Íslendingur - 04.09.1925, Blaðsíða 1

Heilsuhæli Norðurlands.
Ræða Björns Líndal við 2. umræðu fjárlagannna í N.d.
AKUREYRAR BIO
I
Laugardags- og sunnudagskvöld kl. 9:
Drotningin af Saba
Stórkostleg kvikmynd í 10 þáttum.
Aðalleikendur:
Drotningin af Saba: Betty Blythe.
Salomon konungur: Fritz Lieber.
Miðvikudags- og fimtudagskvöld kl. 9:
VALD KÆRLEI KANS.
Mikilfengleg kvikmynd í 7 þáttum, aðalhlutverkið leika:
Estella Taylor og Kenneth Harlan.
I
f fyrra gat eg hrósað kjósendum
mínum fyrir það, að þeir fólu mér
ekki að fara fram á neina fjárveit-
ingu úr ríkissjóði sér til handa.
Þeir skildu vel fjárhagsörðugleika
landsins og þeir skildu einnig, að
1.1 þess að bæta úr þeim þurftu ein-
staklingar þjóðfélagsins fyrst og
fremst að neita sjálfum sér um flest
það, sem unt var án að vera, og
það var hvers góðs manns skylda
að [byrja sparnaðinn á sjálfs sín
þörfum.
Nú eru fjárhagsástæður ríkissjóðs
alt aðrar, þó að þær séu ekki enn
svo góðar sem skyldi.
Og nú hefi eg leyft mér að bera
fram fjárbeiðni fyrir hönd kjósenda
minna.
Pó vil eg biðja hv. þm. að athuga,
að aðalupphæðin, sem eg fer fram
á, að veitt verði úr ríkissjóði í þetta
sinn, er ekki eingöngu eða sérstak-
lega í þágu míns kjördæmis, held-
ur alls Norðurlands, alls landsins.
Hér á eg við brtt. á þskj. 235 um
að veita 75 þús. kr. til byggingar
heilsuhæli á Norðurlandi, og er þess
jafnframt getið, að þetta sé fy.ri
fjárveiting, svo að hv. þm. mega
eiga von á annari slíkri fjárbeiðni
þegar á næsta ári.
Þetta mál er ekki nýtilkomið.
Fyrir löngu síðan hefir vaknað mjög
mikill áhugi meðal Norðlendinga
fyrir því, að heilsuhæli yrði reist
norðanlands. Árið 1918 var hafin
fjársöfnun í þessu skyni, og söfn-
uðust á örstuttum tíma hartnær 100
þús. kr.
Síðan komu kreppuárin, og þar
sem vonlaust var um, að nokkur
ríkissjóðsstyrkur fengist til bygg-
ingarinnar í bráð, dró mjög úr á-
huga manna í bili. En jafnskjótt
og þessi von vaknaði á ný, reis ný
áhuga-alda, svo öflug, að slíks n.unu
fá dæmi hér á landi.
I síðastl. mánuði var stofnað
heilsuhæiisfétag þar nyrðra, og söfn-
uðust á örfáum dögum um 30 þús.
kr. til heilsuhælisins, og mun ekki
líða á löngu áður en sú upphæð
verður tvöfölduð, eða liver veit hvað.
Auk þess má ganga út frá því
sem vísu, að mjög mikil virina verði
gefin við byggingu hælisins. Áhugi
manna fyrir málinu er óvenju al-
mennur, og munu ungmennafélögin
hafa í huga að annast flutninga á
möl og sementi til byggingarinnar
endurgjaldslaust, en um það dreg-
ur ekki svo lítið.
í þennan heilsuhælissjóð hefir
fjöldi manna gefið, jafnt ríkir sem
fátækir, sumir mjög mikið og höfð-
inglega, sem til þess ivöíðu efni, og
sumir höfðinglega af litlum efnum.
