Íslendingur - 29.05.1925, Blaðsíða 1

Talsími 105.
Ritstjóri: Gunnl. Tr. Jónsson.
Strandgata 29.
XI. árgangur.
Akureyri, 29. maí
1925
24. tölubl.
SteiiolíueiDkasalai.
Gróði enska félagsins.
Mbl. getur þess, að Jón Þorláks-
son fjármálaráðherra liafi í þingræðu
um steinolíueinkasöluna skýrt frá
því, hve mikil fjárupphæð sú væri,
sem British Petroleum Co. hefir af
ísl. þjóðinni, með samningnum sæla,
er Tímastjórnin gerði við félagið
1922, og sjálfur Tímaráðherrannþáv.,
Kl. Jónsson, er samingana gerði,
lýsir því yfir í þingræðu, eftir því
sem Lögrétta skýrir frá, að hann
véfengi ekki tölur J. Porl., telji þær
réttar.
Skýrsla J. Þorl. er á þessa leið:
Innflutningur steinolíu var árið
sem leið um 45000 föt. Af þeim
voru 37000 föt hreinsuð olía og
8000 föt hráolía. Samkvæmt samn-
ingum við hið erlenda auðfélag, er
félaginu heimilt að leggja 1 ‘/2 penny
á hvert gallon hreinsaðrar olíu.
Verður álagningin þá 60 pence eða
XU sterlingspunds á fat. Á 37000
fötum, sem til landsins fluttust árið
sem leið, nemur álagningin þá 9250
sterlingspundum.
En álagningin á hráolíuna sam-
kvæmt samningnum er 1 penny á
gallon, eða '/« sterlingspund á fat.
Á 8000 fötin af hráolíunni hefir fé-
lagið þá lagt 1333 sterlingspund.
Álagning Brit. Petr. Co. hefir því
árið 1924 verið samtals 10583 sterl-
ingspund, eða samkvæmt þáverandi
gengi
320 þúsutid krónur.
Ljósa hugmynd fá menn um það,
hve álagning þessi er gífurleg, þeg-
ar hún er miðuð við verð steinolí-
unnar í London, eins og það er
gefið upp, þegar samningurinn var
gerður. Álagningin nemur3ö--35°/o
aj verði olíunnar, er þá var. — Lag-
leg verzlun.
Sé miðað við verð olíunnar fob.
á amerískri höfn, nemur álagningin
37~49°l 0.
Og Tímaráðherrann fyrv. getur
ekkert af þessu véfengt.
Skoðun Magnúsar Kristjánss. 1917.
Frjáls samkepni œskileg milli
Landsverzlunar og annara.
Er steinolíueinkasalan var til um-
ræðu f þinginu 1917 Iýsti Magnús
J. Kristjánsson afstöðu sinni til máls-
ins með svofeldum orðum:
„En eg fyrir mitt Ieyti hefi ekki ennpá
séð eða sannfærst um ávinninginn af því,
þótt landsstjóniin tœki að sér einkasötu,
hvort sem er á steinoliu eða öðrum vöru-
tegundum'). Hygg eg, að til séu aðrar
leiðir rniklu heppilegri til pess að ná þvi
takinarki, sem stefnt er að í frv.
Par að auki mundi einkasala ejigu öðru
koma til leiðar en pví, sem einmitt á sér
stað. Sem sé því, að landsstjórnin hafi
til vörutegundir og vcrzli með pær og
haldi peim í sanngjörnu verði, þegar
vcrzluiíarfélög eða einstakir menn, sem
með vöruna verzla, halda henni i alt of
háu verði. En þessu takmarki, aðtryggja
landsmönnum sanngjarnt verð á ýmsum
*) Leturbreyting mín. Ritstj.
vörutegundum, virðist mér að náð verði
með þvi fyrirkomulagi, semnúsé á lands-
sjóðsverzluninni, sem þó ekki útilokar
frjálsa samkepni."*)
(Alpt. 1917. B. bls. 766.)
Samþykt sú, sent hið nýafstaðna
þing gerði í málinu, fer algerlega f
sömu áttina, skoðun Magnúsar frá
1917 fylgt út í yztu æsar, — sam-
þyktin er svohljóðandi:
„Alþingi ályktar að skora á ríkisstjórn-
ina að gefa innflutning á steinolíu frjáls-
an frá næstu áramótum, en láta rikisverzl-
un með steinolíu halda áfram fyrst um
sinn, að því leyti sem þörf gerist, til
pess að tryggja nægan innflutning og
sanngjarnt verð á olíunni.“
En Verkamaðurinn segir um sam-
þyktina:
„Pessi samþykt þingsins erjafngrunn-
hygnisleg eins og hún er ósvífin, og að
því leyti sæmandi auðvaldsflokknum á
þingi. Orðalag hennar sýnir viðleitni til
að krafsa yfir ódæðið, sem verið er að
vinna, að ofurselja þjóðina aftur okurhring,
sem einkasalan var búin að reka úr
landi, en sauðargæran er hér gloppóttari
en títt er, því varla niun finnast sáfáráð-
lingur — jafnvel í auðvaldsflokknum, —
sem ekki sér i gegnum hana gráðugan
úlfinn, sem sigað er í hæla smáútgerðar-
mönnum, til þess að sjúga merg og blóð
úr þessum atvinnuvegi."
