Íslendingur - 13.11.1925, Blaðsíða 1

Talsími 105,
Ritsíjóri: GunnS. Tr. Jónsson.
Strandgata 29.
XI. árgangur.
Akureyri, 13. nóvember 1925.
48. tolubl.
AKUREYRAR BIO
Laugardags- og sunnudagskv. kl. 9:
MYRKRA-MENNIRNIR.
7 þátta kvikmynd, tekin eftir hinni frægu skáldsögu Rex Beach’s
LA MAFIA. Aðalhlutverkið leikur Betty Blythe
(sú er lék drotninguna af Saba).
Sunnudaginn kl. 5 síðd.
C 1 RCUS-DAGAR
með dienginn Jack Coogan í aðalhlutverkinu. Skemtir jafnt
börnum sem fullorðnum.
Miðvikudags- og fimtudagskvöld kl. 9:
Drengurinn úr fiskiverinu.
7 þátta kvikmynd. Tilkomumikil mynd og vel leikin.
verkið leikur: RÍCHARD
Aðalhlut-
BAR THELMESS.
Á næsta ári er samningur sá út-
runninn, sem gerður var milli Stóra
Norræna ritsímafélagsins, og stað-
festur var 24. maí 1905 — en sem
gekk í gildi tæpu hálfu öðru ári
síðar, er sæsíminn og landssíminn
tóku til starfa. — Samningurinn
skyldi gilda í 20 ár. — Nú er sam-
göngumálaráðherrann og Forberg
landssímastjóri í Danmörku að
semja við félagið að nýju. Veltur
á miklu fyrir þjóðina að vel takist.
Gamli samningurinn ákvað svo,
að ríkissjóður Danmerkur greiddi
félaginu 54.000 kr. og Iandssjóður
íslands 35.000 kr. árlegax meðan
samningurinn stæði. Féiagið hefði
allar tekjur af sæsímanum og bæri
allan kostnað af viðhaldi og starf-
rækslu hans; enda þess eign. Eng-
um öðrum en félaginu mátti veita
rétt til símalagningar eða »annara
til almenningsnota ætlaðra rafmagns-
sambanda milli fslands og Færeyja,
eða milli íslands eða Færeyja og
annara hlula Norðurálfu.« — Heim-
ilt var þó stjórn íslands, áður leyf-
istími félagsins væri á enda, að koma
upp loftskeytasambandi milli Fær-
eyja og einhvers staðar í nánd við
Reykjavík, með því skilyrði að
f é I a g i ð fengi sömu borgun fyrir
loftskeyti eins og sæsímaskeyti frá
eða gegnum ísland. Meðan slíkt
þráðlaust samband væri reglulega
notað, færðist tillag landssjóðs til
félagsins (Stóra Norræna) niður um
13.000 kr. á ári.
I 2. gr. samningsins er tekið fram,
að þegar leyfistíminn sé á enda,
geti leyfið fengist endurnýjað. Ef
félagið vilji ekki fá leyfið endurnýjað
án tillags, skulu Danmörk og ís-
land eiga rétt á, að sæsíminn sé
afhentur þeim endurgjaldslaust til
sameignar eftir hlutföllum 5/b og rlz.
Ef ísland vill ekki taka þátt í að taka
sæsímann að sér, á Danmörk rétt
á að gera þetta ein.
Síðan að samningurinn var gerð-
ur, hefir margt og mikið breyst og
aðstaðan orðin alt önnur en þá var.
Loftskeytatækin hafa fullkomnast
svo, að nú þykir algerlega hættu-
laust, að eiga undir þeim einum.
Er símamálið var á dagskránni fyrir
rúmum 20 árum síðan voru þau til-
tölulega ófullkomin og óábyggileg.
Framfarirnar því miklar á því sviði.
Fæstir voru þá þeirrar skoðunar,
að sæsíminn gæti borið sig. Nú er
það komið á daginn, að hann hefir
ekki einasta gert það, heldur mun
og hafa gefið Stóra Norræna hrein-
an ágóða og hann ekki alllítinn hin
síðari árin.
