Íslendingur - 24.07.1925, Side 1
Talsími 105.
Ritstjóri: Gunnl. Tr. Jónsson.
Strandgata 29.
XI. árgangur.
Akureyri/ 24. júlí 1925
32. tolubl.
AKUREYRAR BIO
I
Laugardags-, sunnudags- og miðvikudagskv. kl. 9:
Skylda konunnar.
6 þátta kvikmynd.
Aðalhlutverkið leikur:
NORMA TALMADGE.
Pessi mynd gerist í listamannahverfi Parísar. — Ljómandi hugð-
næm og áhrifamikil mynd.
i
Tveir
leiðtogar.
Leiðtogar tveggja aðal-stjórnmála-
flokkanna í landinu, íhaldsflokksins
og Framsóknar, hafa undanfarið ferð-
ast víða um landið og haldið fundi
um þingmál og slefnur flokkanna.
Hafa þessi fundarhöld gefið mönn-
um gott tækifæri til þess að kynn-
ast leiðtogunum nánar og foringja-
hæfileikum þeirra. Af framkomu
þeirra á fundunum verður að gera
upp á milli þeirra, og af henni
verða menn að ráða það við sig,
hvors leiðsögu þeir kjósa frekar að
hlíta í landsmálum.
Athugum nú framkomu leiðtog-
anna lítillega, eins og hún t. d. var
á fundunum hér; hún mun hafa
verið með líkum hætti annarstaðar.
Leiðtogi íhaldsflokksins, Jón Þor-
láksson fjármálaráðherra, skýrir frá
stefnu flokks síns, gefur glögt yfir-
lit yfir fjárhagsástand ríkisins og
segir frá gangi þingmála rétt og
hlutdrægnislaust; — hann lætur and-
stæðingana njóta sannmælis; hann
veitist að engum manni með per-
sónulegar aðdróttanir eða ófræging-
ar, viðhefir engin ruddaleg orð, en
er þó djarfur í tali, hreinskilinn og
hispurslaus. Fyrir honum eru það
málin en ekki mennirnir, sem ræðir
um, og út fyrir hin pólitisku vé-
bönd víkur hann ekki. Pað er póli-
tisk fræðsla, sem hann veitir tilheyr-
endum sínum; ekki gaspur út í blá-
inn eða slúðursögur.
Leiðtogi Framsóknarflokksins.Jón-
as Jónsson frá Hriflu, segir einnig
frá gangi málanna á þingi, en frá-
sögnin gengur öll út á, að, eitra
hugi tilheyrendanna í garð andstæð-
inganna — um sannleikann hvergi
hirt. Hann segir hverja Gróusög-
una annari magnaðri um fyrirætl-
anir og gerðir andstæðinganna og
eys yfir þá ófrægingum og persónu-
legum aðdróttunum. Hann hagar
sér sem götustrákur og uppnefnir
menn, og er hann reiðist, missir
hann alla stjórn á sjálfum sér og
alt lendir hjá honum í sundurlaus-
um skammavaðli. Hann er sneydd-
ur pólitisku drenglyndi og notar sér
prívatlíf manna sem árásarefni.
Pannig sýndi framkonia leiðtog-
anna sig hér. Hver er betur sæm-
andi leiðtoga?
Ef við lítum til annara þjóða, þar
sem stjórnmálaþroskinn er sæmileg-
ur og íhugufn, hvaða og hvernig
þeir menn eru, sem eru leiðtogar
stjórnmálaflokkanna, þá verður það
ljóst, að það eru úrvalsmenn þeirra:
mentaðir, gætnir, prúðir og dreng-
lyndir menn. Prúðmenska og dreng-
Iyndi þykir mesti kostur enskra
stjórnmálamanna. Leiðtogar flokk-
anna þar mundu ekki kalla and-
stæðinga sína »moðhausa«, aasna^
»ræfla« og »bleyður«, ekki gera þeim
hinar svívirðilegustu aðdróttanir,
ekki segja rangt frá þingmálum, ekki
ráðast á prívatlíf þeirra og ekki haga
sér eins og vitstola menn, þótt eitt-
hvað blési á rhóti. Sá stjórnmála-
maður, sem hagaði sér þannig á
stjórnmálasviðinu enska, mundi fljót-
lega hverfa undir lvið pólitiska yfir-
borð; mundi fyrirlitinn og flokks-
rækur. Líkt mundi verða uppi á
teningnum í flestum af nágranna-
löndum vorum öðrum.
