Íslendingur - 09.10.1925, Síða 1

XI. árgangur.
Akureyri, 9. október 1925.
43. tölubl.
Talsími 105.
Ritstjóri: öunnl. Tr. Jónsson.
Strandgata 29.
AKUREYRAR BIO
! kvöld kl. 9:
SKAPGERÐ KVENNA.
Álirifarriikil mynd í 7 þáttum. Aðalhlutverkin leika:
Rod la Roque og Barbara Castleton.
Laugardags- og sunnudagskv. kl. 9:
KONA NÁMAEIGANDANS.
6 þátta kvikmynd, sérlega tilkomumikil. Aðalhlutverkið leikur ein
helzta leikkona Ameríku: Pauline Frederick.
Miðvikudags- og fimtudagskvöld kl. 9:
INDIANATELPAN.
6 þátta kvikmynd. Lýsir hún ágætlega háttum Indíána.
Aðalhlutverkið leikur Colleen Moore.
Afengis-
bannið.
in.
(Niðurlag).
Síðan grein þessi hófst hér í
blaðinu, hefir Stórritarinn bætt tveim-
ur nýjum pistlum við bannlaga-vaðal
sínn í Verkamanninum, en nú segir
hann þá á enda — að sinni. í
þessum seinni pistlum sínum. kann
hann sér frekar hóf — en blekk-
ingavaðallinn er sízt minni en áður.
Nú er það aðallega reglugerðin
um sölu Spánarvínanna, sem hann
gerir að uintalsefni; segir að ákvæði
hennar séu að engu höfð í dag-
Iegri framkvæmd og að ríkisstjórn
og yfirvöld horfi með ánægju á að
hún sé brotin. Er hér ennþá ein
aðdróttunin, sem Stórriíara mun
veita örðugt að sanna, ef hann væri
álitinn þess verður, að sæla ábyrgð
orða sinna. En svo mikils mun
hann ekki metinn af neinum, þeim
er hlut eiga að máli. Og vísvitandi
hlýtur hann að fara með blekking-
ar viðvíkjandi ákvæðum reglugerð-
arinnar, því lítt er hugsanlegt, að
hann viti t. d. ekki betur en það,
að reglugerðin bannar hvergi að
hafa Spánarvínin við veizluhöld í
heimahúsum, — en þetta er einmitt
eitt af því, sem hann þvertekur fyrir,
að leyfilegt sé. Og skamturinn,
sem hverjum manni er leyfilegur á
mánuði, nægirfyllilega til veizluhalds,
þar sem bæði maðurinn og konan
geta fengið jafnmikið, og geta þá í
samlögum lagt til veizlunnar.
Til þess að sýna mismuninn á lög-
hlýðni og ólöghlýðni, tekur Stórrit-
arinn dæmi af tveimur skipstjórum
útlendum, er hafi haft veizlufagnað
um borð hjá sér. Annar skipstjór-
inn hafi siglt skipi smu út fyrir
landhelgi pieðan veizlan stóð yfir, —
það er dæmið upp á löghlýðnina, —
hinn hafi haldið veizluna á skipinu
meðan það lá á höfn, — það er dæm-
ið uppá ólöghlýðnina. í sambandi
við þetta er þess fyrst að geta, að
skipið er heimili skipstjórans. Er
skipstjórinn, sem getur um, hélt
veizlu sína, hafði engin undanþága
verið gerð frá bannlögunum, og
honum því óheimilt að halda vín-
veizlur um borð, er skipið var á
höfn, hvort sem var í Spánarvínum
eða sterkara áfengi. Pessvegna sigldi
liann út fyrir landhelgina. Er skip-
stjórinn á »Nova« aftur á móti hélt
gestaboð sitt, var Spánarvínsundan-
þágan gengin í gildi; honum því
heimilt að nota þau til veizluhalds
um borð — á heimili sínu, — og
að skipstjórinn hafi veitt þar önnur
vín én heimiluð voru, mun jafnvel
Stórritarinn ekki dirfast að halda
fram, þar sem hann sjálfur var meðal
gestanna, og sá hvað fram fór. Og
hvort að vínin voru keypt í landi
af útsölustöðum áfengisverzlunar
ríkisins, eða þau voru af lögmæt-
um birgðum skipsins, kemur út á
eitt og hið sama. Ritstj. ísl. hefir
borið þetta undir bæjarfógeta og
kveður hann þetta vera réttan skiln-
ing á málinu, að minsta kosti sé
það sitt álit, og svo muni flestra
annara lögfræðinga.