Mikill fádæma fáráðlingur hlýtur
Magnús Kristjánsson að hafa verið
á þinginu 1917, að halda því fram
að æskilegast væri, að steinolíu-
verzlunin væri rekin í frjálsri sam-
kepni milli Landsverzlunar og ann-
ara, og að það trygði sanngjarnt verð
á olíunni.
Viðtal við dr. Stoppel.
ísl. býst við, að mönnum leiki
hugur á að fá einhverja vitneskju
um það, liver sé tilgangur þýzka
vísindaleiðangursins, sem gptið var
um hér í blaðinu um daginn, og
tekið hefir sér dvöl hér í sumar.
Ritstj. fór því á fund foringja leið-
angursins, frk. Dr. Rose Stoppel,
sem er privat-docent við háskólann
í Haniborg, og bað hana upplýs-
inga.
Brást hún vel við þessum tilmæl-
um vorum, þótt hún léti þess getið,
að á þessu stigi málsins væri ekki
hægt að gefa nákvæmar upplýsingar.
Framkv'ænid rannsóknanna er stjórn-
að af vísindamönnum Haniborgar-
háskóla. Pær hvíla á ^ldri rannsókn-
um, sem frk. Dr. Stoppel hefir gert
á sviði jurtalíffræðinnar, en þær ná
einnig inn á svið lífeðlisfræði nianns-
ins og fara þá fram undir stjórn
Dr. med. Voelker, aðstoðarmanns
við lyfjarannsóknardeild háskólans.
Auk þess eru þeir stud. rer. nat.
Holm og Unna aðstoðamenn þeirra.
Rannsóknirnar snerta aðallega at-
huganir á mismunandi áhrifum dags
og nætur á jurtir og dýr. Er sér-
stakt tillit tekið til ásigkomulags
loftsins, einkum að því er snertir
móttækileika þess fyrir Ieiðslu raf-
strauma, og eru því gerðar sérstak-
arrannsóknir á daglegum »rhytmus«
í svefni og vaxtarfyrirbrigðum, en
á svefni og efnaskiftum mannlegs
líkama. Samskonar rannsóknir hafa
nú um lengri tíma verið gerðar í
Hamborg.
Akureyri hefir nú verið valin sem
rannsóknarstaður, ef verða skyldi
vart einhvers mismunar vegna hnatt-
arafstöðunnar.
Leiðangurinn biður oss að láta
þakklæti sitt í ljósi fyrir frábærar
viðtökur og hjálpfýsi hér á Akur-
eyri, sem hefir gert þeim fært að
koma vel fyrir hinum margbrotnu
áhöldum, er með þurfa við rann-
sóknirnar.
FerðBDiinningar.
Eins og lesendur blaðsiiis mun reka
minni til, þá fór Söngfé!agið »Geysir«
og Lúðrafélagið »Hekla« 11 Húsavíkur
og Siglufjarðar til þess að halda hljóm-
le.ka 11 ágóða fyrir Heilsuhæli Norð-
urlands.
Koslnað allan af för þessari báru
þeir útgerðarmennirnir Ingvar Guð-
jónsson, Stefán jónasson og Ásgeir
Péíursson og kunnum vér þeim beztu
þakkir fyrir áhuga þeirra fyrir frarn-
gangi þessa máls.
Förin var hafin hér fi-á Akureyri
laugardaginn 9. maí. Veður var hið
bezta og hugðu þátttakendur hið bezta
til fararinnar, enda var til ferðarinnar
lagt e tthvert bezta skipið hér rorðan-
lands, m.k. Sjöstjarnan með eigand-
ann Stefán Jónasson sem skipstjóra.
Spiiti það ekki fyrir, þar sem »!and-
krabb.irnir* innan flokkanna vissu líf
sitt i svo góðs manns höndum. Akur-
eyrarbær var kvaddur með dynjandi
hornablæstri að viðstöddu allmiklu
fjöhnenni, þólt árla væri dags. Stilt
var veður og logu og hugðu menn
gott til með förina til Húsavíkur, að
ekki yrðu »Ránardætur« of nær-
gönfíular við menn. Farið var sem
leið liggur norður fjöröinn. Flaggað
var á öllum ver- og verzlunarstöðum
út með firðinum og þökkuðu ferða-
inennirnir fyrir heiðurinn með því að
syngja og spila »fyrir fóikiðc.
