Íslendingur - 19.06.1925, Blaðsíða 1

Talsími 105.
Ritstjóri: Gunnl. Tr. Jónsson.
Strandgata 29.
XI. árgangur.
Akureyri, 19. júní
1925
27. tölubl.
Hérmeð tilkynnist ættingjum og vinum, að eiginmaður g
“ minn, Magnús kaupmaður Sigurðsson, andaðist í morgun.
Grund, 18. júni 1925.
Margrét Sigurðardóttir.
Hjartans þakkir til allra þeirra, sem sýndu okkur samúð
og Iiluttekningu við andlát og jarðarför Stefáns Stefánssonar
í Fagraskógi.
Kona og börn hins látna.
Magnús Sigirðsson 1
á Grund
andaðist úr slagi á heimili sínu
í gærmorgun. Hafði hann verið
heilsuhraustur undanfarið og
kom því hið sviplega fráfall hans
sem þruma úr heiðskíru lofti.
Magnús var fæddur 3. júlí
1847 og skorti því aðeins tvær
vikur á að vera 78 ára, er hann
Iézt. Mestan hluta æfinnar bjó
hann á Grund og rak þar jafn-
framt verzlun um langt skeið.
Atorka og dugnaður Magnúsar
er landskunnur og höfðingslund-
in á hvers manns vörum. Hann
var sómi héraðs síns og í hví-
vetna hinn mætasti maður.
Æfiatriði hins Iátna merkis-
manns mun ísl. flytja síðar.
Leiðarþing.
Síðastl. mánudagskvöld heilsaði
þingmaður kaupstaðarins, Björn Lín-
dal, upp á kjósendur sína með leið-
arþingi, er haldið var í Samkomu-
húsi bæjarins. Hafði þingmaðurinn
góðan gest með sér að þessu sinni,
fjármálaráðherra Jón Porláksson. —
Leiðarþingið hófst kl. 8V2 og stóð
til kl. 4 um morguninn.
Þingmaðurinn gat þess í upphafi,
að fjármálaráðherra og hann ætluðu
að skifta með sér að segja frá gerð-
um síðasta þings; tæki fjármálaráð-
herrann að sér fjármálin og skatta-
málin, en hann önnur þau mál, er
nokkru skiftu. Stakk þingmaðurinn
því næst upp á Steingr. Jónssyni
bæjarfógeta sem fundarstjóra og
var hann samþyktur. — Skrifarar
voru engir tilnefndir, þar sem ekki
var búist við, að neinar tillögur eða
ályktanir mundu koma fram.
f langri og ítarlegri ræðu sagði
þingmaðurinn því næst frá gangi
málanna á þingi og vinnubrögðum.
Vítti harin mjög hið stjórnlausa mál-
æði sumra þingmanna, sem kostaði
ríkið offjár, en bakaði meiri hluta
þingmanna leiðinda. Hefði þannig
12 dögum verið eytt í umræður um
4 mál, er yfirfljótanlegt hefði verið
að ræða á 4 dögum. Hann kvaðst
hér ekki vilja kveða upp neinn dóm
um, hverjir hér ættu aðalsökina, en
þingtíðindin bað hann menn að at-
huga, og athuga þá ekki aðeins
ræðufjölda þingmanna, heldureinnig
lengd ræðanna og innihald, og að
þeirri rannsókn lokinni kveða upp
dóminn.