Sijórnmálaþroski íslenzku þjóð-
arinnar er enn þá vafasamur, en
hann gengur undir próf við næstu
kosningar.
QO
Afurðasalan.*
Eftir Garðar Gíslason.
Pegar ræða er um efnahag þjóðar-
innar komast margir að þeirri niður-
stöðu að landið sé gott, en þjóðin
sé eyðslusöm á fjármuni og óspör
á tíma. Tímatapið verður ekki sann-
að með tölum, en skipin öll, sein
flytja vörurnar til landsins og hag-
skýrslurnar sýna, að þessar fáu
manneskjur, sem hér búa, taka til-
tölulega mikið til sín, auk alls þess,
sem þær neyia af sinni eigin fram-
leiðslu. Vafalaust fer mikið í súg-
inn vegna vanhirðu og vanþekking-
ar eða óhagkvæmra lifnaðarhátta;
mætti því með meiri ráðdeild mikið
spara kaup aðfluttra vara, enda hafa
stjórnarvöldin séð þessa hlið máls-
ins og reynt að hamla innflutningi
ýmsra vara með banni og háum
tollum.
En önnur hlið er á þessu máli,
sem ekki síður varðar afkomu þjóð-
arinnar og álit hjá þeim, er hún
hefir sambönd og samneyti við.
Pað er hvernig afurðir landsins eru
tilreiddar og á borð bornar fyrir
neytendur þeirra. — Ef þjóðin vand-
ar sig betur að þessu Ieyti, eykur
hún tekjurnar og tryggir bezt fram-
tíð sína, því það er ekki aðeins að
vöruvönduninni fyigi hækkandi verð,
heldur tryggir það. einnig markað
fyrir viðkomandi vörur. ma tilbún-
ar eða óvandaðar vörur notast vana-
lega til uppfyllingar, þegar annað
skárra gengur til þurðar. Verðgildi
þeirra er því ótrygt og óstöðugt og
salan undir atvikum komin. Einnig
er mikið áhættusamara og erfiðara
að verzla með þessar vörur, en alt
keniur framleiðendunum í koll — í
Iægra verði en ella þyrfti að vera.
Að vísu hefir ýmislegt verið gert
af hálfu þess opinbera til þess að
bæta afurðir landsins, og örfa fram-
leiðendurna til vandvirkni, en eg álít
að þar skorti mikið á ákveðnar stefn-
ur og föst tök, og ekki sízt nána
samvinnu við verzlunarstétt lands-
ins, sem bezt verður vör við að-
finslurnar á vörurium, og á oft kost
á að kynnast endurbótum í um-
gengni við viðskiftamenn sína.
Verst er til þess að vita, þegar
stjórnmálastefnur í landinu hníga að
*) Greinin hefir áðnr birst í júnihefti
Verzlunartíðinda.
því að eyðileggja verzlunarstéttina,
og gera alt, sem þær geta til þess
að aftra því, að hún vinni hlutverk
sitt. Utyfir tekur þó, að verzlunar-
málin skuli vera háð dutlungum
hverrar þeirrar stjórnar, sem kemst
til valda, án íhlutunar sjálfrar stétt-
arinnar.
Líklega er ekki tímabært að víkja
frekar að þessu. Pað virðist svo
sem margur álíti verzlunarstéttina
sem andstæðing eða óvin annara
stétta þjóðfélagsins, og að hennar
hagsmunir eða stefnur falli ekki
saman við hag og heill heildarinnar.
Pegar þessi hugsunarháttur er breytt-
ur, og framleiðendur og verzlunar-
stéttin taka höndum saman til þess
að auka verðmæti afurðanna, með
því að bæta þær og afla þeim viss-
ari og víðtækari markaðs, þá verður
verzlunarstéttinni leyft að ráða meiru
um þau mál, er henni standa næst.
Nú á tímum eru kapphlaup þjóð-
anna óvanalega mikil um framleiðslu
og verzlun. Pær eyða stórfé úr
ríkissjóðunum til verzlunarkenslu,
iðnsýninga, verðlauna, tilrauna, verzl-
unarerindsreksturs, auglýsinga, sam-
göngubóta o. s. frv.
