Íslendingur - 03.07.1925, Side 1

Talsími 105.
XI. árgangur.
Ritstjóri: Gunnl. Tr. Jónsson.
Akureyri, 3. júlí 1925
Strandgata 29.
29. tölubl.
Seðlaútgáfan.
Framh.
Álit Sig. Eggerz.
Bankastjóri íslandsbanka Sig.
Eggerz fyrv. forsætisráðherra legg-
ur í áliti sínu eindregið á móti því,
að Landsbankanum sé veittur seðla-
útgáfurétturinn og vill að sérstakur
seðlabanki sé settur á stofn. Pað
hafi sýnt sig með íslandsbanka, að
það hefir orðið okkur að tjóni, að
seðlaútgáfan var í hans höndum,
banka með innlánsfé og áhættulán-
um, og hættan verði hin sama, sé
Landsbankanum falin seðlaútgáfan,
banka, sem reki víðtæka sparisjóðs-
starfsemi og láni áhættusöm lán.
Farast S. E. þannig orð m. a.:
>Eg skil nú prófessor Nielsen
svo, að seðlabankar hafi ekki spari-
sjóðsfé yfir höfuð. Og þessi skiln-
ingur styðst einnig við þær upp-
lýsingar, sem eg hefi annarsstaðar
reynt að útvega mér í þessu efni.
Nú er svo, að Landsbankinn hefir
um 21 milj. kr. í sparisjóðsfé, eða
aðalstarfsfé hans sparisjóðsfé. Ef
Landsbankinn yrði gerður að seðla-
banka, þá sýnist vera stigið öfugt
spor, sem reynslan hefir markað í
öðrum seðlabönkum. Prófessorinn
bendir og á, að Iöng lán geti sam-
rýmst sparisjóðsstarfsseminni, en
seðlaútgáfan geri kröfu til stuttra
lána. Hér sést það þá, að reynslan
sýnir að banki með sparisjóðsfé og
banki með seðlaútgáfu verða að
stýra eftir þveröfugum höfuðreglum.
Seðlabankar annarsstaðar Iána sér-
staklega bönkum, og þótt þeir einn-
ig láni öðrurn en bönkum, munu
þeir varast áhættufyrirtækin. En auk
þess sem Landsbankinn hefir spari-
sjóðsstarfsemi, þá lánar hann einn-
ig sjávarútveginum, sem að allra
dómi er mjög áhættusamur atvinnu-
vegur, þar sem sveiflurnar upp og
niður eru mjög stórar.«
Aðalmótbáruna gegn stofnun
seðiabankans telur S. E. muni verða
kostnaðinn. Auðvitað ætti sá kostn-
aður engu máli að skifta, þegar hægt
væri að sýna fram á, að slíkur banki
væri nauðsynlegur fyrir viðskiftalíf-
ið í landinu. En auðvitað væri þó
rétt að draga úr kostnaðinum, ef
hægt væri án þess að skaða stofn-
un þá, sem hluti á að máli. Gerir
S. E. það að tillögu sinni, að sam-
eina seðlabankann og ríkisbankann
fyrirhugaða, og telur að gott eitt
muni af hljóta fyrir báða.
»Eins og kunnugt er, var ákveð-
ið með Iögum nr. 64, frá 27. júní
1921, að stofna ríkisbanka. Banka-
stofnun þessi hefir ekki komið til
frainkvæmdar enn þá, af ýmsum á-
stæðum. Hins vegar er þörfin fyrir
fasteignabanka brýnni svo að segja
með degi hverjum. Landbúnaður-
inn þarf að halda á lánum, ef ekki
á að koma kyrkingur í hann, og
bráðabirgðaráðstafanir hafa verið
gerðar í þessu efni, með búnaðar-
lánadeild Landsbankans, og nú er
frv. í hv. Nd. á ferðinni um rækt-
unarsjóðinn, en í því eru nú þegar
ákvæði um, að sameina eigi rækt-
unarsjóðinn ríkisveðbankanum, þeg-
ar hann verði settur á stofn. Að
því er bæina snertir er sömuleiðis
knýjandi þörf á fasteignabanka.
Bankarnir lána nú hvorugir fé til
húsabyggingar. Peir, sem ráðast í
að koma upp húsum, verða því að
taka að láni fé með óhæfum vöxt-
um hjá einstökum mönnum. Afleið-
ingarnar af því eru, að húsaleigan
verður ekki færð niður, en húsa-
Ieigan er drýgsti þátturinn í dýrtíð-
inni, að minsta kosti hér í Reykjavík.
