Íslendingur - 31.08.1928, Blaðsíða 1

Talsími 105.
XIV. árgangur.
Ritsíjóri: Gunnl. Tn Jónsson.
Akureyri, 31. ágúst 1928.
Strandgata 29.
35. tölubl.
Síjórnin
ársgömul.
Svikin loforð, — lögbrot,—
stjórnmálaspilling,
er ferillinn.
I.
Þann 29. þ. m. fyrir ári síðan
tók núverandi ríkisstjórn við völd-
um hjer á landi. Eitt ár hefir hún
ríkt — með skömm.
Hjer gefst nú ekki rúm til að
rekja feril stjórnarinnar ítarlega. Á
margt hefir lílca verið drepið hjer í
blaðinu, er víta- eða hneykslisvert
hefir verið hjá henni, svo að ítar-
legar endurtekningar eru ónauðsyn-
legar. Nægir að stikla á því helsta.
Tveir ráðherranna, þeir Tryggvi og
Jónas, koma hjer þó helst við sögu.
Skal hjer fyrst bent á, hversu þeir
hafa hringsnúist í ýmsum málum
frá því að þeir voru andslöðuflokks-
foringjar og Ijetu skoðaðir sínar í
ljósi í dálkum Tímans eða á al-
kvæðaveiðafundum út um landið.
Tryggvi Þórhallsson fer sem for-
sætisráðherra með utamíkismál
landsins. Enginn maður hefir ham-
ast meira en hann, þá er hann var
óbreyttur ritstjóri og þingmaður,
gegn ■osendihe/ratildrinu« og »le-
gátafarganinw, — en svo kallaði
hann þá sendiherraembættið í
Kaupmannahöfn og erindrekann á
Spáni. Spurði hann í blaði sínu,
hvenær hjer mundi koma stjórn,
sem hefði kjark og dug til þess,
að losa landið við þessa rándýru
og alóþörfu tildursherra. Svo kem-
ur að því, að hann myndar stjórn
og fær yfirráð þessara máia. Hefði
mátt ætla, að eitt hans fyrsta verk
hefði verið að losa landið við tildr-
ið og óþarfann, en það fer alt á
aðra leið. Hann heldur dauðahaldi
í hvorttveggja. Og er annað þess-
ara embætta losnaði, ljet ráðherr-
ann ekki standa á sjer að skipa í
það að nýju. — Vindhaninn hafði
snúist við aukna þekkingu á mál-
unum. Er það ekki að lasta, en
aumkunarverður er ráðherrann af
gaspri sínu.
Hamskifti dómsmálaráðherra sýna
sig aftur best, er litið er til Spánar-
samningsins. Á þinginu 1923 greið-
ir hann aleinn flokksmanna sinna
atkvæði á móti honum. Á þinginu
1927 greiðir hann bæði atkvæði
með endurskoðun hans, sem var
sama og uppsögn, og fækkun vín-
útsölustaða. Og ósparW Ijet hann
það í Ijósi á aikvæðaveiðum sínum,
að íhaldsflokkurinn vildi veita sem
mestu vínflóði yfír landið, enda
væru í honum mestu drykkjurútarnir.
Átti með þessu að vinna fylgi
templaraogbindindissinnaðramanna.
— Nú hefir þessi sami maður feng-
ið æðstu stjórn þessara vínmála í
sínar hendur og haft hana í heilt
ár. En hvernig hefir hann staðið
við atkvæðagreiðslur sínar og orð?
Auðvitað hlaupið frá öllu saman.
Hann hefir ekki farið fram á það,
að samningurinn væri endurskoð-
aður eða honum sagt upp, ekki
hefir hann heldur fækkað útsölu-
stöðum, en í Tímann skrifaði ráð-
herrann grein snemma í fyrravetur,
þar sem hann segir:
»Spánarsamninginn verður að
halda þangað til yfirgnæfandi meiri
hluti þjóðarinnar, vitandi vits, afræð-
ur að breyta honum.« Og í sömu
grein ennfremur: »Eins og skap-
ferli íslendinga er háttað, eru þeir
lítt hæfir í veislum og mannfagn-
aði án einhverrar örfunar.« Og enn
segir hann: »í þessu efni eiga all-
ar stjettir sammerkt eins og komið
er. Vínnautn bænda, sjómanna,
lækna og lögfræðinga er hin sama.
