Íslendingur - 06.11.1925, Blaðsíða 1

Talsími 105.
Ritstjóri: Gunnl. Tr. jónsson.
Strandgata 29.
*
XI. árgangur.
Akureyri, 6. nóvember 1925.
47. tölubl.
AKUREYRAR BIO________________
Laugardags- og sunnudagskv. kl. 9:
Ókunni maðurinn frá NewYork
7 þátta kvikmynd afarspennandi. Aðalhlutverkið leikur
MILTON SILLS.
Sunnudaginn kl. 5 síðd.
Samkvæmt áskorun:
3 3 3 3 3
Mynd, sem allir hafa gaman að sjá.
Miðvikudags- og fimtudagskvöld kl. 9:
CIRCUS-DAGAR.
6 þátta kvikmynd. Mynd, sem skemtir jafnt ungum sem gömlum.
Aðatlilutverkið leikur:
JACKIE COOGAN.
Kaupojaldsstreitdfl
á togurunum.
Tíðindin sem berast frá höfuð-
stað landsins eru ískyggileg: —
Togaraflotinn íslenzki er að hætta
veiðum, vegna þess að samningar.
hafa ekki tekist, milli útgerðar-
manna og sjómanna um kaupgjald-
ið. — Á þessi endalausa kaupgjalds-
streita ennþá einusinni að baka
þjóðinni stórtjón?
Saga þessa kaupgjaldsmáls er á
þessa leið.
Kaupgjaldssamningar Útgerðar-
manna- og Sjómannafélagsins runnu
út 1. okt. síðastl. Samningstilraunir
sem farið höfðu fram nokkru áður,
höfðu reynst árangurslausar, en út-
gerðarmenn ákváðu að halda skip-
unum út októbermánuð, í von um
að samkomulag næðist fyrir 1. nóv.
Eftir ítrekaðar samningstilraunir
sem allar urðu árangurslausar, gekk
málið til sáttasemjara, og er hann,
eins og áður hefir verið frá sagt,
Georg Ólafsson bankastjóri. Lögðu
báðir aðiljar kröfur sínar fyrir hann.
Útgerðarmenn vildu ganga að samn-
ingum með 20—25°/» lækkun á nú-
verandi kaupi, en sjómenn með
ca. 10°/o hækkun á því, svo ekki blés
byrlega þegar í upphafi.
Annars gerðu sjómerm eftirfarandi
kröfur.
1. Lágmarkskaup sé: Háseta 260 kr. um
mánuðinn, matsveina 324 kr., hjálpar-
matsveina 200 kr.. aðstoðarmanna við
vélar 360 kr., kyndara 336 kr, byrjun-
ar kyndara 300 kr.
2. Stundi skipið saltfiskveiðar, eða veiði í
ís og sigli út með aílann, skal greiða
auknaþóknun er sé 35 kr. á hvert lifr-
arfat.
3. Leggi skipið upp afla hér á landi, skal
lifrin mæld að viðstöddum umboðs-
manni Sjómannafélagsins, er útgerðar-
menn launi með 25 aurum fyrir hvert
fat lifrar.
4. Hásetar, matsveinar og kyndarar fá
Ianddvöl til skiftis, er skipið er í ulan-
landsförum og halda óbreyttu mán&ð-
arkaupi.
5. Vinni hásetar að kolaflutningi frá fisk-
rúmi, fá þeir 5 kr. aukaþóknun í hvett
sinn.
6. Þegar skip stundar ísfiskveiðar og fer
út með aflann, skal hverjum háseta
greitt V4°o af brúttósölu aflans.
Slíkar og þvílíkar voru samnings-
kröfur Sjómannafélagsins.
Sáttasemjari tók nú til óspiltra
málanna og reyndi að koma sáttum
á, en tilraunir hans urðu árangurs-
lausar, vildu samningsnefndir fél-
aganna í litlu eða engu slaka til
frá áður framsettum kröfum sínum;
var þó samningsnefnd útgerðar-
manna fúsari til málamiðlunar. Er
ekki tókst að leiða nefndirnar til
samkomulags, gerði sáttasemjari
samningstillögu er félögin skyldu
greiða atkvæði um, og var hún á
þessa leið:
Gömlu samningarnir haldist óbreyttir
til 1. febrúar n. k. Frá þeim degi iil 1. okt.
