Íslendingur - 18.12.1925, Blaðsíða 1

Talsími 105.
XI. árgangur.
Riístjóri: Gunnl. Tr. Jónsson.
Akureyri, 18. desember 1925.
Strandgata 29.
53. tolubl.
Atvinnumálaráðherrann
kemst að hagkvæmum
samningum við Mikla
Norræna.
I.
Sem betur fór, reyndist sú fregn
ósönn, að Magnús Guðmundsson
atvinnumálaráðherra hefði endur-
nýjað samninginn við Mikla nor-
rœna ritsímafélagið óbreyttan. Samn-
ingurinn hefir að vísu verið endur-
nýjaður, en með miklum breyting-
um, sem allar eru okkur í hag.
Verður mönnum Ijóst, að svo er, við
að lesa tilkynningu þá, er atvinnu-
málaráðuneytið hefir sent út gegn-
um Fréttastofuna viðvíkjandi endur-
nýjun samningsins og sem hér fer
á eftir:
» Atvinnumálaráðuneytir tilkynnir að
samningum milli íslands og Danm.
og Mikla Norræna ritsímafélagsins
um símasambandið milli íslands,
Færeyja og umheimsins er lokið
með þeim úrslitum, að einkaleyfi
ritsímafélagsins til skeytasendinga
um sæsímann milli Hjaltlands, Fær-
eyja og íslands er framlengt umS'/i
ár. Hlutaðeigendur? geta ’sagt upp
samningnum með árs fyrirvara; þó
gildir hann í öllu falli 'til ársloka
1929. Aðalatriði samningsins eru:
1- Styrkurinn, sem fsland hefir
greitt ritsímafélaginu, 35 þús.
kr. á ári, fellur niður.
2. ísland tekur að sér rekstur
þess hluta símastöðvarinnar á
Seyðisfirði, sem ritsímafélagið
hefir hingað til rekið.
3. Sem borgun fyrir rekstur stöðv-
arinnar á Seyðisfirði og' skait,
greiðir ritsímafélagið árlega ca.
95 þús. gullfranka. Pó hækkar
þessi greiðsla aukist tekjur fé-
lagsins af vaxandi símaviðskiftum,
en Iækkar, ef símaviðskiftin minka.
Símaviðskiftin 1924 leggjast til
grundvallar fyrir greiðslunni.
4. Ritsímafélagið annast viðhald
sæsímans, á sinn kostnað.
5. ísland hefir rétt til að senda
og móttaka þráðlaust: i veður-
skeyti, blaðaskeyti, víðboðs-
skeyti og öll önnur skeyti, ei
að sæsíminn bilar.
6. Skeyti frá Grænlandi verða send
yfir Island með aðgengilegum
kjörum, er ákveðast með sér-
stökum samningi
7. Þrátt fyrir að alþjóðasímafund-
urinn í París í haust hækkaði
sendi- og móttökugjald ríkjanna
fyrirsímskeyti.lækkar símskeyta-
gjaldið töluvert milli landa, er
nýju samningarnir ganga í gildi.
8. ísland kaupir fasteignir ritsíma-
félagsins á Seyðisfirði ásamt
símatækjum öllum og húsbún-
aði fyrir 100,000 danskar krón-
ur. Upphæðin greiðist á 10 ár-
um með 5% vöxtum.
9. Samningarnir gerðir að áskyldu
samþykki AIþingis.«
II.
Magnús Guðmundsson atvinnu"
málaráðherra hefir rekið erindi þjóð-
ar sinnar vel og samvizkusamlega.
Pað er altaf hægt að segja að bet-
ur hefði mátt gera, en á þeim orð-
um einum er lítið mark takandi —
afrekin dæma manninn. Hin nýja
samningsgerð er okkur hvarvetna í
Vér losnum við 35 þúsund króna
ársgjaldið og fáum í þess stað ca.
70 þús. gullkrónur árlega frá félag-
inu. Að sönnu er það að sumu
Ieytinu borgun fyrir rekstur stöðv-
arinnar á Seyðisfirði, - stöðvarinn-
ar, sem nú verður landsins eign
með sérlega hagfeldum kjörum, að
dómi þeirra, er bezt þekkja til, —
eignirnar fyrir naumast hálfvirði. —
Símskeytagjöldin milli landa eiga
að lækka. Hversu mikil sú lækkun
verður, er þó enn ekki kunnugt, en
vafalaust verður hún svo um munar.