Engin stjett getur í þessu efni kast-
að steini að nábúanum.« Vill ráð-
herrann meira að segja veita meira
vínflóði yfir landið en áður hefir
þekst, því að hann leggur til í
þessari grein sinni, að við tökurn
upp þann sið að drekka Spánarvín
eins og við gerum kaffi nú. Mun
þetta fyrsta hvatningin til víndrykkju,
sem komið hefir úr ráðlierrasessi
hjer á landi. Og nú tilkynnir ráð-
herra þessi þjóðinni í nýútkominni ■
áfengisreglugerð, að vínsölustöðun-
um verði ekki fœlikað. — Þannig
er gengið á bak allra orða og eiða.
Við síðustu kosningar lofuðu leið-
togar Framsóknarflokksins því há-
tíðlega og lögðu drengskap sinn
við, að útgjöld þjóðarbúsins skyldu
stórlega lækkuð, kæmist flokkurinn
til valda, einnig skyldu tollar og
skaltar lækkaðir. Á þetta lögðu
margir trúnað. Flokkurinn náði
völdunum, en stjórnin sveik loforð-
in. — Skattabyrgðinni var íjsyngt
um rúmlega miljón krónur og úl-
gjöldin aukin að sama skapi. Verð-
tollurinn var samkvæmt kröfum
stjórnarinnar framlengdur um tvö
ár og hækkaður urn 50°to. Oengis-
viðaukinn var einnig framlengdur.
Ennfremur bar stjórnin fram frum-
varp um stórfelda hækkun vörutolts
á koium, salti, tunnum ogkornvör-
um. Fn íhaldsmönnum tókst að
afstýra því, að kornvörutollurinn
kæmist á, og að kola- og salttoll-
urinn var samþyktur lægri en
stjórnin krafðist. Allar þessar áuknu
álögur voru gerðar að nauðsynja-
lausu. — íhaldsflokkurinn sýndi
fram á það í þinglnu, að rekstur
þjóðarbúsins, með svipuðum hætti
og verið hefði tvö undanfarin ár,
þyrfti ekki meira fje en gildandi
skatta og tollalöggjöf veitti. Stjórn-
in væri hjer að leggja auknar álög-
ur á þjóðina til framkvæmda, er
ekki væru aðkallandi eða nauðsyn-
legar, eins og t. d. letigarðurinn.—
Hjer var því engu til að dreifa, er
rjettlætt gæti svikin við jDjóðina.
Gengismálið var áður sett efst
allra mála hjá ritstjóranum og þing-
manninum Tryggva Þórhallssyni.
AKUREYRAR BIO
Laugardagskvöld kl. S1/25
Barátfa hinna ómyndugu.
Sjónleikur í 7 þáttum, tekin eftir sögu Ernst von Wibdendruch
(Das edle Blutt). Aðalhlutverk leikur VALDEMAR POTTIER.
Áhrifamikil og spennandi.
Sunnudaginn kl, 5 e. h,: Alþýðusýning! Niðursett verð!
DEMANTAR.
Kvikmynd í 6 þáttum. Aðalhlutverkið leikur MILTON SILLS.
Aukamynd: FRJETTABLAÐ. Nýungar utan úr heimi í myndum.
Sunnudagskvöldið kl. 872:
Kynlegur kvenmaður.
Gamanmynd í 7 þáttum eftir Chuck Reisner. Aðalhlutverkið
leikur SID CHAPLIN, sá er frægur varð fyrir Frænku Charles.
Myndin segir frá ástum og vínsmyglun og er sprenghlægileg.
Aukamynd: Frjettabiað.
Kallaði hann það þá *mál málanna«.