1026 gildi samningurinn með eftirfnrandi
breytinguin:
1. Lágmarkskaup sé: Háseta 226 kr., mat-
sveina 297 kr., aðsíoðarmanna við vélar
360 kr., kyndara 336 kr., byrjunar
kyndara 300 kr.
2. Aukaþóknun sú fyrir lifur, seni um-
ræðir í þessari grein samningsins, skal
vera 26 kr„ fyrir hvert fult fat.
3. grein samningsins óbreytt.
4. Aftan við 4. gr. samningsins bætist.
Enfremur fái hver háseti, matsveinn og
kyndari viku sumarfrí með fullu kaupi
hafi hann unnið samfleytt 10 mánuði
hjá sama útgerðarfélagi.
Aðrar greinar gamla samningsins
óbreyttar.
Atkvæðagreiðslan um þessa miðl-
unartillögu sáttasemjara fór á þá
Ieið sem frá var sagt í síðasta blaði,
að útgerðarmenn samþyktu að
ganga að henni, en sjómenn höfn-
uðu henni með yfirgnæfandi at-
kvæðamagni. Sögðu 620 nei en 149
já. — Frekari sáttatilraunir hafa
ekki verið gerðar.
t>að hlýtur að vekja almenna
undrun að sjómenn skyldu hafna
miðlunartillögunni. Hún virðist eins
hagfeld þeim eins og sanngirni
frekast leyfir, þegar tekið er tillit ti!
hinnar breyttu aðstöðu sem nú er,
og var þá er gamli samningurinn
var gerður. Eftir því sem Hagsíof-
an upplýsir, þá hefir dýrtíðin lækk-
að um ll°/o í Reykjavík síðasta
ársfjórðungjnn, og fyrirsjáanlegt er
að hún fer stöðugt þverrandi úr
þessu. Samt leggur sáttasemjarinn
það til, að kaupgjaldið haldist ó-
breytt um 3 mánuði en lækki úr
því um ca. 13°/o og sá kauptaxti
haldist til l. okt. 1926. Þó nú, að
kaupið lækkaði eftír þessu um
nokkrar krónurá mánuði hefði kaup-
geta þess orðið sízt minni, en hún
var með gamla kaupinu fyrir ári
síðan. Kaupgjaldssamningur bygður
á tillögu sáttasemjara var því engu
óhagstæðari sjómönrium nú en
gamli samningurinn var þeim er
hann gekk í gildi, — frekar hið
gagnstæða.
Nú horíir málum þannig við,
að togararnir verði bundnir við
hafnargarðinn í Rvík, og sjómenn-
irnir verði afskráðir. Atvinnuleysi
blasir ekki einasta við þeim, heldur
og fjölda annara er atvinnu hafa
af togaraútveginum. Og víðtæk og
alvarleg verða áhrifin fyrir þjóar-
heildina ef togaraflotanum yrði hald-
ið frá veiðum um lengri tíma.
Er vonandi að sú ógæfa steðji
ekki að þjóðinni.
En þó nú, að sarnkomulag náist
að þessu sinni og vandræðum verði
afstýrt, hversu lengi varir sá friður?
Ætli að sama verði ekki upp á ten-
ingnum næsta haust? Við megum
gangá út frá því sem gefnu, að
að svona verður það haust eftir
haust, meðan við erum aftur að
komast inn á »normaI« ástand, —
nema að einhver lausn sé fundin,
er greiði fram úr vandræðunum.
Gæti nú* ekki lausn þessa máls
fengist með því, að taka upp svip-
að fyrirkomulag um kaupgjald sjó-
manna og nú er viðhaft við launa-
greiðslur, embættismanna. Embættis-
menn ríkisins hafa sem kunnugt er
sín föstu grundvallarlaun, sem rnið-
uð eru við »normal« tíma, og svo
dýrtíðaruppbót, sem fer hækkandi
eða lækkandi; eftir því hvað vísi-
tala Hagstofunnar sínir dýrtíðina
vera. Væri nú ekki hægt að fast-
setja sjómönnum grundvallarkaup,
t. d. kaup það er þeir höfðu í
stríðsbyrjun, og gjalda þeim svo
dýrtíðaruppbót eftir svipuðum regl-
um og embættisrpönnum er goldin
hún.? Kæmist þetta í kring, er ólík-
legt að maður þyrfti að óttast, að
togararnir yrðu bundnir við hafnar-
garðinn vegna kaupgjaldstnitu, og
landinu með því stefnt í voða.