Pegar málið horfir þannig við, þá
sýnist mér vera kominn tími til þess
að koma fasteignabankanum á fót.
En auðvitað er það, að slíkur banki
kemur ekki að verulegu gagni fyr
en tekst að fá markað fyrir bréf
hans erlendis. Pá flytur hann líka
nýtt fjármagn inn í Iandið og leysir
ýms vandræði, sem óleysanleg eru
án þess. í umræðunum um ríkis-
veðbankann var gerð grein fyrir því,
hvað margfalt meiri skilyrði væru
fyrir því að fá markað fyrir bréfin,
ef fasteignir í sveitum og bæjum
stæði að baki bankanum; hér skal
ekki frekar farið inn á þann sjálf-
sagða sannleika. En rétt þykir mér
að benda á það, sem kom fram f
viðtali við einn af okkar góðu fjár-
málamönnum, að rétt væri að senda
mann til útlanda, til þess að rann-
saka, hvernig heppilegast væri að
haga skuldabréfum vorum, til þess
að opna þeim leið erlendis, t. d. í
London. Jafnvel eins og lögin eru
nú, heimila þau að talca tiilit til þess-
arar rannsóknar. Auk þess verður
að breyta lögunum eftir þörfum.
Söluinöguleikar hafa ekki verið at-
hugaðir þar, en kunnugir nienn, sem
jeg hefi hitt erlendis, hafa talið víst,
að selja mætti bréfin, ef þau væru
réttilega útbúin.
i
Pað sýnist nú ekki þurfa neinar
málalengingar, til þess að sýna þörf-
ina á ríkisveðbankanum. En þar sern
nú slík þörf er svo brýn, þá þykir
rétt að slá tvær flugur í sama högg-
inu og sameina seðlabankann og
ríkisveðbankann. Aðstaða seðla-
bankans til ríkisveðbankans verður
auðvitað eins og til hinna bankanna.
í því sambandi kæmi til athugun-
ar, hvort nokkur hætta væri í því,
að hafa bankana undir sömu stjórn,
þar sem fasteignabankinn veitti að-
ailega Iöng lán. En þar til er því
að svara, að seðlabankinn gæti auð-
vitað ekki endurkeypt skuldabréfin
fyrir hinum löngu lánum fasteigna-
bankans, og því kæmi þessi hætta
ekki fram, en hinsvegar, ef ríkisveð-
bankinn gæti selt bréf sín í út-
löndum, þá gæti seðlabaukinn keypt
af honum gjaldeyri eins og hinum
bönkunurn, en slík viðskifti væru
auðvitað eðlileg.
Fyrir báða bankana væri þetta
samband sparnaður. En auk þess
væri það mjög þýðingarmikið fyrir
AKUREYRAR BIO
Laugardags-, sunnudags- og miðvikudagskv. kl. 9:
Fliótsrottan.
5 þátta gamanmynd með alvarlegri uppistöðu. Aðalhlutv. leikur
MABEL NORMAND,
leikkonan, sem svo mörgum sinnum áður hefir skemt :Akureyr-
ingum og þeiin er ógleymanleg.
ríkisveðbankann, að fyrir honum
stæði bankastjórn seðlabankans,
því það mundi veita ríkisveðbank-
anum meira álit út á við, og þeir
ættu væntanlega ef til vill þess
vegna hægra að selja bréfin fyrir
hann á erlendum markaði.« (Pskj.
367, Alþt. 1925).
S. E. telur þetta þýðingarmesta
málið, er liggi fyrir þinginu. Vill
því ekki láta hrapa að neinu. Helzt
láta skipa milliþinganefnd til frekari
rannsókna, er leggi svo málið fyrir
næsta þing. Og meiri hl. fjárhagsn.
verður sammála um frestunina.
Álit Eramsóknarmanna.
Álit Framsóknarmanna í fjárhags-
nefndinni (Jónasar Jónssonar og Ing-
vars Pálmasonar) er harla einkenni-
legt. Miðar það mest að því, að
rífa niður og setja út á frumvarp
stjórnarinnar, — frumvarp, sem í
öllum meginatriðunum er samskon-
ar frumvarpi Landsbankastjórnarinn-
ar frá því í fyrra, og þessir sömu
háttv. þingmenn voru þá eindregið
fylgjandi að því er öll aðalatriðin
snerti.
