Íslendingur - 25.09.1925, Blaðsíða 1

AKUREYRAR BIO
í kvöld í síðasta sinn:
FULLHUOINN
myndin sem allir dáðst að.
/
Laugardags-, sunnudagskv. kl. 9:
HIN DULARFULLA NÓTT
* •
11 þátta Griffiths-mynd. Það segir nóg.
Mfðvikudags- og fimtudagskvöld kl. 9:
ÖRLYNDI ÆSKUNNAR
9 þátta kvikmynd, sérstaklega tilkomumikil. Aðalhlutverkin leika:
Colleen Moore og Milton Sills.
Afengis-
bannið.
Sú var tíðin, að framkvæmdanefnd
Stórstúku íslands var skipuð þjóð-
hollum og drenglunduðum mönnum,
sem börðust fyrir áhugamálum sín-
um á heiðvirðan hátt, en þó með
festu og skörungsskap. Þá naut
Stórstúkan virðingar í landinu. Nú
er þetta á annan veg. Nú vaða þar
uppi angurgapar og rógberar, sem
nota hin óvönduðustu brögð mál-
stað sínum til stuðnings og svífast
jafnvel ekki að spilla æru og mann-
orði manna, er þeir telja, með réttu
eða röngu, bannmálinu andvíga. í
staðinn fyrir drenglyndið forna er
ódrengskapurinn nú mest áberandi
í hásölum Stórstúkunnar.
Fyrir nokkru gerði sjálfur Stór-
templarinn, Brynleifur Tobiasson
kennari, sig sekan um illkvitnisleg-
ar árásir á Mentaskólann í »Templ-
ar«. Kvað þar viðgangast »óþo!andi
drykkjuskap«, bæði meðal kennara
og nemenda og það jafnvel í sjálf-
um kenslustundunum. Tilefnið til
þessara árása mun hinn virðulegi
Stórtemplar hafa þózt finna, er tíma-
kennara einum, er kent hafði við
skólann stutta stund — örfa'ar kenslu-
stundir á viku — var sviftur kensl-
unni fyrir drykkjuskap. Þetta eina
atvik lætur hann sér nægja til þess
að kveða upp sinn Stóradóm yfir
kennurum og nernendum skólans.
Finst mönnum þetta drengilega að
verið? En Stórtemplarinn er langt
frá því að vera verstur í ósóman-
um. Þann heiður á Stórritarinn:
Halldór Friðjónsson, ritstjóri Veika-
mannsins.
Hann hefir í 3 síðustu blöðum
Verkamannsins hrúgað saman þeim
svívirðilegasta níðrógi um stjórnar-
völd og dómarastétt þessa lands,
út af framkvæmdum bannlaganna,
að verri niun ekki hafa sést á prenii
áður, og þegar liann þykist koma
með sannanir fyrir einhverju af að-
dróttunum sínum, þá eru það slúð-
ursögur eða rangfærðar sögusagnir
af viðburðum. Og niunu færðar
sönnur á þetta síðar.
Að kasta skarni á dómarastétt
landsins er ósæmilegt. Ættu allir
góðir menn að vera samtaka í því,
að halda uppi dómarastéttinni og
dómstarfinu. Mun enginn efi á því,
að íslenzkir dómarar standa full-
komlega jafnfætis dómurum annara
landa hvað snertir réttlætistilfinningu
og lagaskilning. Að misfellur hafa
orðið á framkvæmdum bannlaganna,
bæði fyr og síðar, er því aðallega
að kenna, að lramkvæmdarvaldið í
landinu hefir ekki verið nógu kröft-
ugt, en það er hvorki ríkisstjórn-
• inni eða þinginu að kenna, heldur
fjárhagslegu getuleysi ríkisins, —
öflug lögregla meðfram allri strand-
lengjunni hefði verið það einasta,
er dugað hefði, en hún hefði kost-
að offjár.
Dómur Stórritarans um núverandi
ríkisstjórn er á þessa ieið:
■i’fiún spyrnir fœti við öllutn kröf-
urn bannmanna um endurbœtur á
ástandinu.
