Íslendingur - 05.06.1925, Blaðsíða 1

Talsími 105.
Riístjóri: Gunnl. Tr. Jónsson.
Strandgata 29.
XI. árgangur.
Verölas og álagning.
Þættir úr sögu steinolíu-
einkasölunnar.
Pað sem mesfa undrun vakti, er
olíusamningurinn sæli var gerður
kunnur þjóðinni var, að af honum
var hvergi sjáanlegt, að Landsverzl-
un væru áskilin hin minstu hlunn-
indi fyrir að selja steinolíuverzlun-
ina á leigu enska olíufélaginu; eng-
inn afsláttur frá algengu markaðs-
verði, enginn »bonus«, ekkert sem
hægt var að íelja til fríðinda í okk-
ar garð, en þar á móti félaginu lofað
að leggja 1 % penny á hvert gallon
olíunnar, eða 60 cent á hvert fat,
eftir að hún hafði reiknað sér all-
an kostnað af flutningi olíunn-
ar til London. Lessi álagn-
ing nam árið sem leið 10,583
sterlingspundum, eða um 320 þús.
kr., eftir því sem fjármálaráðherra
upplýsti í þinginu, og var sú upp-
hæð bygð á innflutningsskýrslun-
um, er sýndu að um 45,000 föt
höfðu verið flutt inn á árinu. Þarf
ekki mikið reikningshöfuð til þess
að sannfærast um, að rétt er reiknað.
Islenzkir steinolíunotendur voru
þannig skattskyldir í álaguingságóða
til enska olíufélagsins um 320 þús.
krónur það herrans ár 1924, og við
svipaðri skatlgreiðslu má gera ráð
fyrir í ár.
Hagfræðingurinn Héðinn Valde-
marsson, sem er strifstofustjóri
Landsverzlupar, en sem sér sig á
næstunni hrakinn frá kjötkatlinum,
er veitt hefir honum ágætis eldi,
ræðst á fjármálaráðherra í Alþýðu-
blaðinu fyrir að hafa flett ofan af
einkasöluósómanum, en sem við má
búast hrekur hann ekkert af því,
sem var mergurinn málsins í ræðu
ráðherrans. Pað stendur óhrakið að
Britsh Petroleum Co., hefir sam-
kvæmt samningnum við Landsverzl-
un, Iagt 37—49°/o á olíuna, þegar
miðað er við verð hennar á ame-
rískri höfn, en sé miðað við verðið
í London, nemur álagningin 30 til
35°/°. Héðni finst jafnvel ekkert at-
hugavert við þessa álagningu, fé-
lagið þurfi að hafa einhvern hagnað
af viðskiftunum.
En samt syngur hann samningn-
um lof, og vitnar í skýrslu, sem
Landsverzlun sendi þinginu og sem
á að sýna, að verðlag olíunnar
hér hafi fært landinu »hundruðum
þúsunda króna árlegan hagnað.«
Pingmenn voru nú samt sem áður
ekki sérlega trúaðir á þessa skýrslu,
og kváðu sumir jafnvel svo að orði,
að þeir skoðuðu sóma sínum mis-
boðið með því að œtlast til fiess
að þeir tœkju hana trúanlega.
Isl. vill í þessu sambandi birta
kafla ilr framsöguræðu Sigurjóns
Jónssonar þm. ísf., er hann flutti í
þessu einkasölumáli, og sem sér-
staklega snertir verðlagið og skýrslu
Landsverzlunar:
Akureyri, 5. júní 1925
25. tölubl.
AKUREYRAR BIO
Laugardagskv. kl. 9 og sunnudag kl. 5 síðd.
OLIVER TWIST
Sunnudags- og miðvikudagskvöld kl. 9:
ELDUR U M BORÐ.
Victor Sjöström og Jenny Hasselquist.
í aðalhlutverkunum.
Verðlagið.
. . . Kem eg þá að verðlaginu
hjá einkasölunni. Er það skoðun
mín og margra annara, er reynt hafa
að kynna sér það mál eftir föngum
að þar hafi einkasalan ekki fullnægt
sínum tilgangi. Skal jeg þegar taka
fram, að uni þetta atriði eru skifíar
skoðanir, enda hefir einkasalan hald-
ið fram fyrir sig allmiklum vörnum
í þessu máli, en einmitt á þeim
vörnum byggja meðhaldsmenn henn-
ar aðallega skoðanir sínar.