ísl. ætlar ekki að fara að deila við
Stórtemplar eða Stórritara um, hvort
það sé kurteisi eða ókurteisi að
bjóða útlendingum, sem hingað
koma, löglega fengin vín í veizlum,
þess þarf ekki með. Það sem er
löglegt og því leyfilegt, er engum
vansi að bjóða gesfum sínum; og
sé það nú af því faginu, sem vissa
er fyrir að gestinum eða gestunum
muni geðfelt, þá er það góð gest-
risni og góðum drengjum sæmandi;
— og úr því nú Stórritarinn fór að
minnast á móftökufagnað dönsku
stúdentasöngvaranna á annað borð:
veizluhöldin með vínveitingum á
ísafirði, Siglufirði og Seyðisfirði, og
kaffidrykkjuna'»/«r'6* andlega loftslag-
inu« hér á Akureyri, þá getur ísl.
ekki annað en aumkvað manninn
yfir þeirri grunnhygni hans að ætla,
að Akureyrar-móttakan hafi verið
þeim geðfeldari; — eins og þá lfka
»andlega loftslagið® var (!).
Hafi Síórritari sannanir fyrir þeim
daglegu brotum, sem hann segir að
drýgð séu á ákvæðum reglugerðar-
innar, þá er það bæði »templaraleg«
og borgaraleg skylda hans að kæra
til yfirvaldanna, annars gerir hann
sig sekan um hylmingu, og sá sem
hylmir er engu betri en sá sem
drýgir brotið. Um tvent er að gera.
Annaðhvort er Stórritarinn hér sann-
ur að opinberum ósannindum eða
þá hann er sekur um hylmingu brota
í stórum stíl. Hvort heldur er, læt-
ur ritstj. ísl. sig engu skifta. Sú
afsökun, að yfirvöldin muni ekki
sinua klögununum, er engin afsök-
un, heldur lævísleg undanbrögð, þar
sem engin reynsla er fyrir því, að
þessi svívirðilegi áburður á yfir-
völdin hafi við hin niinstu rök að
styðjast, annað en heillaspuna blind-
aðra ofstækismanna. — Og verður
hann léttur á metaskálum réttlæt-
isins.
IV.
Markmið Stórtemplara, en þó
sérstaklega Stórritara, með þessum
skrifum sínum, sem minst hefir ver-
ið á hér að framan, er það að gera
bannmálið að pólitísku máli, flokk-
um þeim í hag, sem þeir tilheyra,
þ. e. Framsóknar og Alþýðuflokkn-
um. Þessvegna eru árásirnar gerðar
á núverandi stjórn og reynt að
koma því til að Iíta þannig út, sem
Ihaldsflokkurinn sé yfirleitt and-
banningaflokkur. Bannmálið hefir
aldrei verið flokksmál og mun aldr-
ei verða. í öllum flokkum eru og
hljóta altaf að vera bæði bannmenn
og andbanningar. Viðleitni þessara
tveggja manna, og annara úr sömu
herbúðum, er því ekkert annað en
agn til kjörfylgis flokkum þeirra við
næstu kosningar.1 Þeir búast við
því, að hinar lítilsigldari sálir láti
ginnast af banniaga-gaspri þeirra og
níðróginum um ríkisstjórnina og
flokk þann, sem hún styðst við.
En þessum gamburmennum, og
þeirra líkum, mun aldrei verða káp-
an úr því klæðinu. Almenningur
veit, að ýmsir helztu bannmenn
þjóðarinnar, svo sem Einar Kvaran,
Pétur Halldórsson, Sigurður Jóns-
son skólastjóri, Pétur Zóphóníasson
o. fl. o. fl. álíka nafnkunnir menn,
teljast til íhaldsflokksins, og að
bindindishugsjónin e; þeim dýrmæt-
ari og helgari en það, að þeir fari
að gera hana að skálkaskjóli flokks-
legrar smalamensku, sjálfri henni til
ófarnaðar og vansæmdar.
