Íslendingur - 06.11.1925, Blaðsíða 2

i
ÍSLENDINGUR
Hveiti
Fyrirliggjandi;
Hrísgrjón
Bannir
Kaffi
Kaffibætir
Kakao
Sykur.
(samsálinni ?) nafna sínum J. J. Ekki
er ólíklegt, að lesandi, er situr hugs-
andi, en ófróður um þetta, með »raun-
vísindi* J. F*. í hðndum, segi við
sjálfan sig eitthvað á þessa leið: Sjálf-
sagt hefir Sigurjón leitað fast á J. R.
um hjálp til að komast á þing, fyrst
hann talar svona gilt úr flokki. En
hvernig veit hann nema S. hafi þó
»sníkt« meira annarstaðar? Ekki er
maðurinn alvitur þó vitur sé. Og ef
nú þessi lesandi með efaneistann fengi
að vita, að hið helsta — og ef eg
man rétt, hið eina — sem milli okk-
ar J. Þ. hefir farið um þ. m. fram-
boð af minni hálfu, er það, að hann
fór í kring um það við mig einu
sinni (1923) hvert eg vildi ekki bjóða
mig fram í Eyjafj.sýslu á móti St. St.
og eg tók því fjarri — mundi þá
ekki lesandanum enn verða það á að
brosa, eða jafnvel verða hissa og
hugsa sem svo: Geysi fijótt ímynd-
unarafl hefir J. P. og furðulega hall-
fleytt gróandi. Og skyldi nú ekki eitt-
hvað af sviksemi Sigurjóns, lausmælgi,
söguburði, flugumensku, sníkjum, sín-
girni, megnum sora, óstjórnlegum
metnaði og öðrum mannlöstum hans,
vera hugarfóstur Jónasar? Eg held það
sé miklu vissara fyrir J. P., ef hann
vill öðlast fullan átriniað, að tilfæra
dálítið af sönnunum og dæmum, því
sönnun er þó ekki sá »tiigangur«
minn, sem upphugsaður er af sjá|fum
honum. Eg var heldur að ýta á hann
sfðast, minnir mig, að koma nú einu
sinni með »flugumenskuna« frá 1922,
fram í dagsljósið. En hvað skeður?
Um hana þegir hann nú eins og
steinn. En hann hefir fundið annað:
einkabréf frá mér, sem hann getur
sannað með, að eg hafi viljað láta
sýna B. Kr. sanngirni og tillátssemi í
deilunum um »verzlunarólagið« — er
þó svo varasamur að hafa tillátssem-
ina, sem þó á að vera aðal »púðrið,»
ekki í »gæsalöppunum.« En nú segi
eg: Gerðu svo vel J. minn og láttu
bréfið koma. Eg er ekki vanur að
skrifa bréf, sem ekki méga sjást og
svo mun ekki hafa verið í þetta sinn.
Og »tillátssemin« ætla eg að sé þinn
en ekki minn tilbúningur. Hitt mun
vera rétt, að í bréfi þessu sé haldið
fram þeirri skoðun, að í deilum, um
almenn mál, sé hollast að kannast við
það, sem rétt er, eða kann að særa,
í málsendum mótstöðumannsins. Eg
lít svo á, að einhliða déilur, feluleikur
með sannindi mótstöéumanns og
gyllingar á eigin málstað, fleygi sam-
herja til andlegrar blindu og andvara-
leysis, um það hvar þeim kann að
yfirsjást og fái mótherjunum hinsvegar
óþarfa höggstaði. Og þar eigi það
við, sem máltækið segir: guð gæti
mín fyrin vinum mínum; fyrir óvinum
mínum skal eg gæta mín sjálfur. —
B. Kr. hafði bent á ráð við skulda-
verzluninni, sem að vísu var ónýtt,
en benti þó í rétta átt, og sömu átt
og eg hafði sjálfur viljað halda fyrir
allmðrgum árum í K. I3. og verið þá
Hreinar flöskur kaupir
Áfengisútsalan, Akureyri,
ofurliði borin. Eg hygg að það sé
rétt hjá B. Kr., að til þess að losna
við vöruskuldavétzlun, sé til aðeins
það ráð, að hönd selji hendi. En
eins og til háttar hér á landi með
framleiðslu og afurðasölu, getur þetta
því aðeins átt sér stað, út í æsar, að
við hlið hverrar vöruverzlunar, eða í
námd við hana, sé nægilega stór gjald-
miðilsverzlun, sem einstaklingunum
verði vísað til. Við Ringeyjingar höf-
um enga slíka gjaldmiðilsverzlun og
það er ein af megin ástæðunum til
þess, að eg hefi ekki getað aðhylst
breytingar tillögur þeirra Bj. á Brún,
J. R. (sem vildi innleiða hér skipulag
úr Eyjafirði) o. fl. manna. Aðal atrið-
ið í þeim var, að taka fyrir alla skulda-
verzlun, og það væri gott, ef það
væri hægt. Eg er ekki skuldavinur,
hefi barist á móti skuldaverzlun alla
mína kaupfélagsdaga og hlotið af því
töluverðar og óþægilegar óvinsældir.
