Íslendingur - 08.03.1940, Blaðsíða 1

Ritstjóri og aígreiðslum.: Jakob O. Pétursson, Fjólugötu 1. Sími 375. Pósthólf 118.
XXVI. árgangur.
Akureyrí, 8. marz 1940
10. tölubl.
Þegnskylduvinna—vinnuskólar
Um fjöldamörg undanfarin ár hafa kvaddur, en megi tþó setja gildan
bæir og sjóþorp hér á landi verið mann í sinn stað, ef knýjandi á-
í injög örum vexli. Sérstaklega stæður banna honum að vinna
hefir fólksfjölgun í höfuðstaðnum sjálfur af sér þegnskylduvinnuna.
verið áberandi mikil. Stafar fólks- 2. Að þegnskylduvinnan sé í
fjölgun þessi rnest af því, að fólk- því falin, að hver einstakur maður
ið hverfur frá framleiðslunni í vinni alls 7 vikur á einu eða tveim-
sveitum landsins af ýmsum ástæð- ur sumrum, eftir því sem hann
um og sezt að við sjóinn, þar óskar, og að vinnan sé endur-
sem það leitar sér vinnu hjá öðr- gjaldslaus að öðru en því, að
um. Ein aðalorsök þessa er sú, hver fái kr. 0,75 sér til fæðis fyrir
að landbúnaðurinn getur ekki bor- hvern dag, sem hann er bundinn
ið uppi það kaupgjald, sem greitt við hefnda vinnu.
er í bæjunum, en auk þess kemur 3. Að þegnskylduvinnan sé fram-
fieira til greina: Slæm húsakynni, kvæmd með jarðyrkju, skógrækt
sem ekki er hægt úr að bæta og vegavinnu í þeirri sýslu, sem
vegna fjárskorts, heilsubilun o. fl. hver og einn hefir heimilisfang,
En atvinnuvegírnir við sjóinn þegar hann er skráður til þegn-
hafa ekki geíað tekið við öllu því skylduvinnunnar.
vinnuafli, er safnast kringum þá. 4. Að þeir, sem vinnunni stjórna,
Hefir því atvinnuleysi farið vaxaridi geti kennt hana vel og stjórm' efíir
með hverju ári í bæjunum, svo að föstum ákveðnum regiutn, líkt og
þar á þjóðin nú við að stríða eitt á sér stað við heræfingar í
sitt þyngsía böl, — nýja p'águ, er Danmöíku*.
óþekkt var hér á landi fyrir tveim í greinargerð lagði flutnings-
áratugum. maður áherzlu á þrjá höfuðkosti,
Petta sívaxmdí atvinnuleysi bitn- er þegnskylduvinnan heíði í sér
ar mjög hart á uppvaxandi mönn- fóígna: 1. Að með henni væri
um í stærstu kaupsíöðum landsins öllum landsmönnum kennd gagn-
og þá fyrst og fremst í Reykjavík. 'eg vinna. 2. Að þeir vendust við
Pegar hinir ungu menn koma úr að stjórn og aga, lærðu stund-
barna- eða uuglingaskólunum bíður vísi og reglusemi og í þriðja lagi
iðjuleysið eftir þeim og þá jafn- væri unnt að rækta landið og
framt fjárhagslegar þrengingar. — bfita samgönguskilyrði þess á til-
Langvarandi iðjuleysi drepur dáð tö'ulega ódýran hátt.
þeirra og dug og gerir þá frá- Þeir sem beittu sér geen Þegn'
hverfa Iíkamlegum slörfum og skylduvinrtunni, fundu henni það
etfiði en vekur hjá þeim lífsleiða, tfi foráttu, að, hér væn utn eins-
er oft leitar sér útrásar í miður konar Þra;ldðm að ræða, kvöð,
gagnlegum uppáfinningum. sem aliir y>öu að gangast undir,
Þessar bláköidu slaðreyndir hafa hvemig sem á stæði. Og sú mót-
nú endurvakið gamla hugmynd, bára matti sin svo nrikils, að tnálið
sem legið hefir í dái meira en náði aldrei fram að ganBa- Var
mannsaldur, eri það er hugmyndin Það borið undir þjóðaratkvæði og
um almenna þegnskylduvinnu. Sú feiit<
hugmynd var upphaflega fram bor- Efíir að atvinnuleysisbölið fer að
in sem þingsályktunartillaga á Al- leggjast á þjóðlff vort fyrir nokkr-
þingi árið 1903 af húnvetnskum um árum, taka margir að hvarfla
bónda, Hermanni Jónassyni á Ping- huganum að þegnskylduvinnuhug-
eyrum, og var hún svohljóðandi: mynd Hermanns Jónassonar. Sett
»Neðri deild Alþingis ályktar að voru á fót vinnunámskeið íyrir
skora á landssfjórhina að semja og uní?a menn f kaupstöðum, er höfðu
leggja fytir næsta Alþingi frumvarp sama tilgang og þegnskyiduvinnan.
til laga um þegnskylduvinnu á fs- Var Lúðvig Quðmundsson kennari
landi, er bindi í sér eftirfarandi á- sfjórnandi þessara námskeiða. Vet-
kvæði' urinn 1937 — 38 dvaldi hann alllengi
1. Að allir verkfærir karlmenn, erlendis til aö kynna sér aðgerðir
sem eru á íslandi og hafa rétt inn- nágrannaríkjanna f atvinnuleysis-
fæddra manna, skuli, á tfmabilinu málum ungra manna. Árangurinn
ftá því þeir eru 18-22 ára, inna af utanför hans kemur m. a. fiam
þegtiskylduvinnu af hendi á því ' frumvarpi til laga um almennan
sumri, er þeir æskja efíir og hafa vinnuskóla ríkisins, er hann hefir
gefið tilkynningu um fyrir 1. febiú- samið og mennfamálanefr.d flutti á
ar næst á undan. En hafi einhver sfðasla Alþingi fyrir tilmæli for-
eigi innt þegnskyiduvinnuna af sætisráðherra. Var frumvarpið ekki
hendi, þegar hann er 22 ára, þá útrætt á því þingi.
