Íslendingur - 13.11.1925, Blaðsíða 2
ÍSLENDINGUR
'i
Hrisgrjón
Raunir
Kaffl
Kaffibætir
Kakao
Sykur.
koma með sprittflöskur í vasan-
um í skólann, segir einn af Iækn-
unum. Rrír drengir um fermingu
hafa fundist dauðadruknir hjá
þjóðvegi. Við ýmsar samkomur
hefir meginþorri karlmannanna
drukkið sig fulla og gengið um
göturnar með öskri og hávaða.
Ungar stúlkur hafa einnig sjest í
samskonar ástandi. Fyrir 10 árum
var slíkt ekki einasta óþekt, heldur
óhugsanlegt.
Samkvæmt skýrslum er í sum-
um sveitum spritt um hönd haft
á hverju heimili, ekki einasta til
afnota í veikindum, heldur til
neyzlu. Pað þykir heldur ekki
sæta neinni furðu, þó ungbörnum
sé gefið spritt. Bóndakona bauð
nýlega kaupstaðarbúa, er heimsótti
hana, óblandað spritt. Regar hann
bað hana að blanda það a. m. k.
með dálitlu af vatni, svaraði hún
með rembingi: »Eruð þér sá ör-
kvisi að þola ekki spritt?* En sjálf
saup hún á flöskunni án þess að
gretta sig nokkuð. ,
3. Samkvæmt frásögn ýmsra foreldra
hefir ofdrykkja útbreiðst mjög
meðal æskulýðsins í bæjunum.
»Hann er bindindismaður* er
sagt í háðs- og kesknistón um
bindindissama reglupilta.
Spyrji maður verkalýðinn hér í
bænum hvort drykkjuskapur hafi
farið í vöxt, þá er svarið: »Mik!u
meira en áður!« Pað er sérstak-
lega á meðal fátæklinga, sein vér
læknar rekumst á hryggilegar af-
leiðingar sprittóhófsins, og það
ekki aðeins við og við, heldur
jafnaðarlega.
4. Heimilislífið er víða orðið óþol-
andi og enginn friður lengur.
Frá blautu barnsbeini venjast ung-
lingarnir við sprittgildi og of-
drykkju síðan samdrykkjan fluttist
inn á heimilin til að komast und-
an eftirliti lögregluþjónanna.
Tekjum húsbóndans ér varið
til sprittkaupa eða hann verður
kærulaus gagnvart þörfum hcim-
ilisins eða hann lendir í fangelsi
til að sitja af sér skuldir. Hvernig
sem fer, verður konan og börn-
in að líða neyð. Fátækrastjórnin
verður að sjá um heimilið. Börn
frá slíkum vanræktarheimilum fara
oft á húsgang eða lenda í saur-
lífi. Hin árlegu auknu útgjöld til
fátækrastyrks bera Ijóst vitni um
ástandið. í fangelsinu í Vasa-léni
eru nú helmingi fleiri fangar en
til var ætlast að það gæti tekið,
og þó áttu bæði fangelsið og fá-
tækraheimilið að standa auð sam-
kvæmt kenningu bannmanna. Nú
verður að stækka báðar þessar
stofnanir.
5. Ár frá ári eykst tala þeirra sem
verða fyrir árásum ölvaðra manna
og misþyrmingum þeirra (skýrsla
fylgir).
Á sjúkrahúsum hefir mjög
Hreinar flöskur kaupir
Áfengisútsalan, Akureyri, _ !
fjölgað sjúkdómstilfellum vegna
ofdrykkju og sömuleiðis áverkum
drukkinna manna (bæði hnífstung-'
um og skotsárum) (skýrsla fylgii).
6. Jafnvel ekki á fátækrahælinu hafa
limirnir verið eftirbátar annara í
ofdrykkju. Rað hefir komið fyrir
að þeir hafa komið heim að nóttu
til druknir akandi í bifreið.
7. Áfengið sem nú tíðkast er því
miður langtum sterkara og eitr-
aðra en fyrrum, vegna óhreininda,
viðarspritts (methylalkohol) og
annara efna, en fyrir þetta verða
áhrifin langtum skaðvænni fyrir
heilann og innýflin.
Það er af þessum ástæðum
' einkum, að ofdrykkjuæði og geð-
veiki hefir mjög aukist á síðustu
10 árum í Vasa-Iéni (skýrsla fylgir).
8. Ennfremur er það eðlileg afleið-
ing drykkjuskaparins hár eins og
víðar, að samræðissjúkdómar hafa
útbreiðst mjög.
9. Heimabruggun, sem mjög var al-
geng fyrir nokkrum árum, má
nú heita alveg hætt. Og óhófleg
sprittsala samkvæmt lyfseðlum
lækna er nú alveg úr sögunni.
