Íslendingur - 27.11.1925, Blaðsíða 1

Ta!sími 105.
Strandgata 29.
Ritstjóri: Gunní. Tr. Jónsson.
XI. árgangur.
Akureyri, 27. nóvember 1925.
50. tölubl.
AKUREYRAR BIO
Laugardags- og sunnudagskvöld kl. 9:
LÝÐVELDISH ETJ AN.
Kvikmynd í 8 þát(um, afartilkomumikil og vel leikin.
Aðalhlutverkin leika:
OLAF FÖNSS og EBBA THOMSEN
Miðvikudags- og fimtudagskvöld kl. 9:
SONNY.
6 þátta kvikniynd frá stn'ðstímum, efnisrík og áhrifamikil.
Aðalhlutverkið leikur:
RSCHARD BARTH ELMESS.
F u n d u r
Jóns Baldvinssonar.
Foringi Alþýðuflokksins, Jón Bald-
vinsson 2. þm. Rv., hélt þingmála-
fund hér í bænum á mánudags-
kvöldið. Mun honum hafa fundist,
að úr því að foringjar hinna flokk-
anna hefðu heilsað upp á Akur-
eyrarbúa, yrði hann að gera það
líka, svo að þeir fengju þá alla,'að
sjá og heyra.
En Akureyrarbúum fanst yfirleitt
fátt um Jón þenna; enda er hann
lang síztur leiðtoganna á ræðupalli.
Hann talar leiðinlega; ræðurnar
langar og grautarkendar; hvergi fjör
eða tilþrif; — alt sléttur vaðall er
legst sem mara yfir áheyrendurna.
J. B. er ekki stórorður, en liann
temur sér hið hógværa blygðunar-
leysi: að vega að andstæðingunum
með getsökumog níðrógi,hjúpuðum
smjaðursmælgi, eða þá hann skap-
ar inn í umgerð þeirra mála, er hann
er andvígur, alt annað en í þeim
felst, og telur svo efni þeirra þann-
ig eitrað, vera hið sanna og rétta
efni málanna, og ræðst síðan á þau
og forvígsmenn þeirra af þeirri getu
sem gáfnafar hans leyfir. — Slík
er bardagaaðferð Jóns Baldvinssonar.
Fundarboðandi hafði boðið þing-
manni kaupstaðarins á fundinn, og
var hann mættur. Voru þeir, þeir
einu er ræður héldu á fundinum,
að undanteknum Erlingi Friðjóns-
syni er talaði nokkur orð. Deildu
þeir þingmennirnir aðallega um
tolla, skatfamál, einkasölu og v^ra-
Iögregluna. Kom ekkert nýtt fram í
þeim umræðum. Var J. B. nokkurs-
konar vasaútgáfa af Hriflu-Jónasi í
öllum þessum málum. Skoðun
Líndals á þessurn málum, var bæj-
arbúum fyrir löngu kunn, og þýð-
'r því ekkert að rekja þæFumræður
hér.
Ln til að sýna sannsögli J. B.,
þykir rétt að benda á, að hann
kendi t. d. íhaldinu um bæði geng-
isviðaukann og verðtollinn. Nú var
það fjármálaráðherra fyrv. stjórnar,
Framsóknartnaðurinn Klemens Jóns-
son, er lagði gengisviðaukann fyrir
þingið 1924. Var frumvarpið samþ.
í Nd. nreð 19 atkv. gegn 4, og í
Ed. með 10 atkv. gegn 3. Og á
síðasta þingi, voru lögin framlengd
til ársloka 1927 með öllurn greidd-
um atkv. Neðri deildar (22) gegn 1
(Jóns Baldv.), og í Efri deild með
11 atkv. gegn 3. — Nú eru íhalds-
menn aðeins 20 í öllu þinginu. —
Verðlollurinn var borinn fram á
þinginu 1924 af fjárhagsnefnd Neðri
deildar óskiftri, og var framsögu-
maður frumvarpsins Jakob Möller,
en ekki J. Þorl. eins og J. B. fræddi
fundinn unr. Frumv. var samþ. í
Nd. nreð 20. atkv. gegn 2 og í Ed.
með 8 gegn 4 atkv. Á síðasta
þingi voru lögin franrlengd, nieð
breytingum, með 20 gegn 2 atkv.
í Nd., og 13 samhljóða atkv. í Ed.
