Íslendingur - 03.05.1940, Blaðsíða 2

2
ÍSLENDÍNGUR
Örækjur i mannsinynd.
Þær ær heita í sveit órœkjur,
sem ekki vilja kannast viö, þ. e.
rækja lömbin sín. fær kvensniitir,
sem sntia baki viö eigin afkvæmi
sínu, mega heita sama nafni.
í Fornaldarsögum Noröurlanda, er
þannig komist aö oröi um eina
tröllkonu, sem snéri baki viö mann-
sóma: »Ok sá . , . í gaflblaÖið á
henni*.
f*ær konur sjfna gaflhlaöiö á sjálf-
um sér, sem ganga frá skyldum
sfnum og slá á læriö.
f’jóöféfag vort fer ekki á verald-
arhreppinn, meöan meginþorri
kvenna sinnir börnum sínum og
hlúir að foreldrum.
En tákn tímanna eru bæöi grá-
bröndótt og rauöskjöldótt — ef svo
mætti að oröi kveöa
Mér brá í brún nýlega, þegar ég
las í tímariti Máls og menningar
ritgerö eftir háaldraöa gáfukonu,
margra barna móöur, sem ber þann
rétt á borð fyrir 5500 sálir félags-
ins, að þjóðfélagiö sé skyldara en
börnin til að annast foreldrana
Reyndar var það kunnugt, aö
»menningin« vill koma aldraöa fólk-
inu á elliheimili, til þess að losna
viö þaö úr heimahúsuin.
Menningin getur »sjUit í gaflhlað-'
iö á sér« eins og skessan. En þeg-
ar tízkan stjakar »þeim gömlu« inn
i forsælu elliheimila, gerir hún þaö
í laumi og borgar n:eð karli og
kerlingu, ef hún hefir efni á því.
Konan, sem skrifar á örk »Rauðra
penna* er að vísu kommúnisti. Og
paö er »opinbert leyndarmál*. að
þeir heimta flest gæði lífsins af því
opinbera. En þó býst enginn maður
við því nö órejmdu, að öldurmenni
óski sér þess hlutskiptis, að börnin
vísi foreldrinu á dyr og segL það til
þeirrar sveitar, sem ber nafniö:
f'jóöfélag.
f*ar er þó og getur aldrei oröiö
um aö gera aöra hlýju en þá, sem
eldsneyti veitir og brekán. Hjarta-
hlýja veröur aldrei í boði frá hálfu
þjóöfélagsins — þ. e. »þess opin-
bera«. Spyrjiö þá, sem eru svo að
segja lifandi grafnir í elliheimilum.
Þeir svara með andvörpum og tárum
skilmerkilega, þegar málfæri brestur.
Ræktarskortur barna viö foreldra
er eigi ný bóla, og er síður en svo
ástæöa til aö blása hana upp, en
hitt skyldi heldur ástunda að glæöa
þann ræktargneista, sem liggur fal-
inn í flestum brjóstum, sem luma á
hjartslætti. Ég vil minna á gamla
sögu, sem sýnir þess háttar neista
og er sagan prentuð í Péturssög-
unum gömlu,
Hjón sátu að boröum, þar sem
eigi var vant borðbúnaðar né krása.
Faðir húsbónda var látinn »sitja úti
í horni* meö grautarskál úr tré í
knjám. Sonur hjónanna lék sér á
gólfi og telgdi spýtukubb. Konan,
sem réði því hvernig búið var að
gamla man.iinum, spurði son sinn:
Hvað ætlarðu aö smíða úr þes.sum
kubb, drengur minn? Sveinninn
svaraði: Ég ætla að smíða úr hon-
þarf nema aukna aðílutningsörðug-
leika til þess að framleiösla rafofna
og annarra raftækja hér á landi
stöðvist með öllu. Hvað hefði Akur-
eyri þá að gera með 4000 — 6000
ha. rafstöð?
um tréskál handa ykkur að eta úr
graut, þegar þið eruð orðin gömul.
Hjónin litu hvort á annað, svo til
öldungsins — og blygðuöust sín. Éau
kölluðu síðan á gamla afa, settu
hann við boröið hjá sér og létu
hann þar vera meðan hann þurfti
aðhlynningu.
Barnið opnaði augu hjónanna meö
hreinskilni sinni.
Sá siður tíðkast meðal villimanna,
sem reika um lönd, að þeir skilja
við foreldra sína og aðra öldunga
með þeim hætti: Að eldur er
kveiktur i þrem sprekum, gamal-
mennið sezt við logann, en »hitt
fólkið« hleypur sina leið. — Éarna
á auðninni króknar gamalmennið.