Til þess að rökstyðja skoðun
mína tek eg hér ákveðin dæmi um
olíutegundir sem vel eru hér þektar.
Sólarolía frá Höfn seld kr. 15,60
dýrara en nauðsyn bar til.
Tek eg þá fyrst dæmi um mótor-
olíu þá, sem Sólarolía er kölluð, en
fyrir og um síðastliðin áramót keypti
Landsverzlunin talsvert af þessari
olíutegund í Kaupmannahöfn — frá
Alf. Olsen. —
Pessa oliutegund seldi Lands-
verzlunin á 30 aura per kíló'og fatið
á 14 kr., ef fatið v"ar keypt af þeim
sem olíuna keyptu, en annars hafa
fötin verið seld á kr. 14,50 og 15,00.
Eg hefi nú farið yfir afhendingar-
miða á 80 fötum af jjessari steinolíu
og var meðalþungi í hverju fati
104V2 kíló.
Fatið af þessari steinolíu seldi því
Landsverzlun hér:
I647-i kíló á 0,30........ kr. 49,35
Fatið tómt til olíukaupenda . — 14,00
Kr. 63,35
Pessi olía var keypt í Kaupmanna-
höfn á 13Ú2 eyri per kíló, en fatið
sjálft kostaði kr. 12,00 hvorttveggja
í dönskum peningum. Pessi olía
hefði orðið einstökum kaupeúdum,
sem keypt hefðu 2—300 föt sem
hér segir: Hefði einkasalan ekki
verið:
1647^ kíló á 131/3 eyri per kiló kr. 22,21
Fatið sjálft..................... — 12,00
Flutningsgjald 3.00, vátrygging
0,20.......................... - 9,20
Gengisniunur á kr. 43,41 á 4
aur. per 1,00................. — 1,74
Vörutollur til rikissjóðs 1,50 . — ^50
Hafnargjald ef Iosað er hér í
Reykjavík..................... — o,60
Uppskipun á hafnarbakkann . — o,50
Kr. 47,75
Misni. frá verði Landsverzlunar Kr. 15,60
Pennan mismun gerði eg dálítið
hærri, er jeg miniisí á þetta dæmi
hér í vetur. Gerði eg flutningsgjald-
ið kr. 1,00 lægri og gengismun eins
og hann þá var 2°/o í stað 4% nú.
Eg mun heldur ekki hafa tekið
uppskipun, sem Landsverzlun ekki
greiðir, ef hún tekur á móti stein-
olíunni við skipshlið.
Hver treystir sér nú í alvöru að
halda því fram, að Landsverzlunin
í þessu dæmi, sein hér er tekið, sé
að bæta olíuverzlun landsins eða
stuðla að því að lækka olíuverðið
í landinu.
Landsverzlunin reynir að réttlæta
verðið, og áætlar m. a. 15% rýrn-
un, er hún metur tíl verðs.
Eg hefi sjálfur liaft lianda á milli
skjal, þar sem Landsverzlunin reynir
til þess að réttlæta þetta verð. Er
þar fyrst til að greina, að tilfærð er
15°/o rýrnun á steinolíunni. Sattað
segja, get eg nú ekki tekið alvarlega,
að hráolía — Sólarolía — rýrni um
15%. Pessi olíuíegund frá sömu
verzlun höfðum við ýmsir notað
talsvert áður en einokunin komst á
og þótti 3—5% rýrnun mjög mikil
rýrnun, vanalega var rýrnunin sama
og engin, enda óþarfi að taka stór-
ar sendingar í einu, þegar olían er
flutt frá þeiin stað, sem tíðar sam-
göngur eru við.
Jæja, Landsverzlunin gefur nú upp
15% rýrnun, þetta leggur hún til
peninga og leggur það við inn-
kaupsverð, flutningsgjald og allan
annan kostnað, síðan tyllir hún of-
an á það 20% álagningu, sem hún
kallar kaupmannsálag fyrir innlend-
um reksturskostnaði og verzlunar-
ágóða, en þá er líka verðið komið
2 aurum hærra á hverju kílói en
verð Landsverzlunar, eða upp í 32
aura kíló. En þegar þetta 32 aura
verð er fengið, þá fylgir Landsverzl-
unin sinni vana aðferð og reiknar
út, hve mikið fé olíunotendur og
ríkissjóðurinn græði á því, að Lands-
verzlunin er til og, að kílóið af
þessari olfu er selt á 30 aura en
ekki 32 aura.