Hún heldur verndarhendi yfir
smyglurum.
Hún stuðlar að og viðheldur
drykkjuskap í landinu«.
Dómurinn er dómaranum samboð-
inn. En áður en að stórlygum hans
er gaumur gefinn, er vert að at-
huga, hvernig að í haginn var búið
fyrir núverandi stjórn, er hún kom
til valda, og verður þá fyrst vikið
til þingsins 1923. Á því þingi
var undanþágan frá bannlögunum
(vegna Spánarsamningsins) samþykt
og fallist á þá reglugerð, sern rík-
isstjórnin þáverandi (Sig. Eggerz)
hafði gefið út árinu áður (er bráða-
birgða-undanþágan var heimiluð).
Einir tveir af öllum þingmönnum,
sinn úr hvorri deild, greiddu gerð-
um stjórnarinnar mótatkvæði.
Menn deildu nokkuð um reglu-
gerðina, og fyrirspurn, hvort Spán-
verjar hefðu gert sérstakar kröfur
gildandi við samning hennar, svar-
aði forsælisráðherra Sig. Eggerz á
þessa leið:
». . . . Spánverjar voru ekkert um
það spurðir, hvaða fyrirkotnulag
hér yrði um sölu og veitingu vína.
Eg samdi reglugerðina, ásamt ráðu-
nautum mínum í Kaupmannahöfn,
á þann hátt, sem við helzt hugð-
um í samræmi við lögin og samn-
inginn við Spánverja; var Spánverj-
um síðan tilkynt, hvernig að reglu-
gerðin væri. Það var vitanlegt, að
þegar Alþingi félst á að flytja mætti
vín inn í landið, selja það og veita,
þá yrði ekki hjá þessu komist. En
í þessum efnum hefir verið gengið
mjög stutt. Vínveitingar eru heim-
ilaðar á fjórum stöðum, en hvergi
komnar á nema í Reykjavík. Úr
hinum kaupstöðunum hafa komið
umsóknir um veitingaleyfi, en ekki
frá inönnum, er stjórnin hefir treyst
að hafi þær í lagi, og hefir því þeim
beiðnum verið synjað. Um útsölur
er það að segja, að bæjarstjórnir
hafa risið á móti þeim, og vilja ekki
gera tillögur um, hverjum sé falið
að liafa þær á hendi. Þegar Alþingi
hefir veitt undanþágu frá bannlög-
unum, og það er nauðsynlegt til
þess að halda fiskmarkaðinum, get-
ur landsstjórnin ekki tekið tillit til
þess, þó að bæjarstjórnir séu með
ýmsar tiktúrur.......Bæjarstjórnum
er heimilaður tillöguréttur, og er það
gert í góðu skyni, til þess að þær
hafi eftirlit með, að útsölur væru í
höndum góðra og áreiðanlegra
manna. En þær þverneita að. nota
þennan tillögurétt. Slík mót.mæli,
sem vilja nema úr gildi aðalatriði
málsins og eru einungis til þess að
friða samvizkuna, verða ekki tekin
til greina. Eg þykist hafa sýnt, að
eg er eins góður bannmaður og
ýmsir þessara manna. En eg hefi
fallist á nauðsyn þessa máls, og vil
því fylgja því fram, en kann ekki
við neinn kattarþvott eða hálfvelgju,
sem einungis er til spillis«. (Alþt.
1923, B. 181—182).
Síðar í umræðunum segir forsæt-
isráðherra S. E., að þingið geti sett
frekari skorður og takmarkánir fyrir
sölunni — en það geri það á sína
ábyrgð — og þá ábyrgð vildi þingið
1923 ekki á sig taka; áleit frekari
takmarkanir þá áhættubraut, sem
ekki væri vogandi að fara — og
voru allir þingmenn, bannmenn jafnt
sem andbanningar — að tveimur
undanskildum — þar sammála. —
Framsögumenn að undanþágunni í
báðum deildum þingsins voru bann-
menn.