Mikill meirihluti þingsins var því
samþykkur lögum þessum, og taldi
jaau nauðsynleg til þess, að bæta
fjárhag ríkissjóðs og hækka gengi
krónunnar. Og viðurkendi J. B. að
hækkun krónunnar væri lögum þess-
um mikið að þakka, og að hún
væri verkamönnum mikið til hags-
bóta. Par voru þeir B. L. samnrála.
Annars hvað Líndal báða þessa
tolla neyðarúræði, og myndi hann
beita sér fyrir afnánri þeirra svo
fljótt sem tök væru á. Og þá ráð-
legast að verðtollurinn yrði afnum-
inn snrásaman, þannig að tollstigs-
flokkarnir gengu undan tolli stig af
stigi. En stigin eru 3 sem kunnugt
er, og lækka þau þegar á næsta
ári.
J. B. vildi rýnrkva kosningarrétt-
inn; láta 21 árs aldur vera aldurs-
takmark kosningarréttarins. Eins
vildi hann að sveitastyrkur varðaði
ekki kosningaréttarmissi. B. L. kvaðst
sanrmála J. B. um, að það væri
hrópandi ranglæti, að fjölskylduhjón,
sem þrátt fyrir strit og góðan vilja
gætu ekki staðið straum af stórunr
barnahóp og yrðu að þiggja af
sveit, til þess að geta franrfært
honum, mistu af þeim ástæðum
kosningarréttinn; eins væri það, ef
sjúkdómur væri þess valdandi,
að leita þyrfti til sveitarinnar. En
iðjuleysingjunum sem sökum ó-
inensku og leti færu á sveitina,
væri missir kosningaréttarins mak-
legur. Ef J. B. legði fyrir þingið
frumvarp, er gerði upp á milli hinna
verðugu og óverðugu, kvaðst B. L.
Ijá því óskift fylgi sitt. Hvað því
á hinn bóginn viðviki, að færa ald-
urstakmark kosningaréttarins niður
í 21 árs aldur, þá væri þar farið
fram á breytingu sem lítið lrefði
verið á dagskrá ennþá. Engar radd-
ir hefðu borist þinginu í þá átt, eða
sýnilegt að þetta væri almenn ósk
æskulýðsins. Kæmi það í ljós, að
svo væri, kvað hann vel líklegt, að
hann mundi breytingunni fylgjandi.
En hann kynni illa við, að fara að
veita þeim kosningarétt sem enga
ósk hefðu borið fram utn að þeir
kærðu sig um hann. Þannig hafi
það t. d. verið er kvenfólkinu var
veittur kosningarétturinn. Um al-
menna ósk kvenþjóðarinnar hafi
þar ekki verið að ræða, þinginu
aðeins borist fáar áskoranir með
tiltölulega fáum nöfnum undir.
Kosningaréttinum lrafi því verið
fleygt í kvenfólkið, án þess að þing-
rnenn lrefðu vitað Irvort það kærði
sig nokkuð um hann eða ekki. —
J. B. kvað þessi orð Líndals lýsa
því, að hann væri á nróti því, að
konur hefðu kosningarrétt, og að
hann mundi ætla að vinna að af-
nánri hans. B. L. kvað ekkert fjær
huga sínum en það. Og íhaldið
væri nú einu sinni þannig, að það
sem fengið væri, og hefði reynst
vel, vildi það ekki afnema, og kosn-
ingaréttur kvenna væri eitt af því.
En þetta voru nú smærri nrálin.
Tollarnir, skattarnir og varalögregl-
an báru aftur og aftur á góma.
Flutti J. B. sönru þvæluna upp aft-
ur og aftur, án þess, að koma með
nokkur ný rök fyrir málstað sínum.
Líndal hélt málstað ílraldsflokks-
ins fram með rökfestu og skörung-
skap. En eftir næstunr 5 tíma þref,
hvað hann lengri unrræður tilgangs-
iausar. Málin skýrðust ekkert úr
því senr konrið væri, og í persónu-
legar illdeilur kvaðst Irann ekki fara.
Pakkaði liann síðan J. B fyrir að
hafa boðið sér á fundinn, og kvaddi
hann. — Gekk svo af fundi og
með honunr nreginið af þingheinr,
en J. B. talaði að síðustu nokkur
orð, yfir þvínær tómurn stólunr.
Sýndi það bezt hversu fylgis-
nrargur hann var á fundinum.
Verkanraðurinn er mjög gleiður
yfir sigri (!) flokksforingja síns, og
Dagur símaði morguninn eftir fund-
inn til Reykjavíkur, að íhaldið hafi
beðið stóran ósigur á fundinum.