Eg ætla ekki að fara fiekar út í
þetta dæmi að sinni, en aðeins skjóla
því fram í viðbót við það tilgreinda,
að í nýgerðri skýrslu. segir sjálf
Landsverzlunin:
Innlendur kóstnaður: Uppskipun,
vörugjald, flutningsgjöld til útbúa,
reksturskostnaður, vextir og afföll
skulda, fyrning eigna, rýrnun, ríkis-
sjóðsgjöld og útsvör. Petta alt kr.
13,40 — satt að segja full hátt.
Aðan fékk eg þó að eftir væru
kr. 15,60, þegar olían var uppskip-
uð og búið var að tiifæra greiðslu
fyrir vörutolli 1,50, vörugjald 0,60
og uppskipun 0,50 alls kr. 2,60.
Mismunur áður tilgreindur frá
verði Landsverzlunar kr. 15,60. Hér
við bætist kr. 2,60. AIls kr. 18,20.
Landsverzlunin segist ekki þurfa
nema kr. 13,40. Mismunur kr. 4,80.
Mér skilst að Landsverzlunin sé
sjálf að segja, að þessari upphæð
sé ofaukið í álagningunni.
Landsverzlunin segir frá inn-
kaupsverði í Englandi.
Blekkingartilraun — eða hvað?
Á blaðsíðu 3 í skýrslu Lands-
verzlunarinnar frá í vetur stendur:
»Innkaupsverð Landsverzlunarinnar
í London hjá British Petroleum Co.
er 2—4 pence lægra hvert enskt
gallon en verð félagsins til enskra
heildsala í London«.
Petta er nú reiknað út að nemi
15 — 17 kr.- pr. tunnu. Einhverju
mun mismunurinn vera minni á hrá-
olíu segir skýrslan. Skýrslan gefur
í skyn, að við græðum nú þessa
upphæð á hverri tunnu, sem við
kaupum, á því að hafa þessa samn-
inga við B. P. Co. Pað er nú ekki
um litla upphæð að ræða. Eg tel
sjáifsagt, að Landsverzlun láti reikna
hana út. Annars er hér nú ekki
um neitt algerlega nýlt fyrirbrigði
að ræða, því að altítt er, að varan
er dýrari, þegar hún er seld af
»Lager«, sem kallað er, það er að
segja, hefir verið flutt inn í landið
og tekið á sig ^skatta og gjöld til
ríkisins og hafnarinnar, auk annars
kostnaðar, það er annað verð á
henni þannig, en þegar varan er
seld sem »transitvara«, annaðhvort
í fríhöfn eða frá svokölluðu »Cre-
dit-Oplagsp!ads». Hvað þetta á að
gefa mönnum til kynua í skýrsl-
unni svona alveg skýringarlaust,
skal eg ekki leiða neinar getur að.
Hið sanna olíuverð á Englandi.—
Heildsöluverðið þar 25 kr. lægra
á fat en hér viðgengst.
Dýr milliliður.
En það vill svo vel til, að jeg
get líka gefið háttv. þingm. dálitlar
upplýsingar um olíuverð á Englandi.
Sannanirnar fyrir því, sem eg hér
tilfæri, liggja hjá háttv. þm. Norð-
ísaf. og eru það kvittaðir reikning-
ar fyrir hráolíu, sem keypt var í okt.
síðastl. haust í Hull. Þetta er ná-
kvæmlega samskonar olía í sainsk.
tn. og Landsverzlunin seldi hér
heima, svo kölluð Gasolía, og var
keypt af mótorkútter, sem fór til
Englands með fisk. Fatið af þess-
ari olíu með yfir 160 kg. af olíu
kostaði þar komið um borð í mót-
orkútterinn, kr. 45.64 Á sama tíma
var fatið af þessari olíu selt hér
heima á kr. 65,20, eða kr. 19,20
dýrara, þá meira að segja nýlækkað.
Pessi olía var nú keypt af smásala