Ress vegna má fullyrða, að það
er aðflutt áfengi, sem nú flóir
víðsvegar um landið og elur ótal
smyglara og milligöngumenn.
10. Sem verðir heilbrigðisins hljótum
vér að lýsa óánægju vorri yfir
því, að svo mikil er sú upphæð,
sem gengur til fangelsanna í því
skyni að ala þar upp við hóglífi
og góðan kost drykkjumenn lands''
ins, spruttsala og letingja, að hún
er helmingi hærri en kostnaður-
inn við berklavarnir. Frá því árið
1897 hafa útgjöldin til fangelsanna
stigið frá 1,475,000 mörkum upp
í 70 miljónir marka.
Frá félagslegu, siðferðislegu,
hagfræðislegu og heilsufræðislegu
sjónarmiði séð, virðist oss ástand-
ið í landinu með tilliti til of-
drykkju vera orðið alveg sárgræti-
legt, meðfram vegna álits landsins
út á við og finst oss því í hæsta
máta æskilegt, að öllum almenn-
ingi mætti verða þétta augljóst
sem allra fyrst.
Að menn ekki alment geta
komið auga á ástandið eins og
það er, liggur í því, að skugga-
hliðar lífsins eru í aðaldráttum
aðeins kunnar læknum, dómurum
og laganna þjónum. Meðfram er
það fyrir það, að menn kynoka
sér við að grenslast eftir því sem
þeir hafa óbeit á að sjá.
Þessi yfirlýsing vor kann sumum
að virðast bölsýn, þó raunveru-
leikinn sé enn svartari, en vér
höfum viljað reyna að draga upp
sem skýrasta myndina af ástandinu
án þess að skreyta það nokkuð.
K. Boucht. G. M. von Essen. K. Hedemann.
K. I. Lindström. O. Lund. E. Lundquist.
B. B. Sourunder.
S. M. þýddi.
Bókafregn.
1.
Guðm. Friðjónsson.
KVÆÐI. Rvík 1925.
Það eru nú liðin rúm 20 ár síðan
Guðm. Friðjónsson gaf út ljóðmæli
síti: »Úr heimahögum.« — Sannfærð-
ist þjóðin þá um að einkennilegt og
frumlegt skáld væri risið upp meðal
hennar, — skáld er eignast myndi
áberandi og sérkennilegan reit í Ijóða-
akrinum íslenzka. — Nú er komin út
ný ljóðabók eftir sama skáld. Þar er
ekkert af kvæðurti þeim, sem voru í
fyrri bókinni, og ekki nærri því alt,
sem hann hefir kveðið síðan hún kom
út, — en það bezta, sem hann hef-
ir kveðið, er þar; og alt sem í henni
er, — er fyrir ofan skáldgildi meðal-
menskunnar, og margt nær tindi list-
arinnar í íslenzkri Ijóðagerð.
Jón-Björnsson rithöfundur segir um
kveðskap Guðmundar:
»Rað er óþarfi að fara nokktum
sérstökum lýsingarorðum um þann
svip, sem er yfir kvæðum G. Fr.
Alþjóð veit, að þau eru engin til-
finningaleiftur, engir eldslogar augna-
blikshughrifa. Rau eru eins og mikil,
breið, djúp og tíguleg vatnsföll, sem
velta fram með sterkum straumi, og
stundum miklum og þungum gný,
svo landið og loftið umhverfis skelfur
við, Það er máttur málsins, þróttur
hugsananna og sterkar og litauðgar
myndir, sem gefa þeim þennan svip.«
Þetta eru sannmæli!
Fullur helmingur þessarar nýju
bókar G. Fr. eru eifiljóð, — en þau
eru ekki af því taginu, sem maður á
að venjast: harmagrátur méð guð-
ræknisslepju; — Þau eru mannlýsing-
ar, meistaralegar meitlaðar og stórbrotn-
ar. Má svo að orði komast, að hvert
kvæðið sé þar öðru snjallara og veg-
legra. í fremstu röð má telja kvæðin
um Jóharin Sigurjónsson, Friðjón Jóns-
son, Þórarinn Jönsson á Halldórsstöð-
um, Björn Jónsson ritstjóra og Krist-
ján Jóhannesson ferjumann. Mun margur
verða til þess, að dáðst að þessum
vísum úr kvæðinu um hinn síðaslnefnda:
Veigadrotni vann hann eiða,
var hans þegn til efsta dags.
Hlána lét í hugskotinu
hlátraguð til sólarlags, —
eldaði margan aftanroða
öldungi með snjóhvítt fax.