Sérstakt gleðiefni hlýtur blöðun-
um að vera það, að fréttaskeyta-
sendingar eru gefnar frjálsar.
Því jafnvel þó skeytagjaldið lækk-
aði til muna hjá félaginu, getur al-
drei viðunanlegt fréttasamband náðst
með því að vera bundinn einu fé-
lagi með allar fréttasendingar. Hér
er rétta Ieiðin farin.
Út af fregn þeirri, sem barst hing-
að um aaginn um þessa samninga-
gerð, réðist ritstjóri Dags heiftarlega
á atvinnumálaráðherrann og var ó-
spar á ófrægingum um hann- Nú
er honum er kunnugt innihald samn-
ingsins, er þess að vænta, að hann
flýíi sér að bæta fyrir frumhlaup
sitt og láti ráðherrann njóta sann-
mælis. Heiðarlegur blaðamaður færi
þannig að ráði sínu — og ritstjóri
Dags ségist vera heiðarlegur blaða-
maður.
Síðar mun íslendingur minnast
nánar á símasamninginn, er ein-
stök atriði hans upplýsast betur,
en kjarni hans er birtur hér að
framan.
Vísir 2. des. segir svo frá því:
»Orsakir strandsins eru þær, að
seglin ritnuðu og vélin varð ekki not-
uð af því að smurningsolíugeymirinn
sprakk og olían fór til spillis. Skipið
rak stjórnlaust á land að morgni laug-
ardags 14. þ. m., rétt austan við Jök-
ulsá á Breiðamerkursandi. Sjór gekk
þegar yfir skipið og skolaði þá fyrsta
vélstjóra í Iand, en hinir létu fyrirber-
ast i reiðanum. Eftir nokkrar klukku-
stundir tókst að koma kaðli í Iand, og
lásu skipsmenn sig í land eftir honum.
Porsteinn Gottskálksson ætlaði að synda
í land, en lenti í útsogi og hvarf þeg-
ar sjónum hinna. Lík hans rak tveim-
ur dögum síðar, austan árinnar. Kl.
1 um daginn voru hinir allir komnir
í land. Peir vissu ekki nákvæmlega
hvar þeir voru staddir og sáu ekki til
bæja. Var þá ákveðið að Ieita bæja
ög lögðu allir af stað frá strandstaðn-
lim, Fimm sneru aftur við Breiðárós,
AKUREYRAR BIO
i
Laugardags- og Sunnudagskvöld kl. 8^/2:
Slúlkan i eyðimörkinni.
Kvikmynd í 7 þáttum, afarspennandi. Aðalhlutverkið leikur
DOROTHY PHILIPS.
en fjórir óðu árnar ofar og komust
við illan leik til Tvískerja kl. 6 — 7 urn
kvöldið. Vildi þeim til lífs, að þeir
sáu Ijós þar í baðstofuglugga, en kváð-
ust ella mundu hafa gefist upp, óg
eflaust orðið úti um rióttina. Fengu
þeir góðar viðtökur, og var þegar
sent að leita hinna, er eftir höfðu orð-
ið. En af þeim er það að segja, að
þeir sneru aftur til strandstaðarins.
Urðu þá tveir viðskila við hina í
myrkrinu og urðu úti, hvor í sínu
lagi, en hinir héldu saman og grófu
sig í sand, undir gömlu »hva!baks«-
broti úr botnvörpung. — Urðu leitar-
menn þeirra ekki varir. í birting um
morguninn lögðu þeir af stað öðru
sinni að leita bæja, og hittu ekki löngu
síðar leitarmenn, með vagn og vistir
til þeirra, er fluttu þá til Tvískerja.
Skipið brotnaði þegar og rak nokk-
uð úr því i land, en fatnað sinn og
farangur mistu skipmenn allan. Eftir
fárra daga dvöl á Tviskerjum lögðu
strandmennirnir af stað landveg áleiðis
hingað, og komu til bæjarins kl. að
ganga sjö í gærkvöldi. Peir eru:
Jón Guðmundsson, skipstjóri.
Kristján Vídalín Brandsson, stýrim,
Ingvar Einarsson, 1. vélstjóri.
Aðalsteinn Jónsson, 2. vélstjóri.
Jónas Jónasson, frá Flatey.
Einar Guðbjartsson, frá Patreksfirði.