Gamla fólkið sættir sig við hlut-
skiptið. Éannig hefir það breytt
við sitt foreldri áöur. Éessi venja
gengur koli aí kolli. Lífsskilyröi
þessa reikula fólks helgar, eða
réttara sagt vanhelgar venjuna.
Auövitað mál er það, að stutt
spönn ein eða þumlungur er milli
þess að bera út barn sitt (þ e. vilja
ekki eiga það) og hins athæfisins,
að hlaupast frá foreldri sínu.
Hvort tveggja athæfið er órækju-
háttur, Og sú ómenning, sem drj'rg-
ir þá synd, »sýnir í gaflhlaðið á
sjálfri sér«,
Konan, sem talar í nafni rauð-
skjóttu menningarinnar ber fyrir
sig þá röksemd, að börn hafi enga
þakkarskuld að gjalda íoreldrum
vegna þess, að þau hafi ekki beðið
foreldrana að smíða sig, enda sé
liíið eigi eftirsóknarvert og einstakl-
ingnum þess vegna engin þökk í
því að »komast í þá veiðistöð*.
Það skilst í grein konunnar aö
hún muni vera skygn á sársauka
líísins og næm eða viðkvæm á því
sviði.
Ég þekki þau sárindi og geri
eigi litið úr þeim.
En jafnvel þó að það verkfall
yrði framkvæmt, sem einn rauðliði
hótaði t hittíðfyrra, að hætta myndu
verklýðsstéttirnar aö »viðhalda mann-
kyninuc ef kjör þeirra fengjust eigi
bætt (að tilstuðlan þjóðfélagsins) og
mannkynið dæi út (yrði aldauða)
myndi samt lifskvölin halda áftam
á jarðarkringlunni — í dýraríkinu.
Annars má geta þess, að æska
og ungdómur barraa sér alls ekki
yfir því hlutskipti sínu að hafa
hlotiö lífgjöf, frá foreldra hálfu —
ef unga kynslóðin er heil heilsu,
f*au blessa þá lífið.
Skáldin, sem þó eru viðkvæm,
fagna lifinu, meiri hluti þeirra, kveða
um »fagra veröld*, segja að «himn-
eskt sé að lifa« fullyrða að »dapur-
legt, sárt sé að deyja« o. s. frv.
Éaö er aö vísu satt, að löggjöf
náttúrunnar, á láglendi líisins er
með því móti að umönnun snýst
um afkvæmi fremur en foreldri,
Éar er trygS1 viöhald lifsins fyrst
og fremst.
En maðurinn hefir hærra og vlð-
ara sjóna--mið en villidýrin, Hann
veit, að honum er ætlað að sækja á
bratta til viðgangs sjálíum sér og um
leið til þróunar kynkvísl og ættbálki.
Éioskaskeið einstaklingsins er tákn-
uð svo sem einstigi, mjói eða þröngi
vegurinn — flugstfgur.
Bolsarnir hata bratta og bratt-
gengi og brekkumegin einstaklinga,
þeir hafa mætur á breiða strætinu,
sem þannig er gert, að »hallar
undan fæti«. Sú leið liggur norður
og niður að ginnungagapi.
Bratti stigurinn liggur suður og
upp til Gimle.
Menn og konur, sem vita réttar
áttir, heiðra föður og móður og
hlynna aö karli og kerlingu með
sömu lófum, sem þau verma börn sfn.
Allur einstaklingsþroski fæst með
því móti, að rnaöur og kona geii
fyrst og fremst kröfur til sjálfra sín,
en ekki á hendur þióöfélaginu.
Öll menntun og þróun í mann-
heimi er þannig til komin, að ein-
staklingurinn hefir sótt til sjálfs sfn
dýrmætin.
Uppfinningar, skáldskapur, listir
— þau dýrmæti öll eru fengin
þannig, að einstaklingurinn hefir
lagt sig í bleyti til að uppgötva
frumleg dýrmæti, hefir sótt á bratta
eða kafað djúp, sem alþjóö getur
eigi framleitt, aðeins notið þeirra.
Reynsla kynslóöanna (kynbálka
og kynkvísla) hefir látiö f ljós mörg
spakmæli og eru sum þeirra helguð
öldurmensku. Heiðra ber háran þul,
er eitt þeirra. Þar er eigi ætlast
til að gamla fólkið sé sett að hurð-
arbaki.%
Hallgrímur Pétursson skorar á
börnin aö »þjóna af dyggð« foreldr-
um. /Hað mun gæfu veita* segir
sá spekingur,
Moses segir' Heiðra föður þinn
og móður þína — svo að þú verð-
ir langlífur í landinu.
Svo mætti lengi greina.
Öll slík boöotö ávarpa einstakl-
inginn.