Til þess að sýna, að ísl. fari rétt
með afstöðu stjórnmálaflokkanna til
bannmálsins og bindindishugsjón-
arinnar, skulu hér tilfærð ummæli
eins helzta bannmanns íslands, Sig-
urðar Jónssonar barnaskólastjóra í
Reykjavík, er hann lét falla í grein
í Morgunblaðinu nýlega:
»Áfengisbannið hefir jafnan síð-
an (1908) verið á dagskrá þings og
þjóðar, og eklci aðeins einstakra
stjórnmálaflokka, því að það hefir
aldrei verið pólitiskt flokksmál. Er
ekki vitanlegt, að nokkur stjórn-
málaflokkur hafi ákveðið að taka
það út af »dagskránni«, þ. e. a. s.
afnema það.«
Og á öðrum stað í sömu grein:
»Ennfremur má í þessu sambandi
benda á ummæli ýmsra þingmanna
íhaldsflokks og Sjálfstæðisflokks á
þingunum 1922 og 1923, sem sanna
fastheldni þeirra við bannlögin, enda
þótt utanaðkomandi nauðsyn gerði
það að þeirra áliti óumflýjanlegt, að
lögleiða undanþágu frá lögum þess-
um. Og síðan hefir ekkert það
komið fram, er gefi ástæðu til að
ætla, að þingmenn þessara flokka
sérstaklega séu failnir frá fylgi sínu
við bannið. Virðist mér næsta ó-
maklegt að gefa það í skyn að svo
sé, og óþarft að komast svo að
orði.«
íslendingur gerir ráð fyrir, að al-
menningur taki meira mark á um-
mælum þessa mæta manns en gaspri
pólitiskra spekúlanta, eins og Stór-
ritara & Co.
Það einasta eina af öllum þeirn
miklu sakargiftum, sem Stórritari í
greinum sínum hefir borið á ríkis-
stjórnina, í sambandi við bannlög-
in og framkvæmdir þeirra, sem ekki
er fjarri sanni, er viðvíkjandi fulltrú-
anum á alþjóðafund bannmanna í
Oenf. Það er satt, að ríkisstjórn-
inni var boðið að senda þangað
fulltrúa, og að hún gerði það ekki.
Stórstúkunni mun einnig hafaverið
boðið það og hún gerði það held-
ur ekki. Og hvers vegna? Vegna
þess að álitið var, að árangurinn
af sendiferðinni mundi ekki svara
kostnaðinum, — og ríkisstjórnin
hafði þess utan enga heimild í fjár-
lögunum til að veita fé til slíkrar
sendifarar. Annars er það mjög
títt, að ríkisstjórninni sé boðið að
senda fulltrúa á þennan eða hinn
»alj3jóða-fund«, en hún afþakkar
boðið venjulega. Úr því að Alþingi
þykir fjárhag ríkisins ofvaxið að
halda einn sendiherra utanlands, sem
að nauðsyn ber þó til, þá er hon-
um það ekki síður ofvaxið, að veita
fé til fulltrúasendinga hingað og
þangað út um heimirin, sem litla
eða enga þýðingu getur haft fyrir
þjóðina. Og hvað þessum bann-
mannafundi í Genf viðvíkur, þá var
hann næsta ómerkilegur, og mun
hafa lítinn sem engan árangur fyrir
framþróun bannmálsins í heiminum.
En sem sagt, þetta' er eina sanna
átyllan, sem Stórstúkan hefir til að
áfella ríkisstjórnina fyrir, — og hún
getur naumast kallast veigamikil.
V.
Hér skal þá numið staðar. ísl.
þykist liafa sýnt og sannað, að það,
sem hann sagði í upphafi greinar
þessarar uin þá menn, er væðu nú
uppi í framkvæmdanefnd Stórstúk-
unnar, hafi ekki verið ofmælt; en
þeir menn, eins og greinin sýnir,
eru Stórtemplari og Stórritari, —
og þó einkum sá síðarnefndi; um
aðra úr framkvæmdanefndinni ræðir
hér ekki; þeirra sök liggur aðeins