Það getur því ekki komið til
mála, að semja á svipuðum grund-
velli og gert var fyrir 20 árum síð-
an. Einokun félagsins verður að
afnemast, hvað sem öðru líður.
Af samningstilraunum þeim, sem
nú eru á ferðinni, hefir ekkert ann-
að frést en það, sem liaft er eftir
Magnúsi Guðmundssyni samgöngu-
málaráðherra í viðtali við Berl. Tid-
ende í Khöfn. Segir hanii þar, að
helst sé að því hallast, að nota
bæði loftskeyti og sæsíma framvegis
til fréttasendinga milli íslands og
útlanda. Þó geti komið til mála,
að nota sæsímann eingöngu, ef
símagjöldin lækki að miklum mun.
Hvaða tilboð Stóra Notræna hefir
gert, hefir ekki frést ennþá.
En hvað svo sem umsemst þar
niður í Danmörku, þá er það ekki
endanlegt. — Alþingi á eftir að
fjalla um málið. Kemur því til
kasta næsta þings að reka enda-
hnútinn á þetta velferðarmál þjóð-
arinnar.
<§>®
Enskur togaraskipstjóri
leikur á löggæzluna.
Þau tíðindi gerðust hér í Akur-
eyrarbæ á miðvikudaginn, sem lengi
munu í minnum höfð.
Árla um morguninn kom varð-
skipið Þór hingað inn með togara,
er það hafði tekið við veiðar í land-
helgi við Flatey á Skjálfanda. Heitir
togarinn » C a r d i n a I « og er frá
Hull á Englandi. Skipstjórinn heitir
Christian Agerskov og er danskur
að uppruna. Fyrir rétti meðgekk
skipstjórinn umsvifalaust brot sitt
og var togarinn sektaður urn 10
þúsund gullkrónur (12,248 seðla-
krónur) og afli og veiðarfæri upp-
tæk. Hafði skipstjórinn ekkert við
dóminn að athug^. Var þetta um
garð gengið kl. 6 um kvöldið. Tog-
arinn hafði legið um daginn bundinn
við ytri hafnarbryggjuna og einnig
með kaðli í Þór, er lá fram af honum
við bryggjuna. Er dómurinn hafði
verið upp kveðinn, fór vörður sá,
er t>ór hafði haft í togaranum úr
honum, og bæjarfógeti setti mann á
vörð í hans stað,—en vopnlausan,
þar sem annað er ekki heimilað. Tog-
arinn hafði haft gufu uppi allan
daginn, og þótti ekkert við það að
athuga, þar sem búist var við, að
hann yrði að færa sig að annari
bryggju til þess að skipa upp afl-
anum og veiðarfærunum. — Um kl.
8 verður vörðurinn varvið það, að
skipstjóri er kominn upp á stjórn-
pallinn og vélin komin í gang.
Hleypur hann þá yfir í Þor til þess
að segja að alt sé ekki með feldu
og fá hjálp. En yfirmennirnir eru
þá í landi, — munu hafa skoðað
sig lausa við alla ábyrgð á togar-
anum og það með réttu. En á tog-
aranum hafa menn ekki verið iðju-
lausir á rneðan. Höfðu skipverjar
höggvið sundurlandfestar skipsins
og kaðalinn, er batt jsað við Þór,
og innan fárra mínútna er togarinn
kominn frá bryggjunni og horfinn á
fullri ferð út í myrkrið. Hefir ekkert
til hans spursts síðan og mun hann
nú kominn vel á veg heimleiðis.
Skjöl skipsins liggja á skrifstofu
bæjaifógeta og sekt togarans er
vafalaust trygð. Ábatavon skip-
stjórans nieð flóttanum liggur í því,
að geta komið veiðarfærunum og
aflanum, sem var mikill — um 600 kítt
—undan en það mun næsta hæpið,
þar semkæra verður kominn á hann,
þegar hann kemur til Engíands —
og Englendingar eru réttlát þjóð.