Sem dæmi þess, hversu áhugitm
fyrir máli þessu er mikill, hefi eg
fyrir satt, að fátæk kona hafi gefiö
300 kr. í sjóðinn. Petta voru síð-
ustu skildingarnir hennar, en hún
hafði skömmu áður staðið yfir mold-
um barnsins síns, er dáið hafði úr
berklaveiki, og vildi nú leggja sinn
fulla skerf til þess að firra aðrar
mæður því að standa í sömu spor-
um.
Hvernig stendur nú á þessum
almenna áhuga? Getur nokkur
trúað því, að menn geri sér þetta
til dægrastyttingar eða fyrir fordild-
arsakir og að þarflausu? Nei,
þessu máli er fylgt fast franv af svo
knýjandi áslæðum, að eg hygg, að
fáar fjárbeiðnir, sem Alþingi hafa
verið sendar, hafi átt við önnur eins
rök að styðjast. Bygging heilsu-
hælis er hreint og beint lífsnauð-
synleg fyrir sum héruðin norðan-
lands.
Tölurnar eru sannsöglar og við
skulum lála þær tala.
Eg hefi hér við hendina skýrslu,
sem Iandlæknir hefir látið mér í té,
og þar segir, að árið 1922 hafi 56
berklaveikir sjúklingar legið í sjúkra-
húsinu á Akureyri, en 75áiið 1023.
Nú sem stendur (26. febr.) eru þar
42 slíkir sjúklingar af 58, sem eru
samtals á sjúkrahúsinu. Af þessum
42 sjúklingum eru 28 ættaðir úr
Eyjafirði, en 36 úr Eyjafirði ogPing-
eyjarsýslu samtals.
Samlímis Iiggja 28 berklasjúkling-
ar úr sömu sveitum á Vífilstöðum.
M. ö. o. nú liggja 64 berklaveikir
sjúklingar úr Eyjafjarðar- og Ping-
eyjarsýslum í þessum tveimur sjúkra-
húsum, Vífilstaðahæli og sjúkrahúsi
Akureyrar.
Þá er og þess að geta, að 13 af
18 sjúklingum, sem liggja á sjúkra-
hús'nu á Sauðárkrók, eru berkla-
veikir, og 6 af 11, sem liggja í
Blönduóssjúkrahúsi.
Það er öllum vitanlegt, að af-
skaplega margir, einkum ungt fólk,
norðanlands verða berklaveikinni að
bráð. Sérstaklega hefir böl þelta
lagst þungt á Eyfirðinga. Þar er
naumast til sú fjölskylda, sem ekki
hefir orðið að sjá á bak einhverj-
um sinna allra nánustu úr berklum.
Þess eru dæmi, að stórir og efni-
legir barnahópar liafi nveð öllu horf-
ið úr sögunni af völdunv þessa ill-
víga sjúkdóms.
Eg þarf ekki að lýsa því fyrir hv.
þnv., hversu sárt það er fyrir fólk
að missa ástvini sína, kanske alla,
auk þess stórtjóns, sem þjóðfélagið
í heild verður fyrir af þessunv sök-
um.
Um nauðsyn þessa máls vcrður
ekki deilt.
Um hitt má fremur deila, livort
þiugið eigi í þetta sinn að leggja í
þennan kostnað.
Mér sýnist ekkert áhorfsmál, að
svo beri að gera, sérstaklega þegar
þess er gætt, að Norðiendingar ætla
að leggja franv helming byggingar-
kostnaðarins á móti.
Það er fyrst og fremst skylda
þingsins að hjálpa þeim, sem sýna,
að þeir vilja hjálpa sér sjálfir.
Að sumu leyti má segja, að máli
þessu sé skamt á veg konvið, og er
það að vísu satt, að endanleg kostn-
aðaráætlun hcfir enn ekki verið gerð.
''En þetta er alt á góðri leið. þyrir
skömmu fór húsameistari ríkisins
norður til þess að rannsaka alla
staðhætti og gera kostnaðaráætlanir.
Þær tölur, sem eg nú nefni, eru
lauslega áætlaðar. Gert er ráð fyrir,
að hælið lcosti upp konvið um 300
þús. kr., en þessi upphæð getur þó
hægléga orðið um 350 þús. krónur.