En það er seint að birgja brunninn,
þegar barnið er dottið ofan í. Par,
sem svo standa sakir, að allmargir fá-
tækir bændur þurfa um ’/s framleiðslu
sinnar og jafnvel meira, í vaxtagreiðsl-
ur, þar þatf að hugsa sig- tvisvar —
og oftar — um,.áður en heimtað er:
borga skaltu hvað sem tautar. liér er
orðið um hnútaflækju að ræða, sem
ekki dugar að herða á endalausf; það
er satt. Björn á Brún, sem er ungur
vel gerður dugnaðarmaður, en lítið
reyndur í baráttunni við skuldirnar,
vill höggva hnútinn með þróttugri
nnheimtu starfsemi, eftr nýjum regl-
um, sem jafnframt fyrirbyggi tilorðn-
ingu nýrra skulda. Eg álít hinsvegar,
að þær nýju reglur megi brjóta, eins
og gamlar reglur, að þau föstu stjórn-
ar'nandtök, sem Björn á Brún. byggir
vonir sínar á séu ekki vissari, eða
verði, þó breytt sé lítilsháttar um
skipulag, og þau séu heldur ekki full-
nægjandi, eins og sakir standa. Hnút-
inn muni verðá að ieysa á löngum
tíma og meðal annars með beinni
hjálparstarfsemi, einkun í vaxtagreiðsl-
unni, sem er tilfinnanlegasta átumeinið.
Að þessi afstaða mín til málsins stafi
af skapferlisveilu eins og J. P. heldur
fram, skoða eg auðvitað sem heimsk-
yrði. Eg vil ekki láta alt »dankast«
eins og margir virðast vilja. En eg
vil heldur ekki »kasta barni út með
skírnarvatni,* sem J. Þ. vill auðvitað
ekki heldur, en nú sýnist að orðið
gæti.
Nú hverf eg aftur beint að einka-
deilu okkar J. Þ. Eg veit rayndar
ekki með vissu enn, hvað hann telur
til níðingslegrar sviksami af minni
hálfu, því það að eg hafi fengið mótstöðu-
mönnunum vopn í hendur og opnað
dyr fyrir þeim í næturniyrkri, er nokk-
uð óákveðið. Isafold gerði sér að vísu
mat úr bréfi mínu til Lögréttu (5. jan.).
En hún gerði sér líka mat, og ekki
síður, úr málaferlum S. í. S. f. á„
og eg man ekki til að J. P. teldi það
stjórninni til glæpa. Og þó eg hefi
eitthvað að athuga við K. P., þá hefi
eg aldrei hugsað mér það sofandi í
næturmyrkri og finst það málverk J. P
meira skemmandi en m|ín orð, hingað
til. Mér hefir helst skilist, að glæpur-
inn, sviksemin, ætti að vera fólginn í
því þrennu, að eg »opinberaði«
efnahagshnignun K. P. á árunum
1920 — 22, efaðist um leiðréftingu síð-
an, og lét í ljósi grun um, að sam-
ábyrgðin kynni að vera óholi sjáifs-
ábyrgðarkvöt á vanþroskastigi — og
svo því, að þetta hafi ekki verið vaf-
ið í tilhlýðilegar afsakanir og gylling-
ar, ekki verið blaðamál o. s. frv.
En nú sýnist mér hinsvegar, að okk-
ur sé nauðsynlegt að athuga vel hvar
við erum staddir Pingeyjingar, og að
samskonar athugunar sé líklega þörf
víðar og sé þetta því, í eðli sínu,
landsmál og blaðamál. Pá held eg
því fram, og með fullum sanni, að
frásögu mína um efnahagshnignunina
hafi eg eingöngu bygt á prentuðu,
opinberu riti, ársriti K. P„ slíkt sé
engin »söguburður« eða »lausmælgi,«
heldur léttmæt upplýsingarviðleitni,
enda eigi skýrslur til þess að vera,
að auglýsa sannindi, en ekki til að
fela þau, og að K. P. sé ekki svo
statt, að það þurfi að heimta af með-
limum sínum ræningjabælis launungar-
siðferði. Enfremur held eg því fram
að sérstakar afsökunar á ástandinu hafi
ekki verið þörf; aðalsakirnar til þess
séu almennar og alkunnugar. í fjórða
lagi segi eg, að okkur sé sjálfum fyrir
beziu að gera okkur ekki rniklar gill-
ingarvonir, þó skuldir minlti, í svip,
fyrir sérstakar ástæður, gott verzlunar-
árferði og mikla skepnu fækkun. Við
að breyta bústofni í peninga, verð-
ur rýmra um hendur, í bili, og hætt-
ara við eyðzlu, jafnframt því, að hlut-
föll bústofnsins við þarfir framtíðarinn-
ar, breytist í öfuga átt. Og góða
verzlunarárferðið eigum við ekki víst
til lengdar. Og þó að samábyrðin sé
góð og okkur nauðsynleg, þá nemur
hún þó ekki úr gildi þau gömlu sann-
indi, að »guð hjálpar þeim, sem hjálpar
sér sjálfur* — og þeim einum, þeg-
ar til lengdar lætur.