Konungurinn heiðum-hári
horfði milt á þennan gest,
slitinn af að ferja og fóðra
fyrir ekkert mann og lest.
Setti hann í sínu ríki
sólskinsmegin á hvítan hest.
En það eru mörg fleiri kvæði, sem
hrífa mann, heldur en erfiljóðin og
mannlýsingarnar. Má þar til nefna:
»Haustmerki«, »Dettifoss«, »Logndrífu«
og »TungIskinsnótt« — sem öll eru
gullfalleg. Úr hinu síðasttalda er þetta
erindi:
Og jörðin virðist öll með svip og sál,
frá sjávardjúpi að hæsta jökultind.
í fossi lít ég tungu, auga í ál
og andardrátt í kaldaverinslulind. —
Fleiri tilvilnanir eru óþaifar.
Ytri frágangur bókarinnar er hinn
vandaðasti, og útgefandanum, F*or-
steini Gíslasyni, til sóma.
( H.
, Jón Magnússon. BLÁ-
SKÓGAR. (— Kvæði.
, I Rvík 1925.
[|| Höf. ljóðmæla þessara er mörgum
orðinn kunnur af kvæðum þeim, er
staðið hafa eftir hann öðru hvoru í
sunnanblöðunum og öll hafa þótt lag-
leg. í þessari Ijóðabók hans eru mörg
prýðisfalleg kvæði og lausavísur og
ætti henni því að verða vel til vina.
Hér er ekki rúm fyrir mörg sýnis-
horn af kveðskap J. M., — því mið-
ur, — margt væri garnan að lilfæra og
maklegt, en hér verfiur að nægja
þessar stökur úr kvæðinu, »Steðja-
hreimur« — sem óhætt má telja með
þeim bprustu kvæðum, er kveðin hafa
veiið á íslenzka tungu, hin síðari árin:
%
Á mig kallar heiðin heið
heim að fjallabænum.
Veginn alla á eg leið
eftir hjalla grænum.
Stend eg hjá og horfi á
hjónin knáleik þreyta;
aldurhá og hærugrá
hrífu og Ijá þau beita,
Örmum lúnum hann og hún
hart að túni ganga.
Svitanúning römrn er rún
rist á brún og vanga.
Engin bíður æfistund,
óðum líður dagur.
Röðull blíðan rjóðri mund
reifar víðir fagur.
Kvæðin »ÞræIar Ingólfs«, »Föru-
konan«, »SkaIlagrímur« og »Vorverk«
eru alt ágæt kvæði, og eins eru
minningarljóðin um Símon Dalaskáld
listavel oit.
Höf. »Bláskóga« er ungur beykir í
Rvík. borgfirzkur að uppruna, sem
ekki hefir annarar mentunar notið en
þeirrar, sem hann sjálfur hefir aflað
sér, en vissulega mega sum »lærðu<
skáldin skipa hér eftir lægri skör á
skáldabekknum en hann.
»Bláskógar« fást hér á Akureyri hjá
Stefáui Jónssyni klæðskera.
III.
BAUTASTEINAR.
Höf.niur Rorsf. Björns-
son úr Bæ. Rvík 1925.
Hér er á ferðinni sú allra einkenni-
legasta bók er út hefir komið hér á
landi. í henni er hrúgað saman hóli
um liðuga 1250 inenn, konur og börn,
flest er þetta fólk dáið, en nokkrir
hafa þar flotið með af lifandi mönn-
um. Aftau við bókina er nafnaskrá
yfir alla þá, sem nefndir eru í bókinni,
með fæðingar- og dánardögum og ár-
um, er það mikils virði. í fljótu bragði
minnir bókin á afarmikla grjóthrúgu,
þar sem flestir steinar sýnast lítt eða
ekki nýtir, en fari maður fyrir alvöru
að róta í hrúgunni, kemur það í Ijós,
að fiesta steinana má nota. Rar að
auki finnur maður það, sem heldur
er óvænt hér á landi, sem sé gull og
skínandi perlur,máþar tilnefnaábls. 239:
Dauðinn er svalmildur
sálar-draumur
öldungi þjáðum
eða óskablíð hvíld. o. s. fr.
Rá er á bls. 325 Jón Sigurðssan
aldarafinæli listaverk, nokkurskonar
eftirmæla »met.« Allur frágangur á
bókinni er í besta lagi, hún er 25
arkir eða 397 bls., kostar íUjómandi
kápu kr. 10.00, í skrautbandi kr. 12.00.
Fæst hjá Jónasi Sveinssyni frá
Uppsölum.
Margur getur meyjarlund
mýkt í alla staði,
ef fyrir kvöldið pantar pnnd
af PETTE súkkulaði.
Fœst í Verzl. Geysir.