan vera öld-
ungis ótæk í flestum meginatriðun-
um. Annars kvað hann mótbárur
sínar gegn frumvarpinu skiptast í
þrjá flokka, snertu sumir fjáröflunina
handa sjóðnum, aðrar meðferð sjóðs-
ins og loks fráganginn á frumvarp-
nu.
Samkvæmt frv. ætti fjáröflun
sjóðnum til handa að gerast með
árlegri niðurjöfnun eftir efnum og
ástæðum manna, svo og »gróðafé-
Iaga«, sein hefðu pieira en 20 þús.
kr. skattskyldar tekjur eða 30 þús.
kr. skattskylda eign, og ætti upphæð
þessi að nema árlega 500 þús. kr.,
án tillits til árferðis. Kvað hann
fyrst verða að gæta þess, að vegna
lágengis og lélegs kaupmáttar pen-
inga okkar, þá samsvaraði 20 þús.
kr. tekjur nú nálægt 7 þús. kr. tekj-
um fyrir stríð, þess vegna væri
hvorki um geysigróða né mikla auð-
legð að ræða hér í landi. Hér væri
um nýjan skatt að ræða, hliðstæð-
an aukaútsvörunum og tekju- og
eignaskattinum, er lenti einmitt á
þeim gjaldendum þjóðarinnar, er
bæru nú þyngstu og aðalbyrðarnar
af þessum gjöldum. Sem dæmi
þess, hvað skattabyrðin væri orðin
þung, gat hann þess, að tekju- og
eignaskattur eftir núgildandi lög-
gjöf væri um 50°/o hærri á tekjurn
fyrir ofan 20 þús. kr. og tilsvarandi
eignum, en í Danmörku, enda væri
skatturinn svo hár, eftir dómi þeirra
manna, sem kunnugastir væru, að
það væri ávinningur fyrir ríkissjóð
að iækka hann eitthvað. Það væri
líka viðurkent af sérfræðingum í
skattamálum nú um 100 ára skeið,
að, takmörk væru fyrir því, hvað
mikið mætti hækka einstaka skatta.
Og þegar komið væri að þessu tak-
marki, leiddi frekari hækkun ekki til
aukninga á skatttekjum, heldur til
lækkunar. Og þar sem skattur á
háum tekjum hér á landi væri þeg-
ar kominn upp fyrir þetta takmark,
þá sæu allir, hversu varhugavert
væri að hlaða þar enn þá ofan á.
Nú væri kunnugt, að tekju- og eigna-
skatturinn hefði numið um undan-
farin ár alls um 800 þús. kr. og ekki
ósennilegt að alt að 500 þús. kr. af
því hefði komið frá þeim mönnum,
sem eiga að bera nýja skattinn, svo
að samkvæmt þessu frumv. tvöfald-
ast skatturinn á þessum hærri gjald-
endum. í erfiðum árum, þegar at-
vinnureksturinn gæfi lítinn sem eng-
an arð, eða jafnvel tap, félli nýi
skatturinn svo að segja á eignir
manna og yrði þá hreint og beint
eignarnám. Þessi skattur mundi
því hafa sömu afleiðingar hér, eins
og annarsstaðar, þar sem líkar til-
lögur hafa komið fram, sem séalm.
fjárflótta úr landinu. Samskonar til-
lögur hefðu verið bornar fram af
sósíalistum'í^Sviss og lcomist það
langt, að þeim hefði verið hleypt
undir þjóðaratkvæði. En á meðan
á atkvæðagr. hefði staðið, varð fjár-
flóttinn svo mikill ‘úr landinu, að
allir sáu hættuna, enda hafði tillag-
an fallið og ekki fengið nándarnærri
þá atkyæðatölu,", sem vænta hefði
mátt vegna fylgi sósíalistanna í
Sviss. í Englandi höfðu sósíalistar
haft samskonar mál á oddinum við
næstsíðustu kosningar, en fallið Iþá
frá framkvæmdum, þegar þeir tóku
við stjórnartaumunum. Slíkar tiílög-
ur hefðu hvergi verið bornar fram
nema af sósíalistum, og svo væri
enn,fenda væri öllum kunnugt um,
aðjjónas hefði verið ogi væri enn
sósíalisti. Tilgangur með slíkum
tillögum hefði ávalt verið sá, að
hindra fjársöfnun eða efnaaukningu,
en afleiðingin aldrei önnur en al-
menn fátækt, og virtist annað verk-
efni hollara Alþingi en stuðla
að því að viðhalda fátæktinni í
landinu.
Ákvæðin um notkun fjárins kvað
ráðherra einnig vera mjög varhuga-
verð. Sumt ætti að renna tij sveit-
anna, en sumt til kaupstaða og
kauptúna. í sveitirnar ætti að veita
lán til tvenns, og það væri til að
endurbyggja niðurnídd býli og til
»landnáms«, þ. e. nýbýlastofnunar.
Kvaðst ráðh. ekki hafa meiri trú á
stofnun nýbýla í sveitum fyrst um
siiin, enda líti hann svo á, að þessi
7000—8000 býli, sem til væru í
landinu, væru að því leyti í raun-
inni nýbýli, að ræktun og bygging
þeirra væri að mestu ógerð ennþá,
þótt þau væru orðin þúsund ára
AKUREYRAR BIO
í
I
Laugardags-, sunnudags- og miðvikudagskvöld kl. 8V2
Búðarstú I kan.