Eftir varð í Vík: Haraldur Kjartans-
son, matsveinn skipsins. — Peir sem
fórust, voru:
Þorsteinn Gottskálksson, Reykjavík.
Sæbjörn Hildibrandss., Hafnarfirði.
Stefán Baldvinsson, Dalvík.«
Einn af strandmönnunum, Aðalst.
Jónsson vélstjóri, er nýkominn hingað
til bæjarins. Hefir ísl. borið þessa
frásögn Vísis undir hann, og kveður
hann hana rétta vera, að undanteknu
því, að skipið hafi rekið upp vestan-
mégin Jökulsár, ekki austan megin.
„Eiðurinn“.
Sá er siður erlendra þjóða, þeirra,
er rækt vilja sýna skáldum sínum, að
gefa rit þeirra út í sem vönduðustum
og beztum útgáfum. Einkum hafa menn
þó reynt að vanda til kvæðasafna og
kappkostað að hafa þau sem bezt úr
garði gerð.
Við íslendingar höfum í þessu efni
verið eftirbátar útlendinga. Kvæðasöfn
okkar eru venjulega stór í broti og
mikil fyrirferðar; fíngerðar, mynd-
skreytlar smáútgáfur tíðkast eigi. Enn
nú hefir kotnið bók á markaðinn, sem
spáir smekkbreytingu á þessu sviði.
Það er 2. útgáfa af Iistaverki Þorsteins
Erlingssonar >Eiðurinn«.
Eftir að »Eiðurinn« kom út 1913,
seldist hann upp á 2 árum og hefir
hann verið ófáanlegur síðan, svo hér
er vel bætt úr brýnni þörf. Frágangur
bókarinnar er í alla staði hinn ákjós-
anlegasti. Fylgja henni 4 myndir; 2
af skáldinu og mun önnur óprentuð
fyrr, er hún af honum 22 ára. Auk
þess eru 2 myndir frá Skálholti og
loks sýnishorn af rithönd skáldsins á
fyrstu vísu hins gullfagra kvæðis »Nóí/«.
Vonbrigði mun það vera mörgum,
að síðari hluti »Eiðsins« skuli eigi
birtast alþjóð manna. Eru ástæðurnar,
er þvi valda, greindar í formála, sem
ekkja skáldsins, frú Guðrún Jónsdötiir,
sem gefur- bókina út, hefir ritað. Segir
hún svo frá, að Þorsteinn hafi lokið
við síðari hlutann og að mestu búið
hann undir preptun haustið 1914. Pá
hafi svo einkennilega við borið, að
hann hafi dreymt draum, er hún segir
rá, urn Ragnheiði biskupsdóttur. Var
þá sem rynni upp nýtt ljós fyrir hon-
um, hann ákvað að yrkja síðari hlut-
ann upp aftur gerbreyttan, brendi það,
sem hann hafði lokið við, en entist
eigi aldur til að skapa nýtt í staðinn.
En mansöng einn fékk hann ortan,
sem átti að vera tileinkunin til konu
hans, og fylgir hann þessari útgáfu.
Bætast þar nokkrar fagrar ferskeytlur í
hópinn, sem fyrir var,
Tryggvi Magnússon listmálari hefir
prýtt kápuna ágætlega. Framaná gefur
að líta altari í kirkju, sem stafar Ijóma
frá sjer, en á kilinum er hönd upp-
rétt til eiðs.
Bætist íslenzkum bókmentum hér
fögur útgáfa af hinum fegursta kvæða-
flokki og er góður fengur að og þakka-
verðúr. Listasmekkur sá og ræktarsemi,
sem þessi 2. útgáfa »Eiðsins« ber vott
um, er í hvívetna minningu skáldsins
samboðin. E. O.
co
Kvikmyndahús.
í Bandaríkjunum eru 18.000 kvik-
myndahús, Pýzkalandi 4.000, Rúss-
landi 4.000, Englandi 3.500 og Frakk-
landi 3.000. Gizkað er á, að um
50.000 kvikmyndahús séu í heiminum.
Jafnaðarniannaflokkurinn brezki
og Kommúnistar.
Símað er frá London, að fyrverandi
fjármálaráðherra Snowden hafi sagt í
viðtali við fréttaritara danska ,Social-
demoIcraten‘, að brezki verkamanna-
flokkurinn sé gerólíkur ráðstjórnarsinna-
flokknum og samvinna við hann alger-
lega útilokuð,