En flótti skipsins ætti að færa
okkur heim sanninn um það, að
einn vopnlaus varðmaður er ónóg-
ur vörður til þess að gæta togara;
er það í rauninni sama og enginn
vörður. Er vörður varðskipsins
hefir Iokið skyldu sinni, verður
vopnuð lögregla að taka við. Ann-
að er ekki trygt.
Ríkislögreglan kæmi hér að gagni.
co
í danska læknatíinaritinu Ugeskrijt for
Lœger, birtist nýlega bréf frá stjórn lækna-
félagsins í Vasa-léni (sem er eitt af þeitn
8 lénum, sem Finnland skiftist í). í bréfi
þessu skýrir stjórnin frá umræðum, er fóru
fram 17. maí síðastliðið vor á fundi lækn-
anna. Jf.n tilefni umræðanna var fyrirspurn
til félagsins frá blaði einu um það, hvern-
ig læknunum virtist áfengisbannið reynast,
eftir því sem þeir þektu til. Auk læknanna
í bænum Vasa voru á fundinum einnig
ínættir nokkrir sveitalæknar.
Aðalatriði bréfsins voru á þessa leið:
Við umræðurnar um áfengisbannið
kom öllum ræðumönnum saman rnn,
að drykkjuskapur hefði án nokkurs
vafa ágerst frá því fyrir 10 árum síð-
an. Þessu til stuðnings leyfir félagið
sér að tilfæra þessar staðreyndir:
1. Nautn og ofnautn áfengra drykkja,
en einkum sprittblöndu, hefir rtáð
almennri útbreiðslu bæði meðal
íbúa í kauptúnum og í sveitum
og virðist stöðugt aukast, þrátt
fyrir allar tilraunir til að koma í
veg fyrir það.
Það er fnllkunnugt, að fyrir 10
árum síðan var því nær qkkqrt
drukkið af brennivíni upp til sveita
Það votu stöku eldri menn sem
af gömlum vana fengu sér á flösku
þegar þeir fóru í kaupstað, og
venjulega drukku þeir það þá
þegar. Smámsaman dóu svo þessir
Uarlar og brennivínið varð ár frá
ári sjaldséðara. Með öflugri starf-
semi ungmennafélaganna og bind-
indisútbreiðslu hafði æskulýðurinn
vaxandi áhrif á gömlu mennina.
Þá sáust aldrei drukknar konur.
Nú eru hinsvegar víðasthvar, ef
ekki í öllum hreppum margir
leynisölustaðir auk farandsala, sem
geta ætíð veitt sprittþyrstum kaup-
endum úrlausn.
Sem dæmi skal það nefnt, að
fyrrum fékst í kauptúnunum að-
eins veikt brennivín (40°/o), en
nú geta aliir í næsta nágrenni
fengið í ótakmörkuðum mæli 90°/o
sprilt. Drykkjukrárnar hafa m. ö.
o. fluzt úr bæjunum út til sveit-
anna. Þar sem nú áfengir drykkir
eru orðnir svo auðfengnir, hefir
fjöidi manna tekið upp á þvf, að
drekka daglega, í stað þess sem
áður var með höppum og glöpp-
um. Útsalan í kauptúnunum var
aðeins opin á ákveðnum tímum
dags og ákveðna daga, en leyni-
knæpurnar eru nú opnar dag og
nótt, sýknt og heilagt. Afleiðing-
arnar eru augljósar. í þessu sam-
bandi verður að taka til greina
þvingun þá, sem bannlögin hafa
í för með sér fyrir einstaklingana.
Margur maðurinn, sem áður var
hófsemdarmaður, hefir nú tekið til
að drekka út úr gremju vegna
þeirra hafta, sem sett eru persónu-
legu frelsi hans. Því má ekki
gleyma, að utan við landamæri
Finnlands tíðkast nautii áfengra
drykkja sem lögleg venja og
skoðast ekki sem hegningárvert
athæfi.
2. Afarískyggilegt má það kallast, að
nú, þegar sjö ár eru liðin síðan
áfengisbannið komst á, þá hafa
bæði konur og börn tekið upp
á því að neyta sprilts eða spritt-
blöndu. Drengir út um sveifir