Íslendingur - 28.08.1925, Síða 1

Talsírni 105.
Ritstjóri: Gunnl. Tr. jónsson.
Strandgata 29.
XI. árgangur.
Akureyri, 28. ágú.st 1925
37. tölubl.
UUREVRAR BIO
Laugardags- og sunnudagskvöld kl. 9:
Símritarinn
5 þátla kvikmynd, tekin eftir sögu Knut Hamsun’s „Sværmere“
og leikin af nafnkunnum sænskum leikurum.
Miðvikudags- og fimtudagskvöld kl. 9:
PENROD og SAM J
7 þátta kvikmynd, eftir hinni frægu sögu Booth Tarkingstons
með sama nafni. Skemtir jafnt fullorðnum sem börnum.
K æ I i s k i p
og
f r y st i h ú s.
i.
ísiendingur flutti í vetur útdrætti
úr nefndarálitum meiri og minni
hluta kæliskipsnefndarinnar, er lögð
voru fyrir síðasta þing. Báðir nefnd-
arhlutar viðurkendu, sem kunnugt
er, að það hefði afar mikla þýðingu
fyrir landbúnaðinn, að hægt væri
að flytja út kælt eða frosið kjöt, en
þá greindi á um það aðallega, hversu
fljótt hægt v'æri að koma því í fram-
kvæmd. Vildi minni hlutinn að þeg-
ar yrði ráðist í að kaupa eða byggja
skip, en meiri hlutinn vildi fara að
engu óðslega. Taldi réttara að
leigja skip fyrst í stað og gera til-
raunir- með útflutning á frosnu kjöti
í allstórum stíl með sæmilegum styrk
frá Alþingi, áður en horfið væri að
skipakaupum.
Er til kasta þingsins kom, félst
það á tillögur meiri hlutans í þess-
um efnum, Var talið heppilegast,
að Samband íslenzkra samvinnu-
félaga beitti sér fyrir þessum til-
raunum og samþykti þingið í því
augnamiði svolátandi tillögu frá
fjárveitinganefnd neðri deildar:
»Stjórninni er heimilt að greiða
tjón það sem verða kann á tilraun-
um Samb. íslenzkra samvinnufélaga
að senda frosið kjöt á erlendan
markað, haustið 1925 miðað við
verð það, sem framleiðendur fá á
útflutningshöfn. Ennfremur halla
þann, er verða kann á því, að taka
skip á leigu til útflutnings. Tilraun-
in sé framkvæmd í samráði við
Iandsstjórnina.«
Sambandið er þannig trygt gegn
allri áhættu af tilraununum og er
það ekki nema rétt og sjálfsagt.
Gangi tilraunirnar vel, og það komi
í Ijós, að kjötsalan verði arðmeiri á
þann hátt, en hún hefir verið þegar
kjötið hefir verið saltað eins og
hingað til hefir átt sér stað, ber að
gera gangskör til frekari fram-
kvæmda.
II.
Minni hlutinn segir í áliti sfnu, að
útflutningur héðan af kældu eða
aðallega frystu kjöti, geti aldrei orð-
ið tryggur, né framkvæmanlegur í
stórum stíl og alment, nema því
aðeins, að frystihús séu reist á helstu
kjötútflutningshöfnunum, og telur
ef vel sé, þurfi að koma upp 11—13
frystihúsum. En minni hlutanum
dylst ekki, að kostnaðurinn verði
mikill. Hann leggur þó til, að Al-
þingi heimili ríkisstjórninni að lána
fé úr ríkissjóði árin 1926—1929,
bæði árin tneðtalin, alt að 100 þús.
kr. á ári til þess að reisa íshús. —
Pingið félst á þessa tillögu, minsta
kosti hvað næsta ár snerti og sam-
þykti svolátandi heimild, sbr. 22.
gr. fjárlaganna:
»Heimilt er stjórninni að lána úr
viðlagasjóði, ef fé er fyrir hendi í
honum, alt að 100,000 kr. ti! þess
að reisa íshús á kjötflutningshöfn-
um, með þessum skilyrðum:
a. Lánin séu veitt sýslufélögum
gegn ábyrgð þeirri, er lands-
stjórnin tekur gilda: þó ekki
hærri en 2/s kostnaðar.
b. íshúsin séu reist við þær hafnir,
sem að dómi hlutaðeigandi
sýslunefnda eru bezt fallnir til
vera miðstöð til útflutnings
á frystu kjöíi í héraðinu, en at-
vinnumálaráðherra sker úr á-
greiningi.
c. Full skilríki liggji fyrir um að
að vel og tryggilega sé frá öllu
gengið um hús og áhöld, enda
hafi stjórnarráðið samþykt á-
ætlun og teikningar.
d. Vextir eru 50/o, lánin afborgun-
arlaus fyrstu 5 árin, en skulu
svo greidd með jöfnum afborg-
ununr á 30 árum.«
Verði þau skiiyrði uppfylt, sem
hér eru fram tekin, má nokkurnveg-
inn ganga út frá því sem gefnu, að
lánveitingunum verður haldið áfram
yfir það tímabil, sem minni hlutinn
tilgreinir.
Minni hlutinn lét fylgja áliti sínu
skýrslu um kostnað við byggingu
frystihúsa og er hún þannig:
1. Frystivélar.
Frysta Halda Verö
á sólarhring. frosnu. kr.
Dilkakrp. Krp. Þús.