Fallast þeir nú í faðma ritstjórarn-
ir og fer vel á. — En víst er það,
að engri sál mun J. B. hafa snúið
með ræðum sínum, til fylgdar við
sig eða flokk sinn, og íhaldsflokk-
urinn, hér á Akureyri, nrun fyllilega
eins sterkur eftir þennan fund sem
áður.
En svo nræla börn sen vilja,
sannast á þeim bandamönnum.
Varaíögreglan.
Öfgar og ósannindi
Jóns Baldvinssonar.
Lýsing sú, senr þingmaður Al-
þýðuflokksins, Jón Baldvinsson, gaf
á varalögreglu-hugmynd stjórarinn-
ar á fundinunr á mánudagskvöldið,
var eins fjarri sannleikanum og
jörðin er sólinni, og það er ekki
alllítið bil. Lýsing hans var full af
voptrum og herliði, en hvorugt er
nefnt í frumvarpi stjórnarinnar.
Hann fræddi menn um, að 7000
nranns hefði orðið herskyldaður, ef
frunrvarpið hefði orðið að lögum,
og kostnaðurinn af varalögreglunni
mundi hafa numið 2 miljónum kr.
um árið, er ríkissjóður hefði orð-
ið að greiða. Og tilganginn með
þessum mikla her, gat hann ekki
séð annan en þann, að hafa hann
til þess að berja á aljaýðunni.
Þannig var myndi/i sem hr. Jón
Baldvinsson dróg upp af varalög-
reglunni.
En rétta myndin speglar sig í
7- gr frumvarpsins, sem er á þessa
Ieið:
„Landstjórninni er hejmilt, að koma á
fót sveit varalögreglumanna i hverjum
kaupstað landsins, eftir pví sem við verð-
ur konrið. Á hún að vera til aðstoðar
lögregiustjóra, pá jiauðsyn krefur og
fastir lögregluinenn reynast óeinhlítir, eða
fyrirsjáanlegt er, að peir eru pað.“
En til írekari skýringar frumvarp-
inu, eru teknir hér kaflar úr ræðu
forsætisráðherrans, Jóns Magnús-
sonar, er hann lagði ftumvarpið
fyrir Neðri deild:
„Til skýringar því, hvernig ráðuneytið
hefir hugsað sór framkvæmdina eftir
pessu frv., ef að lögum yrði, skal eg
taka fram það, sem hór segir, og hpfi
eg jrá Reykjavík fyrir auguni.
Eg geri ráð fyrir því, að kvaddir yrðu
100 eða innan við 100 manns til þess
að ganga í liðið, og þeir æfðir í því, sein
lögregluþjónar þurfa einkum að temja
sér, og kent það, sem þeim er ómissandi
að vita. Pað er auðvitað, að hér getur
ekki verið að tala uin mikinn lærdóin,
ekki um skólagang; eins og lögreglujrjón-
ar erlendis fá, í sérstökum skólum fyrir.þá.
Forstöðumaðurinn þyrfti að kynna sér
þetta erlendis og kenna síðan frá sér.
Auðvitað tæki þetta nokkurn tínra frá
þeim, sem til væru kvaddir í fyrstu, en
siðan varla sem teljandi sé. Það er auð-
vitað, að ekki iná búast Við, að allir þeir,
sem kvaddir verði, yrðu til taks i einu,
er á þyrfti að halda. Pað má búast við
vanhftldum. Kostnaður yrði nokkur við
þetta fyrir rikissjóö. Varalögreglumenn
þyrftu helst að vera, að minni hyggju,
að öllu svo út búnir sem hinir föstu lög-
gæslumenn bæjarins; þó má vera, að
einkennisbúningur‘þyrfti ekki að vera
alveg eins. Hvað sá útbúningur myndi
kosta, get eg ekki sagt, en til þess að
segja ekki of lítið, mætti nefna 20—25
þús. krónur. Húsrúm þyrfti, til þess,
að varalögregluliðið kæmi sanran i til
æfinga. Árlegan kostnað vil eg áætla 8
til 10 þús. kr., og tel vel í lagt. Pegar
litið er á, að bæjarsjóður Reykjavíkur
leggur fram undir 100 þús. kr. til lög-
gæslunnar i bænum, þá .ætti það ekki að
vera of mikið til mælst, að rikissjóður
legði til svo sem eg nú hefi sagt.
En þegar til þessa Iiðs þarf að taka,
af því að lögreglustjóri telur hina föstu