Eftir því sem síðustu kosningar
hefðu farið, hefði engum átt að
koma það á óvart, þó einkasölu-
málin væru tekin til meðferðar á
þinginu og að úrslitin yrðu þau,
sem raun varð á. Hin frjálsa verzl-
unarstefna hefði orðið ofan á við
kosningarnar og það hefðu bein-
línis verið svik við kjósendurna, að
ganga í berhögg við hana. Við
næstu áramót hyrfu bæði tóbaks-
einkasalan og steinolíueinkasalan úr
sögunni, að minsta kosti í bráðina,
og kvað þm., að það yrði sér og
öðrum fylgjendum frjálsrar verzlun-
ar mikil vonbrigði, ef verzlunin
batnaði ekki við skiftin. Hinn hækk-
aði tollur á tóbaksvörunum mundi
bæta ríkissjóði tekjumissinn af einka-
sölunni, og jafnvel þótt hann gerði
það ekki að fullu — sem þó eng-
in ástæða væri til að ímynda sér —
kvaðst þm. ekki sjá eftir henni, því
að þetta væri ekki fjárhagsmál fyrir
sér, heldur »princip«-mál. Þá gat
þm. þess, að ýmsir ieldu það ósam-
ræmi á þingsályktuninni um afnám
steinolíueinkasölunnar, að skora á
stjórnina að afnema hana, en jafn-
framt leggja til, að ríkið haldi áfram
steinolíuverzlun fyrst um sinn í
frjálsri samkepni við aðra. En þelta
væri í rauninni á annan veg; hér
væri aðeins um trygging og var-
færni að ræða. Það væri ekki að
búast við því, að menn í skjótri
svipan gætu náð sér í sambönd er-
lendis, eftir að hafa verið sviftir
þeim, með einkasölunni, nú í fleiri
ár, og eins væri það óvíst, að kaup-
menn eða aðrir vildu leggja fram
stórfé í steinolíuverzlun, þegar sú
hætta væri yfirvofandi, að vikið yrði
aftur inn á einkasölubrautina, ef illa
tækist við næstu kosningar. — Af
þessum ástæðum væri þingsályktun-
in þannig orðuð; trygging sjávarút-
vegsins væri fyrir öllu öðru.
Þá drap þingmaðurinn á ýms mál,
er þingið afgreiddi sein lög, en frá
innihaldi þeirra hefir áður verið sagt
hér í blaðinu. Af þeim málum kvað
þm. mestu varðandi fyrir landbún-
aðinn lögin um Rœktunarsjóð /s-
lands, er trygðu landbúnaðinum hag-
stæð Ián með góðum kjörum, og
svo lögin um lánveitingar úr bjarg-
ráðasjóði, en af nýsamþyktum lög-
um, er miðuðu til hagsbóta fyrir
sjávarútveginn, væru þessi helzt:
Lögin um, að Landhelgissjóður ís-
iands skuli taka til starfa, með þeini
hætti, að strandvarnaskip verði bygt
á næsta ári, lög um skráningskipa,
er girða eiga fyrir, að »leppmenska«
geti þrifist í landinu, Iög um afla-
skýrslur og lög um fiskijulltrúa í
Miðjarðarhafslöndunum. — Oll hafi
þessi mál verið borin fram af^stjórn-
inni og samþykt breytingalaust eða
breytingalítið.
Þingniaðurinn benti á eitt í sam-
bandi við Ræktunarsjóðinn, sein
farið hefir að líkindum fram hjá
mörgum, og það er, að sjávarút-
vegurinn kemur aðallega til að
halda honum uppi fyrst um sinn.
Verða aðaltekjur lians af liinu hækk-
aða útflutningsgjaldi, og þegar þess
er gætt, að útfluttar sjávarafurðir
námu árið sem leið 67 milj. krón-
um, en landbúnaðarafurðir einum 13
milj. kr., verður auðséð, hvaðan
gjaldið kemur aðallega. Kvað þm.
að svo hefði til reiknast, að t. d.
ein sýsla — Vestmannaeyjar — sem
líklega hefði engin not af Ræktun-
arsjóðnum, væri með þessum hætti
skattskyld uni 40 þús. kr. á ári með
hinu aukna útflutningsgjaldi. Slíkt
væri framlag sjávarútvegsins til land-
búnaðarins, en gert með góðum
hug og möglunarlaust.
Varalögregiufrv. mintist þm. stutt-
lega á, og taldi andstöðuna gegn
því standa hneyksli næst. Því hefði
verið haldið fram, að stjórnin væii
hér að koma sér upp lífverði, og
að nota ætti svo þennan »stjórnar-
her<t til þess að berja á alþýðunni
o. s. frv. á'íka viturlegt, þar sem
eini tilgangurinn með frv. hefði vit-
anlega verið sá, að auka að nokkru
lögregluna í kaupstöðum landsins,
en til þess væri knýjandi þörf, að
áliti þeirra manna, sem það verk
hafa með höndum, að halda uppi
landslögunum.