Ef ísl. ríkið ætlar sér að taka aðr-
ar þjóðir til fyrirmyndar í þessu efni,
mundi kostnaðurinn verða tiltölu-
lega mikill vegna þess, hve vöru-
inagnið er lítið; má því ekki ætlast
til þess að það geti veitt verzlunar-
stéttinni samskonar aðstoð sem aðr-
ar þjóðir. Er því um tvent að velja:
Annaðhvort að ísl. verzlunarstéttin
leggi þeim mun meira á sig í sinni
grein en erlendir stéttarbræður, eða
að'framleiðslan og verzlunin, sem
ætíð er nátengt, standi langt að baki.
Meðan Danir hirtu flestar afurð-
irnar og verzluðu með þær, var
hægara og vandaminna fyrir verzl-
unarstéttina í þessu efni. En á
seinni árum hefir verzlunarstéttin
komist að raun um, að þjóðinni
væri það hagkvæmara að kaupa
nauðsynjar sínar í framleiðslulönd-
unum og selja afurðirnar til neyzlu-.
landanna. Auk þess fær verzlunar-
stéttin þanhig nánari kynni af not-
endum afurðanna, þörfum þeirra og
kröfum til umbóta á vörunum. Ná-
grannaþjóðirnar eru farnar að sjá,
að það er ekki nauðsynlegt, að
verzlunin gangi gegnum danskar
hendur og bein viðskifti við þær
minna betur en alt annað á sjálf-
stæði landsins.
Nú eru Danir að verða viðskifta-
menn vorir, hliðstæðir öðrum ná-
grannajajóðum, og ísl. verzlunarstétt-
in hefir nú ekki aðeins veg og vanda
af því að ná sem beztum og hag-
kvæmustum innkaupum á aðfluttum
vörum, heldur einnig og öllu frem-
ur af því, að leita sem flestra mark-
aða fyrir afurðirnar og sjá um, að
þær falli kaupendunum sem bezt í
geð og verði eftirsóttar.
Petta er þýðingarmikið hlutverk
verzlunarstéttarinnar, og væri vel að
ungir, mentaðir menn legðu fram
krafta sína í þessa átt, í stað þess
að taka sér fyrir hendur þá grein
verzlunarinnar, sem þegar er þröng-
skipuð. Efast eg ekki um, að nokk-
ur fjárstyrkur yrði fáanlegur úr rík-
issjóði í þessu augnamiði, þegar
menn hafa sannfærst um nauðsyn-
ina og ákveðnar tillögur liggja fyrir.
Nýlega hefir verið ráðinn erind-
reki til þess að gæta hagsmuna ísl.
seljenda í Miðjarðarhafslöndunum,
sérstaklega að því er snertir sölu á
fiski, ætla eg þvf að ganga fram hjá
að minnast á þá vöru, enda er hún
komin í mest álit af íslenzkum af-
urðum, og framleiðslan í góðu lagi.
Aftur á móti langar mig til að minn-
ast á nokkrar aðrar ísl. vörur, sem
meira standa til bóta.
Ullin.
Ekki alls fyrir löngu hafa ýmsir
hagfræðingar skrifað um ull og ull-
arverð og orðið á eitt sáttir um það,
að ullarframleiðsla heimsins hafi
töluvert minkað síðan fyrir stríðið,
og allir spáðu varanlegu, háu ullar-
verði. En nú er annað komið á
daginn. Ullarverðið hefir stórkost-
lega luapað síðustu mánuðina, svo
til vandræða horfir með sölu á ull.
Verðlækkunin hefir komið mjög á
óvart. Peir, sem bezt fylgdust með
þessum málum, geta ekki fyllilega
gert sér grein fyrir orsökunum, en
telja þó meðal annars, að dregið
liafi úr ullarnotkun vegna fjárkreppu
og vinnutruflana og aukinnar fram-
leiðslu úr ódýrari efnum (svo sem
baðmull, silkilíki og jafnvel pappír)-
Peim kemur ekki vel saman um ull-
arbirgðirnar, en talið er þó, að þær
séu nú tiltölulega litlar í ýmsum iðn-
aðarlöndum, sem gefur von um, að