Sannkallaðir spekingar vita þaö,
sjá og skilja, að heill og hamingja
þjóðanna veltur á því, að einstakl-
ingarnir geri skyldu sína.
Stundleg gæfa, — og eilíf ham-
ingja eða farsæld — ef um hana
er að tala og tefla, er að sjálf-
sögðu ávöxtur einstaklingsbreytni.
Aldrei getur þjóöfélag gert ein-
stakling sáluhólpinn, né sjálft orðið
aðnjótandi þessháttar hjálpræðis.
En þjóðfélagiö getur steypt í glöt-
un einstaklingum t. d. með þvf að
siga honum út á þann helveg, sem
hernaöur og grimmd leggja og ata
með blóði,
Galdranornir gengu rangsælis, í
fyrndinni, þegar þær vildu rang-
hverfa tilverunni með »makt myrkr-
anna« — fulltingi þess.
í*ær órækjur f mannsmynd, sem
eigi vilja annast börn sín né for-
eldra, ganga rangsælis og stinga
höfðinu milli fótanna, eins og Ljót
gerði, móöir Hrolleifs mikla og
Vatnsdæla segir frá. Sú norn »sýndi
í gaflhlaðið á sjálfri sér«, Þau
mæðgin heimtuöu af öðrum stað-
festu, veiði og guldu með því aö
ráða af dögum velgeröamenn sína.
f*au voru innanrifja svo sem það
fólk, sem vill fá byltingu, sem ræð-
ur bana menningu og manndómi.
Það fólk faguar, jafnvel upphátt,
þeim ósköpum, sem fálliö hafa í
skaut Pólverja og Finna.
Framtíð þjóðar vorrar — og ann-
ara þjóða — veltur á því, hvort
þjóðin aðhyllist hátterni Hrolleiís og
Ljótar — eða íramferði Ingimundar
gamla. Ljót og sonur hennar fóru
rangsælis ferðar sinnar.
Ingimundur gamli gekk sólar-
sinnis, honum var annt um börn
Sjálfstæ’ði íslands
viðurkennt af
stórþjöðunum.
Nýlega hefir utanríkis-
malaráðherra Englands
viðurkennt Pétur Bene-
diktsson sem ræðis-
mann Islands í En£-
landi. — Einnig hefir
stjórn Bandaríkjanna
viðurkennt Vilhj, Þór
sem ræðismann Islands
þar. Munu bæði þessi
ríki senda ræðismenn
hingað innan skamms.
Karlakór Akureyrar
hélt samsöng sinn í Nýja-Bíó s. 1.
sunnudag, undir stjórn Áskels
Snorrasonar. A söngskránni voru
alls 13 lög eftir ýmsa höfunda,
íslenzka og erlenda, Hrjú síðustu
lögin á söngskránni voru með undir-
leik, er hr. Róbert Abraham annaö-
ist af sinni þekktu snilli. f’essi lög
voru: »Sittu heil« eftir söngstjór-
ann, »Svörtu skipin« eftir Karl O.
Runólfsson og »Veiðimannasöngur«
eftir Weber, Meðferð allra undir-
leikslaganna var góð hjá kórnum,
Virtist undirleikurinn gera hann
öruggari og þróttmeiri. Einkum var
»Veiðimannasöngurinnc góður, og
fór þar saman góð meöferð og
fagurt lag, Af öörum verkefnum
tókust bezt: Hið dulmagnaða lag
Friðriks Bjarnasonar »Við skulum
ekki hafa hátt« og »]ózkur dansc.
Aðsókn var góð og söngnum var
vel tekiö. Allmörg lögin varð að
tvítaka. /.
Kaupdeiia
stendur nú yíir á siglingaflotanum
milli sjómanna og útgerðarmanna,
varðandi stríðsáhættuþóknunina. Var
verkfall ákveðið 1. maí en hefir ver-
ið frestað um viku, meðan sáttasemj-
ari ríkisins, ásamt tveim öðrum þar
til kjörnum mönnum, gerir úrslita-
tilraunir til að koma sættum á. Skip,
sem koma til hafnar á þessu ti.na-
bili verða kyrsett þar til úrslit verða
kunn.
Hjónabönd. Ungfrú Guðbjörg
Bjarnadóttir og Stefán Reykjalín
byggingam. Ungfrú Bára Ásbjarnar-
dóttir og Ingólfur Armannsson bíl-
sljóri.
sín, virti foreldri sitt og vai einn
þeirra manna, sem vissi og viður-
kenndi: Að með lögum skal land
byfígla> eft ólög skapa landauðn —
}>au ólög, sem Óspakur og Órækja
setja.
Höskuldur Dalakollsson.