Þá mintist þm. á vantraustsyfir-
lýsingu Jóns Baldvinssonar. Kvað
það mundi einsdæmi í þingsögu
nokkurs lands, að einn þingmaður,
sem engan flokk hefði að baki sér
í þinginu, bæri fram vantraustsyfir-
lýsingu á stjórnina. Og hér hefði
aðeins verið að leika með þingtím-
ann, því að vissa hefði verið fyrir
því, að vantraustið næði ekki fram
ganga, og ekkert hefði það komið
fram í umræðunum, sem ekki hefði
verið búið að finna stjórninni til
foráttu oft og mörgum sinnum af
þessum hinum sömu mönnum, sem
veittust þarna að henni, — því að
Jón hefði stutt öll Framsókn, —
þrátt fyrir það, að Tr. Þórhallsson
hefði lýst því yfir í umræðubyrjun,
að Framsóknarflokkurinn hefði hætt
við að bera fram vantraust, af því
að hann liefði sannfærst um, að
það væri þýðingarlaust. Tveim dög-
um þannig eytt í umræður, sem
enga þýðingu gátu haft.
En þrátt fyrir alt og alt var þing-
maðurinn þeírrar skoðunar, að þing-
ið hefði afkastað miklu verki og
gagnlegu, — og að andstaðan gegn
stjórninni hefði orðið íhaldsflokkn-
um til góðs; hún hefði þjappað
honum svo saman, að nú væri hann
orðinn heilsteyptur, þar sem hann
í byrjun hafi verið næsta sundur-
leitur. Nú stæðu |jar allir sem einn
maður um áhugamál flokksins og
stefnu.
Fjármálaráðherra Jón Þorláksson
flutti því næst ágæta ræðu um fjár-
hags- og skaítamálin aðallega. Benti
liann á, áð frá því við fengum sjálf-
forræði 1874 og fram til ársloka
1916 hafi fjárhagurinn verið í hinu
bezta lagi, en úr því öllu slegið um
þverbak; fjárhagnum lmignað ár frá
ári fram að árinu 1924, að einu ári
undanskildu. í árslok 1923 hefðu
skuldir ríkissjóðs verið komnar upp
í 22 miljónir króna, eftir þáverandi
g<engi, og hefðu þar af milli
4 og 5 miljónir verið lausaskuldir.
Það hefði því naumast verið hægt
að hugsa sér fjárhaginn öllu verri.
Hér hefði því orðið að grípa alvar-
lega í taumana, og taka upp þá
fjárhagsstefnu, er miðaði til viðreisn-
ar. Hafi íhaldsstjórnin, sem þá
komst til valda, sett sér þetta sem
mark og mið og stefnan verið sú,
að afla ríkissjóðnum aukinna tekna
og varast öll útgjöld önnur en
þau nauðsynlegustu. Þessari stefnu
hafi þingið 1924 fylgt dyggilega og
kvaðst ráðherrann þar ekki gera upp
á niilli íhaldsflokksins og Fram-
sóknar; markmið beggja hafi þá
verið hið sama: að rétta við fjár-
haginn. En á síðasta þingi hafi
Framsóknarflokkurinn, því niiður,
gengið aðra leið. Fjárhagsstefna í-
haldsins hefði þegar borið þann
árangur, að rúmlega V® af lausa-
skuldum væri þegar greiddur, og
að ríkið hafi vel staðið í skilum
með vexti og afborganir af öðrum
skuldum. Væri hægt að halda þess-
ari sömu fjármálastefnu áfram næstu
árin, ættu lausaskuldirnar að hafa
horfið úr sögunni eftir tvö eða þrjú
ár, og að eftir 10 ár yrði allar skuldir
ríkissjóðs komnar niður í 10 milj.
kr. og að vextir og afborganir yrðu
þá ekki yfir milj. kr. árlega, þar sem
sú upphæðin næmi 2 miljónir kr.
nú. Þá gaf ráðherra þá yfirlýsingu,
að þrátt íyrir það, að síðasta þing
hefði breytt fjárlögunum allmikið,
svo að gjaldaliðirnir væru nokkuð
á aðra miljón kr. hærri en gert hafi
verið ráð fyrir í fjárlagafrumvarpi
stjórnarinnar, byggist hann við, að