100 500 -2000 c. 13—15
200 3000—4000 - 22—24
500 5000 - 45-50
500 10000 - 48—53
1000 5000 - 75—85
1000 10000 - 80-90
Verð þetta er miðað við að vél-
arnar séu uppsettar í Rvík og að
mestu tilbúnar til notkunar. í þess-
ari áætlun er gert ráð fyrir því, að
vélarnar gangi fyrir rafmagnsmótor,
en t. d. olíumótor, sem framleiðir
hlutfallslega orku, num allmiklu
dýrari.
II. Frystihús.
Vandað fullgert frystihús fyrir
kælivélar, bygt úr steinsteypu, þiljað
an innan með sagtróði og asfalt-
pappa í útveggjum, er hefði
Mundi kosta
Rútn fyrir sem næst:
Kroppa Kr.
2000 ................... 20.700.00
3000 ................... 31.000.00
5000 ................... 51.700.00
8000 .................. 82.000.00
10000 ................... 103.000.00
15000 ................... 157.000.00
í þessum upphæðum er gert ráð
fyrir geymslurúmi í hverju frysti-
húsi, er taki hina ákveðnu kroppa-
tölu, og að auki kælirúmi er taki
jafnmarga kroppa og frystirinn.
Frystihús gert á venjulegan hátt,
með ísfrysti og ísgeymsluhúsi, er
hafði.
Mundi kosta
Rúm fyrir sem næst
Kroppa Kr.
2000 28.200.00
3000 48.300.00
5000 ..■ 70.500.00
8000 112.000.00
10000 141.000.00
15000 211.500.00
Skýrslan er gerð samkvæmt upp-
lýsingum frá sérfróðum mönnum
og því talin ábyggileg.
Dómarnir um síðasta þing rnunu
misjafnir, eins og gengur og gerist,
en eitt verður þó ekki af því dreg-
ið hvað svo sem öðru líður, og
það er, að fyrir landbúnaðinn ís
lenzka hefir það gert meira en nokk-
urt annað þirig síðaii ára: Ræktun-
arsjóðurinn, lánheimildirnar úr Bjarg-
ráðasjóði og samþyktirnar í kæli-
skips- og frystihúsmálinu eru þess
óræk sönnun.
Landbúnaðurinn hefir því fulla á-
stæðu til þess, að vera ánægður
með gerðir þingsins að þessu sinni
ao
Pað er viðurkent meðal annara
þjóða, að það sé góður búskapur
að geta tekið sem mest hjá sjálfum
sér og þurfa sem minst að sækja
til annara, og leiðandi menn þjóð-
anna eru sífelt að brýna það fyrir
þjóðsystkinúm sínum, að fylgja
þessari búskaparreglu,, svo langt
sem komist verði. Þegar maður at-
hugar verzlunarskýrslur íslands, þá
verður manni það aflur á móti ljóst,
að þessi búskaparregla er langt frá
að vera þar gildandi, því að þar
sést beriega að hingað er mikið
flutt inn af ýmsum vörum, sem alls
engin ástæða virðist til að flytja
þyrfti inn, þar sem þjóðin er þess
fullfær að uppfylla allar sínar þarfir
lrvað þær snertir, og meira til. Má
hér til nefna: allskonar kjötmeii, nið-
ursoðið fiskmeti, feitmeti, egg og
hey.
Pær eru t. d. næsta eftirtekta-
verðar, tölurnar ';úr verzlunai;skýrsl-
unum fyrir árið 1922, sem hér fara
á eftir. Pað ár var fiutt inn:
Saltað kjöt og reykt 18 smál.
Pylsur 8 —
Niðursoðið kjöt 13,8 —
Flesk 3,14 —
Niðursoðið fiskmeti 20,4 —
Smjörlíki 234,5 —
Smjör 14,6 —
Svínafeiti 31,2 —
Ostar 93,2 —
Egg 28 —
Niðursoðin mjólk 361,2 —
Kartöflur 2332 —
Hey 173,6 —
Eina verulega breytingin, sem orð-
ið hefir á innflutningi þessara vöru-
tegunda síðan 1922 er á smjörlík-
inu. Innflutningur þess hefir að
miklu leyti þverrað sakir þess, að
innlendu smjörlíkisgerðirnar risu upp
og náðu undir sig markaðinum. —
Hinn mikli innflutningur á kartöfl-
um er réttlættur af ýmsum með því,
að það sé svo dýrt að rækta kart-
öflur hér á landi, að það borgi sig
ekki. En ekkert getur réttlætt að
við flytjum inn egg og hey. Okkur
er í lófa lagið að framleiða svo
mikið af eggjum, að það ekki ein-
asta nægi okkur sjálfum, heldur yrði
einnig útflutningsvara. Og heyið; eru
ekki óþrjótandi slægjur f landinu og
kulnar ekki mikill hluti þeirra út ár-
lega? Væri ekki búmannlegra að
hagnýta eitthvað af þeim, heldur en
að panla hey frá útlöndum. — Auk
þess er heyinnflutningur hættulegur;
geta borist með heyinu ýmsir hús-
dýrasjúkdómar, svo sem munn- og
klaufasýki, sem mikið ber á í Dan-
mörku og Skotlandi, en þaðan fá-
um við — og frá Noregi — mest
af heyinu.
Og hastarlegt verður það að kall-
ast, að inn skuli flutt svo tugum
smálesta skiftir af kjöt og fiskmeti,
og svo hundruðum smálesta skiftir
af niðursoðinni mjólk. Er ekki tími
til kominn að koma í veg fyrir
þetta öfugstreymi. — íslendingar
ættu að vera útflytjendur allra þess-
ara vörutegunda.
oo