Spánarvínasalan var því komin í
þær skorður, sem hún nú er í, er
núverandi stjórn kom til valda 1924.
Um það má deila, hvort fyrv. stjórn
hafi gengið of langt eða ekki í sölu-
ákvæðum reglugerðarinnar. Þó munu
flestir þeir, sem bezt til málanna
þekkja, vera þeirrar skoðunar, að
öllu skemra hafi ekki verið hægt að
ganga, svo að trygt væri, að Spán-
verjar ryftu ekki samningnum við
fyrsta tækifæri. Og fyrir núverandi
stjórn hefði það verið of mikið
hættuspi! að breyta því, sem komið
var um söluráðstafanir. Frekari tak-
markanir hefðu gefið Spánverjum
ástæðu til að yfirvega málið að nýju
og sú yfirvegun liefði að öllum lík-
indum leitt til þess, að við hefðum
mist af þeim góðu tollkjörum, sem
við nú erum aðnjótandi, og sem
eru lífsskilyrði aðalatvinnuvegs lands-
manna. Ábyrgðarlausir gasprarar
geta talið þá hættu ástæðulausa, en
þeim, sem ábyrgðina hafa og bera
velferð landsins fyrir brjósti, starir
hættan í augu.
Ef núverandi stjórn hefði viljað
»efla drykkjuskapinn ílandinu«, eins
og Stórritari lætur sér sæma að
halda fram, þá hefði henni staðið
opið, að leyfa 3 vínveitingastaði
samkv. reglugerðinni í viðbót við
þann eina, sein er í höfuðstaðnum.
Þetta hefir hún ekki gert og mun
ekki gera. Að hún hafi gengið
»fram fyrir skjöldu í sveit kúgar-
anna spönsku, gegn íslenzku þjóð-
inni*, eins og Stórritarinn kemst
að orði, er stórlygi — svo stráks-
lega Iúaleg, að einsdæmi eru.
(Framh.).
30
í 38. tbl. íslendings er birt ræða
Björns Líudals við 2. umr. fjárlaganna
í Nd. Alþingis. Eitt er það í ræðu
Líndals, sem jeg vildi gera dálitla at-
hugasemd við, og ennfremur vildi eg
benda á ýmislegt í sambandi við þetta
mál, sem að einhverju mætti meta.
Líndal segir: »Nú vakir fyrir mönn-
um að sameina þetta tvent: bæta úr
læknisþörf héraðsins og fá bygt nýtt
sjúkrahús.
Virðist mönnum það mjög hag-
kvæmt, að læknir hælisins þjóni jafn-
framt innsveitum Eyjafjarðar. Til þess
œtti hann að geta haft nœgan tima
frá sjúkrahússiörfum.1)«
Svona talar enginn nema sá sein
ókunnugur er með öllu Iæknastörfuin.
Hælið á að vera hið fullkomnasta
— með Ijósfækjum og Röntgen og
öðrum rannsóknar og lækningatækjum,
rúma ca. 50 sjúklinga. Hælið er tvent
í einu: lækningastöð og einangrunar;
sjúklingar vænta þess og eiga heimt-
ing á, að fá þá beztu Iækning, sem
hægt er í té að láta. Hælið verður
því að vera samkepnisfært við hin
beztu af því tægi í útlöndum. Markið
niá eigi setja of lágt, og að miða við
léleg hæli fávizka. Hælið á líka að
vera vísindastöð. Takmark læknisfræð-
innar er að bæta, helst öll mannanna
mein, en æðilangt verður þess að bíða
að svo verði, Ekki verður sagt, að
vér íslendingar höfum lagt þar mikið
af mörkum, og þess eigi heldur að
vænta með þeim erfiðleikum, sem ís-
lenzkir læknar eiga við að búa, og
skilningsleysi þjóðar og þjóðarfulltrúa
á öllu því er snertir læknavísindi og
önnur nátturuvísindi.
Á heilsuhæli eru góð skilyrði til vís-
’) Leturbreyting gerð af mér.