Er komið var að Gjögrum var fratn-
reiddur miðdegisverður, en misjafn-
lega gekk mönnum að njóta hinna
góðu rétta, er fram vovu reiddir, því
að nú tók skipið að vagga, þó
ekki meira en svo, að vart hefði gus-
ast út úr sæmilega fullum kaffibolla.
Mátti sjá sutna taka skyndilegar hreyf-
ingar frá miðdegisverðinum og taka
að offra sjávarguðinum; vanhöldin
vonu þó ekki tiltakanleg og allir voru
með sæmilega heilsu, er komið var
á Húsavíkurhöfu. — Er þar var komið
í land mætti þar neftid manna, er
skýrði frá því, að ferðamennirnir ættu
að skiftast á milli sex húsa i kaup-
staðnum til aðhlynningar meðan dval-
ið væri á staðnum. Tókít nú allmik-
ill reipdráttur ttm menn, þvf hver vildi
hafa sitt og helzt fleiri. Er skamt frá
því að segja, að óvíða mun gestrisn-
ara fólk á voru lar.di en í Húsavík, og
vart mun á öðrurn stöðum hér njóta
sín til líka hin ísl. gestrisni sem þar,
þar sern hinum framandi manni finst
gestgjafarnir vera sem gamlir vinir eða
ættingjar. Þelta þjóðlega viðmót fer
því mtður nú óðum þverrandi, en
þess meir verður manni ljóst, hversu
mikils er misf, er það hverfur.
Hljótnleikarnir fóru fratn í hinni veg-
legu safnaðarkirkju kaupstaðarins og
var þar meir en hvert sæti skipað, og
tekur kirkjan þó sem næst alla þorps-
búa. — Að loknum hljómleikunum
var stigirm dans f leikfimissal barna-
skólans og stóð hann til klukkan 3 '/2
um nóttina. Lengur mátti ekki dvelja,
því farið skyldi af stað til Siglufjarðar
klukkan 4.
Ýmsum sóttist seint til strandar sem
vonlegt cr. Er sk;pið leið úr höfn
kl. 4V2 mátti líta allmikla breiðu af
smáum, hvítum veifum, er blöktu í
kveðjuskyni við ferðamennina. Pann-
ig mun minningin um þessa stuttu
dvöl á Húsavík standa í hugskoti Slestra
hljómleikamannanna. — Bjartur geisli
á brautinni. Endurskin hins bezta meðal
þjóðar vorrar.
Til Siglufjarðar var komið kl. 10
árdegis og hafði heilsufarið um borð
verið furðanlega gott frá Húsavík.
Sigufjörður er, sem kuunugt er,
mestur útvegsbær hér Norðanlands.
Stendur bæjsrlífið þar með miklum
blóma á sumritt, eftir því sem sagt er.
Bjuggust margir við, að lítt mundi tjá
að koma þar. — Petta fór þó á ann-
an veg, — Er komið var að bryggju,
var bryggjan þegar þéltskipuð fólki, er
tók á móti aðkomumönnum með á-
varpi og húrrahrópum. — Mönnum
var þar, líkt og á Húsavík, skift á
milli manna til dvalar yfir daginn. En
sá Ijóður varð þar á, að hversu sem
mönnum var fáum skift í stað, þá vantaði
einhverja, einn tvo eða þrjá, sem þeir
höfðu búist við að taka til sín. — En
úr því varð ekki bætt. En það viljum
yér segja, að vér biðjum þær hús-
mæður velvirðingar á, aem engan
gestinn fengu, að engin leið var til
þess að gista tvo í röð svo veglega,
sem veitt var alstaðar, og verðum vér
að treysta á gestrisni þeirra, er flokk-
arnir koma öðru sinni til Siglufjarðar.
Hljómleikarnir fóru fram í hinu stór-
tnyndatlega kvíkmyndahúsi bæjarins.
Svo mikil var aðsóknin, að vart tnun
meir en helmingur þeirra hafa komist
inn, er þangaö vildu fara, og viótökur
áheyrenda voru þær, að betri hafa
flokksrnir hvergi fengið.
Utn kvöldið voru hljómleikarnir
endurteknir nokkuð breyttir og að lok-
um stiginn datjs. — Tímiun leið óð-
um 11 burtferðar og óðat rnann varði
var burtfarartími skipsins kominn. —
Dagurinn var liðinn hjá sem draumur.
Ein samhangangi sigurför. — í bjarma
risandi dags var lagt frá biyggjunni.
í bjarirta hins rísandi sjálfstæða þjóð-
lífs viljum vér geyma minninguna um
dvölina á Siglufirði.
Er litið er til baka yfir þetta ferða-
*) Leturbreyling mín. Ritstj.