Jónas Porbergssoii
og
.bréfritarinn í Þingeyjarsýslu.1
Jónas Þorbergsson heldur fast við
»erfðir« sínar frá kerlingunum í dýinu,
sem stöguðustá, að klipt væri það.skorið
væri það. Eg býst við, að hann vilji
hafa síðasta orðið í okkar orðaleik, og
eg býst við, að hann fái það, þó hitt
hefði verið meiri jöfnuður, fyrst hann
byrjaði. En áður en eg lýk máli mínu
til hans, aetla eg að yfirfara reilminga
okkar, dálítið ýtarlegar en eg hefi gert,
að þessu.
J. Þ. finst orðbragð mitt »lægra og
fautalegrp* en áður hafi hent nokkurn
mann í Þingeyjarsýslu, og á þann
háít, að ekki sitji á mér, að finna að
orðbragði annara manna. En skyldi
hann vera óskeikull dómari um þetta?
Það er nú svona, að við Hottentotta
verður að tala Hotíentotta mál, svo
þeir skilji, og við Jónas Jónasar-mál,
þó ómerkilegt sé. Hann hef r hafið
okkar viðskifti rneð stóryrðaglamri og
ódrengskaparásökunum, og hlaðið þar
rógburðardylgjum á dylgjur ofan. Og
þó honum sé ekki farið að skiljast
það enn, til fulls, að það er sitt hvað,
að gera þessháttar sendingar úr garði,
og taka á móti þeim, sýnist mér, að
hann hafi »kent sín« dálítið annað
slagið, og að ekki sé óhugsandi að
hann kunni nokkuð af mér að læra.
Eg býst við, að hann kalli sneiðyrði
mín, um drykkfeldni, dylgjur og
með nokkrum sanni. En hefir h3nn
gætt þess, að þær eru þó bundnar
við stað og stund og honum þannig
fengið tækifæri í hendur til að koma
fyrir sig vörnum, ef hann hefir þær
til. Og getur hann sagt það sama,
með sanni, um sýnar dylgjur? Ekki
er þarna heldur um neina ódrenskapar-
ásökun að ræða, á borð við hans
eigin ásakanir, og í rauninni ekki annað
en bendingu, nokkuð hvassydda, um
það, að vel mætti J. líta oftar í eigin
barm en hann gerir. Af sama tagi er
spunnið orðið »gleiðgosaskapur,« sem
J. þykir líklega nóg um. Hann gerir
mikið orð á »hóflausu« sjálfsáliti mínu
og ætla eg hvergi að. afneita því né
afsaka, þó öðruvísi sé það í reynd-
inni, en ímyndun J. Þ. En vel má
benda J. á hans eigin sjálfsdýrkun og
mikillæti, sem oft eru lítil efni til. Lík-
lega telur hann það skammir, að eg
segi hann lifa á sníkjum — og er
það þó ekki annað en hans eigin upp-
vakningur, sendur, dálítið magnaður,
til baka. Og á hverju lifir hann svo,
öðru en því, að skrifa eins og for-
sprakkar Framsóknarflokksins helst vilja
heyra? Hver hefir skrifað annað eins
smjaður — sem er meginþátlur í allri
sníkjulist — um foringja flokksins,
eins og J. Þ.? Og hvar getur hann
bent á tilsvarandi sníkjusmjaður af
minni hálfu? Eg held honnm gangi
miklu betur að finna dæmi til hins
gagnstæða — og meðal annars í þeim
skrifum mínum, sem hann hefir gert
að umtalsefni. Skamhiir kallar J. Þ.
það liklega lika, að eg segi hann skrifa
venjulega (þ. e. oft) svo að hver
skoðun hans sé af »f!okksdrætti höll«.
En er þetta annað en það, sem allri
vita? — Eg man nú ekki eftir fleiri
skeytum frá mér til hans, og sný mér
að hans »innleggi« í málinu. Hann
talar hvað eftir annað um »sníkjur«
mínar eftir þingmensku og segir »eng-
um kunnugra* um þær en sér og