Ekki sé eg að dæmisaga J.P. um bónd-
ann, sem vísaði gestinum til ekkjunnar,
eigi mikið erindi inn í okkar deilu.
Hafi bóndann vantað hús og önnur
skilyrði til að hýsa gestinn, hafi hann
átt konu, sem margra ungra barna
þurfti að gæta og fáum hafði á að
skipa o. s. frv„ en ekkjan hinsvegar
verið vön að selja ferðamönnum greiða
og haft það, sem til þess þurfti', þá
ætla eg að bóndinn hafi gert það sem
réttast var. Hinsvegar gátu ástæður
líka verið þannig að frammistaða bónd-
ans væri ámælisverð. En þar, sem öll
skýringaratriði vanta í söguna, sannar
hún ekki annað en tilhneigingu J. P.
til að kasta skugga á náungann' En
hún var fullsönnuð áður og þurfti
engra nýrra sannana við. Eg býzt held-
ur ekki við að hafa þessa sögu fyrir
mælikvarða, á mína breytni, þó J. P.
óski þess. Eg hefi enga trölla trú á
góðgirni hans, ráðvísi né ráðleggingum.
Ofvöxtur er það í ímyndunum J. P.
eins o. fl„ og innantóm »orðablómst-
ur,« að eg hafi verið með »fum« á
síðasta aðalfundi K. Þ„ »hröklast« af
fundinum í bræði o. s. frv. Tölur
mínar og gerðir á fundinnm voru ró-
legar, Eg gekk þegjandi af honurn
þegar kosningum var lokið og kom
þangað aftur til að ræða það fundar-
málið, sem mestar umræður urðu um,
en þóttist ekki hafa annað á fundinum
að gera. Petta er sannleikurinn ein-
faldur og blátt áfram. Samskonar of-
vöxtur er í ímyndunum hans um það,
að eg hafi smíðað skeyti mín til hans
í »bræði« eða hita. Hitt er sannara,
að þar hafi staöið nokkur kuldi að
verki, enda væri eg til lítils íslending-
ur, ef eg ætti ekki til í vitum mínum
dálítið af fyrirlitningar frosti, handa
einum rógburðarspjátrungi. En róg-
burðardylgjur hans í siðasta skrifinu,
til mín, eru svo »yfir sig vaxnar,« að
eg kenni hálft um hálft í brjósti um
hann. — Sannleikurinn hefir þann
innri kraft í sér fólginn, að hann festir
rætur, fyr eða síðar, jafnvel í kviksandi
illhvitninnar. »Aftur rennur lýgi þeg-
ar sönnu mætir« og sumt illyrðaglam-
ur dæmir sig sjálft, fyrirhafnarlaust.
Undir þessi sannindi verðum við J. P
að beygja okkur báðir, hvert sem okk-
ur líkar ver eða beiur — og mun
litlu skifta héðan af hver síðasta orð-
ið fær.
25. október 1925
Slgurjón Friðjónsson.
Biðjið ekki um„átsúkkolaði“
(það á ekki sanran nema að ■
nafninu).
Biðjið um
TOBLER.
Pekk'st frá öllu öðru súkkulaði
— af bragðinu.
Fæst alstaðar.
!l
Reykjavík.

—■-
í fjölbreyttu úrvali nýkomnir. Geta
menn fengið þá í heilum og hálf-
um stöngum.
Tek myndir til innrömmunar.
Verkið_fljótt og vel af hendi leyst.
Hjalti Sigurðsson.
FTXDl’R
í Verkamannafél. Andvari
verður haldinn Sunnudaginn 8.
nóv. kl. 3. í bæjarstjórnarsalnum.
Stjórnin.
Baldwins-epli
eiga ekki sinn líka — konia með
Lagarfoss í
Verzl. Geysir.