verði hann frá þeim tímj og til Fyisía grein þessa fiumvarps er
25 á.ra aldurs að mæta til vinn- svohljóðandi:
unnar hvenær sem hann er til þess Rfkisstjórninni er heimilt að láta
starfrækja vinnuskóla fyrir unga
menn, og nefnast skólar þessir
einu nafni hinn almenni vinnuskóli
ríkisins.
2. grein er um tilgang vinnu-
skólans, : en hann er í aðalatriðum
hinn sami og segir í greinargerð
þál. tillögu Hermanns heit. Jónas-
sonar um þegnskyiduvinnu.
Næstu 4 greinarnar eru um stjórn
skólans og kennsluskipun. í 7.
grein er það tekið fram, að fram-
kvæmdir vinnuskóians skuli vera
þjóðnytjaverk svo sem; Nýbýiarækt-
un, fyrirhleðslur og áveitur, skóg-
rækt, sandgræðsla, lendingarbætur
fyiir báía og flugvélar, fjallvegir og
ferðamarmaleiðir, íþróttasvæði, sól
skýii, sundlaugar, vernd og viðhald
náttúruminja og fornra mannvirkja,
aðstoð við vísindalegar rannsóknir
og hverskonar almenn hjálparstarf-
semi.
NáTistími skal eigi vera skemmri
en 2 mánuðir. Nemendur fái ókeyp's
húsnæði, fæði, kennslu og aínot
ytri vinnufata. Auk þess 50 aura
fyrir hvern virkan dag er námskeiðið
stendur. Vinnutími skal vera 6 stund-
ir daglega. Pá ska! einni stund
varið til fræðslu um lögmál vinn-
unnar og vinnutækni, eða sögu
þjóðarinnar eða náttúru landsins.
Ein stund fari tii íþr óttastarfsemi,
en hinn tíminn til rnatar, hreinlætis
og hvítdar.
Peir sem lokið hafa kennslu og
lokið námi í vinnuskóla og hlotið
góðan vitnisburð, skuiu siðar ganga
fyrir vinnu hjá hinu op'nbera að
öðru jöfnu.
Verði frumvatp þetta að iögum,
og gefi vir.nuskólarnir góða raun,
iná búast við, að almenn þegnskylda
verði næsta sporið. Húa hefir þegar
verið lögleidd í tveim menningai-
löndum Evrópu: Búlgaríu og Pýska-
landi. Og ástæðrn er hin sama í
báðum löndunum: Brýn þörf
ýmisskonar framkvæinda í rækíun-
ar- og samgönguenálum, en skortur
á fjírrnagni Og enda þóit mikið
hafi verið gert hér á landi í þessum
efnum síðan 1903, er nóg aðkallandi
verkefna við ræktun, samgöngu- og
lendingarbæiur, skógiæ;.t, sand-
gtæðslu o. s frv., en fjármagn
skoitir til stórra aðgerða. Og
þegar ónotað vinnuaíl ungta og
hraustra manna btður í stórum stíl
í öllum kaupstöðum iandsins, er
ekki að furða, þótt hugmyndinni
um almenna þegnskylduvinnu aukisl
fylgi með þjóð vorri. V:ð höfum
enga herskóla, er kerma ungum
mönnum aga, hlýðni og vopnaburð.
En við getum í þess síað kornið
upp hliðstæðurn síotnunum, sem
NÝJA-BÍÓ
Föstudags- laugardags- og
sunnudagskvöld kl. 9:
Frumskóga-
stúlkan
Tal- og hljómmynd í 10 þátt-
um. Aðalhlutverkin leika hin-
ir vinsælu leikarar úr »Drottn-
ing frumskóganna*:
Dorothy Lamour
Ray Milland.
Gullíaileg og hrífandi saga um
tvo unga fiugmenn, sem urðu
að nauðieiida á óbyggðri eyju
í Kyrrahafinu. — í undurfögru
umhverfi sem a!!l er tekið í
eðlilegum íitum veíjsst æfin-
fýrin um fögru stúikuna og
apann hennar, sem þeir finna
þarna — og loks komast þeir
atiur í menninguna, en hvernig
fe- um ungu stú'kuna á eyj
unni ?
Sunnudaginn kl. 5:
I.O.O.F. — 121389 —
□ Rún 59403137 = II.
kenna aga og reglusemi, en í stað
vopnaburðar rétta meðferð þeirra
verkfæra, er nota þarf til ræklunar
og uppbyggingar landsins. Við
eigum að koma upp her til að verja
land vort, — ekki fyrir innrás óvina,
heldur fyrir uppblæstri, auðn og
skemmdum af náltúrunnar völdum.
Við eigum margt ógert í landinu.
Okkur skortir fjármagn til fram-
kvæmda. En við eigum líka völ á
rniklu ónotuðu vinnuafli, sem við
höfum ekki efni á að fari forgörð-
um. Skyldi nokkurstaðar vera meiri
þörf fyrir þegnskapar- eða þegn-
skylduvinnu en í þessu fé’ausa, hálf-
numda landi?
Kirkjan. — Messað á sunnudag-
inn klukkan tvö á Akureyri.