Nú segja þessir háiitv. þingmenn:
»Frumv. stjórnarinnar um Lands-
bankann er svo stórgallað á marg-
an hátt, að þjóðina myndi áreiðan-
lega iðra þess, ef það næði sam-
þykki þingsins í sinni núverandi
mynd. Hins vegar mun málið tæp-
lega vera svo flókið í raun og veru,
að ekki ætti að mega búast við, að
það verði von bráðar leyst á heppi-
legan hátt, ef þing og þjóð gera
sitt til, að umræður og rannsókn
þess snúist eingöngu um, að finna
þá leið í stjórn peninganiála lands-
ins, sem bezt tryggi fjárhagslegt
sjálfstæði þjóðarinnar í framtíðinni.«
(Pskj. 367, Alþt. 1925).
í fyrra sögðu þessir sömu þing-
menn:
»Minni hluti nefndarinnar (þ. e.
þeir sjálfir) lítur svo á, að megin-
efni þessa frv. geti orðið til mikilla
hagsbóta fjármálalífi landsins. Pað
er bein nauðsyn, að efla sem mest
þjóðbanka iandsins, og í öðru Iagi
telur minni hlutinn engan vafa á,
að seðlaútgáfa landsins sé og verði
bezt komin hjá Landsbanka íslands.
Hins vegár álítur minni h!., að ákvæði
frv. um æðstu stjórn bankans gætu
tekið breytinguin til bóta, og skoð-
. um við okkur óbundna til að taka
afstöðu til breytinga af jsví tagi,
sem fram kynnu að koma við síð-
ari umræðu málsins.« (Pskj. 331,
Alþt. 1924).
Annað höfðu þessir háttv. þing- •
menn þá ekki að segja um málið.
í næsta blaði verður vikið að á-
liti Björns Kristjánssonar.
Svar til „Tuma“.
í 16. og 17. tbl. Dags f. á., er bréf
úr Skagafiröi eftir einhvern Tuma. Við
þetta bréf, sem fult er af villandi frá-
sögnum, ósannindum og hnútum til
vissra stétta og einstakra manna, ætla
eg að gera fáeinar athugasemdir, ekki
til að bera blak af einstaklingum þeim,
seni bréfið veitist að, til þess eru þeir
vel færir sjálfir, ef þeim finst það ó-
maksins vert, heldur til þess að hnekkja
ósannindum og taka til meðferðar ýms
sannleiksafbrigði, sem Tumi hefir tínt
saman í bréf sitt.
Ekki ertu öfundsverður, Tumi sæll,
af geislum þeim, sem Dagur dreifir í
huga þér, því skoða má þetta bréf
þilt sem endurskin af þeirri birtu, og
situr því illa á þér að tala um grútar-
týrur að sunnan, og í sambandi við
það, að gefa fréttablöðum nöfu, sem
ekkei t blað á landi hér á, og fer þú þar
með hjákátleg ósannindi. Annars ber
áminst bréf þitt Ijósastan vott þess, að
sjálfur ert þú 3. fl. grútartýra, sem
dreifir frá sér ódaun og ósi lasts og
ósanninda um menn og málefni, og sfzt
styðja skrif eins og bréf þitt að sátt
og samlyndi milli manna eða stétta,
en eru fremur til þess að auka úlfúð
og kala, sem nú ber helzt til mikið á,
en sem fleiri stéttarígsbullur en þú
auka nú með svipuðum skrifum. Pú
lætur þó svo í Degi, að þér sé ant
um samkomulag og samvinnu. Heyr á
endemi!
Pá talar þú um bændaflokk í þing-
inu. Par er enginu sérstakur bænda-
flokkur nú. Bændur eru í báðum að-
alflokkum, íhalds- og Framsóknaifl.
Á þingrnenn okkar ræðstu, og segir þá
berjastá móti »bændaflokknum«! Annar
þeirra er bóndi. Pú hlýtur að vita það.
Pú segir ennfremur, að þingm. okkar
styðji þá stjórn, sem vinnur að því
að kúga fátæklingana, en hlíía þeim
efnuðu, og sem firri ríkissjóð réttmæt-
um tekjum o. s. frv. Petta er stað-
laust bull, og, auðsjáanlega liefir þú
tínt hér saman gömul og ný sauða-
spörð úr Tímanum, og notar þau síð-