Hann krafðist þess aftur og aftur,
að krónan yrði sfýfð og það án
dráttar. Heilindi mannsins í málinu
sýna sig best í vali hans á fjármála-
ráðherranum, en undir hann heyrir
gengismálið. Tr. P. gerir ákveðn-
asta andstæðing stýfingarinnar í
flokknum að fjármálaráðherra. Eng-
inn þarf að ímynda sjer, að Tr. P.
hafi getað búist við, að geta kúgað
þann mann til stefnubreyíingar í
málinu. — Eftir síðasta þing var
forsætisráðherra samt eitthvað að
fimbulfamba með það niður í Dan-
mörku, að stjórn sín ætlaði að stýfa
krónuna. En á það er litið eins og
annað marklaust gaspur. Valið á
fjármálaráðherranum og aðgerða-
leysi stjórnarinnar í þessu »máli
málanna« á síðasta þingi tala á móti
forsætisráðherra, og' sýna annað
tveggja, að ekki hafi hugur fylgt
máli, ellegar hann hafi verið kúgað-
ur af bandamönðum sínum — jafn-
aðarmönnum — er halda lífi stjórn-
arinnar í hendi sjer, til þess að breyta
þannig, og er hvorttveggja aurnlegt
og ósæmandi fortsæfisráðherra rík-
isins.
Annars bendir flest ti) þess, að
leiðtogar Framsóknar hafi í málum
þeim, seni drepið hefir verið á hjer
að framan, verið að ieika pólitiskan
skollaleik frammi fyrir þjóðinni, með
það fyrir augurn, að ná atkvæðum
handa flokknum og völdunum
handa sjer.
II. '
Lögbrot dómsmálaráðherra eru þó
svartasti bletturinn á núv. stjórn.
Munu þau þjóðinni í fersku minni.
— Pingið 1927 hafði samþykt tvö
lagafrumvörp viðvíkjandi varðskip
um ríkisins, og það með yfirgnæf-
andi meiri hluta atkvæða. En Jón-
as Jónsson frá Hriflu hafði verið
þeim andvígur. Lögin eru staðfest
af konungi og eru að koma til
framkvæmda, er stjórnarskiftin verða.
Eitt fyrsta verk Jónasar sem dóms-
málaráðherra er ekki einasta að hætta
að framkvæma lögin, heldur bein-
línis að ganga í berhögg við þau
og þverbrjóta ákvæði þeirra. Enginn
dómsmálaráðherra hefir leyft sjer
slíkt áður. Jónas dómsmálaráðherra
— maðurinn, sem á að gæta Iag-
anna í landinu, — gerist fyrsti lög-
brjóturinn í ráðherrasessi. Pað er
engin afsökun fyrir dómsmálaráð-
herra, að hann hafi verið andvígur
lögum þessum. Hann héfir jafnvel
sjálfur játað, að hann hafi ekki þurft
að fara lögbrotaleiðina til þess að
koma vilja sínum fram. Hann hefði
getað sett sýslunarmenn varðskip-
anna í stöðurnar, í stað þess að
slápa þá, þangað til honutn hefði
hepnast á þinglegan og lagalegan
hátt, að koma öðru skipulagi á
þessi mál, með því að láta þingið
samþykkja ný iög. En af því að
honum, af óskiljanlegum ástæðum,
er í nöp við skipstjóra varðskipanna,
menn, sem prýðisvel hafa staðið í
stöðu sinni og. hafa með árvekni
og dugnaði fært hundruð þúsunda
í Landhelgissjóðinn, getur hann ekki
stilt ofsóknaræði sitt deginum leng-
-ur, og vílar ekki fyrir sjer að gerast
Nýfa Bió
Laugardagskvöldið kl. 8'/2:
Sigurvegarar
eyðimerkurinnar.
Wild West kvikmynd í 7 þáttum
Aðalhiutverk:
Tim McCoy, Joan Craw-
ford o. //. frægir leikarar.
Mjög tilkomumikil og fögur
mynd.
Sýnd í síðasta sinn.
Sunnudagskvöldið kl. 8'/«:
„En ástln sigrar.“
Sjónleikur í 7 þáttum eftir
ELINOR GLYN.
Aðalhlutverkin leika:
JOHN GILBERT og
AILEEN PRINGLE.
Áhrifamikil og spennandi mynd.