Spennandi glæpamálsmynd í 5 þáttum. Aðalhlutverkið leikur
HOPE HAMPTON,
fræg amerísk leikkona.
Sunnudaginn kl. 5 síðdegis:
Hvíti maðurinn.
7 þátta kvikmynd frá gull-leitartímunum í Ameríku. Aðalhlutv. leikur
WM. S. HART.
I
gömul, Þess vegna áliti hann, að
fyrst ætti að beina kröftunum að
því, að rækta og byggja þau býli,
er til væru, áður en byrjað yrði á
nýyrkju eða »landnámi«. Fjölgun
sveitabýlanna kæmi ásínum tímaog
á sama hátt og í öðruni löndum
Norðurálfunnar, þegar svo mikið af
landi jarðarinnar væri það allvel
ræktað orðið, að það nægir fleirum
en einunj- Á þann liátt mynduð-
ust með tímanum sveitaþorp eins
og í öðrum löndum.
Af þessum ástæðum mundi naum-
ast renna annað af fé sjóðsins en
sem ætlað væri til endurbygginga
»niðurníddra býla«. Kvað hann sér
þykja næsta undarlegt að gera nið-
urníðsluna að skilyrði fy.rir framlagi
úr sjóðnum, eða með öðrum orð-
um, að verðlauna liana.
Til nýbýla við kauptún og kaup-
staði væri efalaust unt að koma út
niiklu fé. En yrði að því hnigið,
að eyða öllu fé sjóðsins til þess,
mundi fólksstraumurinn úr sveitun-
um til kaupstaðanna aukast, en hann
nú þegar nógur orðinn, eða oftast
um það talað, að finna einhver ráð
til þess að stöðva hann.
Fé sjóðsins ætti að veitast mönn-
um að láni vaxtalaust. Þetta væri
gjöf. Fáíækrastyrk eða sveitastyrk
mætti einnig kalla það. Mest af
núverandi sveitastyrk væri veitt sem
vaxtalaust lán. Sammerkt ætti þetta
líka við þann sveitastyrk, sem nú er
í lögum, að fjárins ætti að afla með
niðurjöfnun eftir efnum og ástæð-
um, og þó að menn þeir, sem
styrksins nytu, mistu ekki kosninga-
rétt né kjörgengi, þá væri þó lán-
þegi samkvæmt 7. og 8. gr. sviftir
að nokkru eignarréttinum yfir býl-
unum, eða eignarrétturinn væri mjög
afmarkaður eftir núgildandi lögum.
Þessu til stuðnings mætti setja upp
dæmi: — Hefðu slík lög verið í
gildi síðustu 10 árin, og fátækling-
ur, er hefði kostað 1000 kr. frá
sjálfum sér uppábýli sitt 1915, lenti
svo í vanskilum 1923, þá ætti hann
að víkja í ár 1925, og þólt allar
aðrar eignir hefðu þrefaldast í verði
síðan 1915 vegna almennrar verð-
hækkunar, þá mætti þessi fátklingur
ekki fá nieira en 1000 kr. fyrir sína
eign í býlinu.
Frv. gerði yfir höfuð ekki ráð
fyrir neinum eignarréíti, heldur ein-
ungis ábúðar- eða afnotarétti á þess-
um býlum, og væri því í fullu sam-
ræmi við sósíalista- eða sameignar-
stefnuna, sem engan eignarrétt vilja
viðurkenna og væri flm. (Jónas) þar
í fullu samræmi við sína eigin stefnu.
Annars kvaðst hann ekki trúa
því, að neinir dugnaðarmenn til
sveita mundu sækjast eftir þessum
styrk, enda reynsla allra tíma, að
engin menning þrifist meðal þeirra,
sem áldir væru til lengdar á ölm-
usugjöfum.
Um frágang frunivarpsins fórust
ráðherra joannig orð:
Þá skal eg að lokum minnast
ofurlítið á frágang frumvarpsins.
Skattinum á að jafna niður eftir efn-
um og ástæðum, og það á »Skatta-
nefnd Reykjavíkur* að gera, en sú
nefnd er engin til. Reykjavík er eina
sveitarfélag landsins, sem ekki hefir
skattanefnd. Úrskurður þessarar
nefndar, sem ekki er til, má svo
skjóta til yfirskattanefndar Reykja-
víkur, og hún er til. Hún á svo
að fella fullnaðarúrskurð f öllum
málum um gjaldskyldur til sjóðsins.
Þetta er algert nýmæli í löggjöfinni,
því að til þessa hafa dómstólarnir
úrskurðarvald um gjaldskyldu í öll-
um skattamálum, bæði til ríkis og
sveitarfélaga, en ýmsar nefndir hafa
oftar æðsta úrskurðarvald um gjald-
hæðina í vissum tilfellum. Skýrsl-
ur eiga að koma til þessarar skatta-
nefndar Reykjavíkur frá skattanefnd-
um hvers hrepps og hvers kaup-
túns jafnskjótt og hver nefnd hefir
lokið skattskýrslu sinni. Leiðrétt-
ingar yfirskattanefndanna eiga ekki
að koma til greina, og úr kaupstöð-
unum 6 utan R.vík á engar skýrsl-
ur að senda. Þetta er nú tekið úr
2. gr. frv. einni sarnan, sem fjallar
um skattgjaldið, og heyrir þess
vegna sérstaklega undir verksvið
mitt, og skal eg iáta það nægja
sent dæmi upp á fráganginn á frv.
í heild.
••