Áælað er, að hælið hafi rúm fyrir
50 sjúklinga og auk þess verði þar
læknisbústaður.
Þar, sem helzt hefir verið lvugs-
að um að reisa hælið, eru staðhætt-
ir þeir, að laugarhiti er þar svo
mikill, að langsamlega mun nægja
til þess að hita alt húsið, hvernig
sem viðrar. í þriggja km. fjarlægð
er til rafmagnsstöð. Er hún í lvönd-
um góðs manns, sem jeg veit að
myndi selja hælinu rafmagn með
mjög sanngjörnu verði. Að vísu
þárf að stækka stöðina nokkuð og
leiða straunvinn til spítalans, og er
lauslega áætlað, að það hvorttveggja
muni kosta 25—30 þús. kr. En á
leiðinni frá rafmagnsstöðinni til hæl-
isins eru 4 eða 5 bæir, sem myndu
sénnilega nöta tækifærið og fá raf-
lýsingu um leið, og myndi það
draga eitthvað úr kostnaði hælisins.
Þá iná ekki gleyma því, að Eyja-
fjörður er tiltölulega fátækur af lækn-
um. Þetta er nvjög víðáttumikil sveit
og afarlangt inn í instu afdali. Það
er því svo, enda þótta nóg sé um
lækna á Akureyri, þá er ekki létt
verk að fá lækni sóttan inn í dalina
Skylda til að gegna hvílir ekki
nema á einum læknanna, en hann
er jafnframt sjúkrahúslæknir, og á
því oft ómögulegt með að hlaupa
frá sjúkrahúsinu, hvernig sem á
stendur, og vera að heiman ef til
viil 1—2 daga.
Reynslan hefir líka sýnt, að það
er mjög erfitt að fá lækni á Akur-
eyri til að fara langa Ieið inn í sveit-
ina, og veit eg þess alvarleg dæmi,
að læknir hefir ekki fengist.
Nú vakir fyrir nvönnunv að sam-
eina þetta tvent: bæta úr læknis-
þörf héraðsins og fá bygt nýtt
sjúkrahús.
Virðist mönnum það mjög hag-
kvænvt, að læknir hælisins þjóni
jafnfranvt innsveitum Eyjafjarðar. Til
þess ætti ivann að geta haft nægan
tíma frá sjúkrahússtörfunum.
Um reksturskostnað hæ'isins get
eg ekkert sagt með vissu; þó ætti
hann ekki að verða ríkissjóði mjög
tilfinnanlegur, þegar þess er. gælt,
að nú verður ríkissjóður að greiða
talsverðan hluta legukostnaðar
berklasjúklinga í öllum sjúkrahúsum
norðanlands.
Að endingu vil eg biðja hv. þm.
að hugsa sig vel um, áður en þeir
greiða atkv. á móti þessari brtt.,
því að um leið og þeir gera það
rétta þeir sjálfum dauðanuitv hjálp-
arhönd.
oc
Framsóknar-fíflar.
i.
Hriflu-Jónas og læknisfrúin.
Jónas frá Hriflu hefir gatnan af því
að segja sögur, — og Gróu-sögurnar
eru honam kærastar, þær segir hann
með fjálgleik miklum og hrifningu,
eins og sjálfhælna höf. er siður, er
þeir lesa eitthvað upp eftir sjálfa sig.
Á hinum nýafstaðna leiðangri sínum
hafði Hrifluherrann ýmsar sögur að
segja sem að vanda, og ein þeirra er
að nvinsta kosti orðin landfleyg, og
það er S3gan af lœknisfrúnni úr Hvol-
hreppi og vinkonum hennar.
Til þess að sanna þá staðhæfingu
sína, að memiingaráslandið væri nvörg-
um sinnum beíra og vellíðan meiri í
þeim sveifum landsins, er kaupfélögin
störfuðu í, en hinum, þar sem engin
kaupfélög væm, tók Ivann dæmi úr