Íslendingur - 14.06.1940, Qupperneq 1
Ritstjóri og afgreiðslum.: Jakob O. Pétursson, Fjólugötu 1. Sími 375. Pósthólf 118.
XXVI. árgangur.l Akureyri, 14. júní 1940 | 25. tölubl.
Einstakt afmæii i verzl-
unarsflgu íslanðs.
Verzlun Kristjáns Gis/asonar, Sauðár*
króki, er um þessar mundir 50 ára.
Stofnandi fyrirtækisins, einkaeig-
andi og stjórnandi þess i 50 ár
veróur 77 ára gamall á morgun.
Pegar Kristján Gíslason hóf starf-
semi sína á Sauðárkrók vorið 1890,
voru þár fyrir fjórar verzlanir,
Tvær þeirra voru gamlar, þekktar
og fjársteikar, svo ekkL hefir verið
álitlegt fyrir þennan unga, óreynda
daladreng, sem engrar skólamennt-
unar hafði notið, og ekki verið við
verzlunarstörf nema eitt haust (árið
áöur) félltill^og sambandalaus í út-
löndum, að hefja samheppni um
vetzlunina, — sem ,þá var mjög
bundin, — lánsverzlun við bændur,
Risiö var ekki hátt 1 byrjun, en átti
fyrir sér að hækka. Eftir að »K.G.«
(þannig er hann oflast nefnd
ur f sjnni sveit) hafði starfað þarna
í tvö ár, gat hann flutt inn í sitt
eigið nýbyggöa hús, sem hann lét
reisa á nýfallinni skriðu í miðju
kauptúnir.u. í nýja húsinu óx starf-
semin svo ört, að eítir 4 ár þar
frá varð hann aö stækka þaö nærri
þrefalt, svo þaö varð sem næst
jafn stórt og það er nú. Húsið
nefndi hann >Aðalbólc.
Eftir nokkur ár var »Aðalból«
orðið of lítið og þá varð að byggja
aörar byggingar, til þess að geta
fullnægt kröfum tímans um bætta
verzlunarhætti, enda varð verzlunin
að vera eins og banki viðskipta-
manna sinna, taka allar þeirra af-
uröir, útbúa þær og koma í verö
eftir þvf sem þá tíðkaðist, og hafa
fyrirliggjandi allar þær vörur er
viðskiptamennirnir þörfnuðust.
Verzlun þessi var um nokkurt
skeiö ítærsta fyrirtæki héraðsins og
langhæsti gjaldandi hreppsfélagsins.
Auk verzlunarstarfseminnar hefir
>K. G.< gerst all umsvifamikill í
jarðræktinni, en framkværadir hans
á því sviði hafa veitt honum mikið
yndi og hressingu, þegar hann hef-
ir verið þreyttur af sínu aöalstarfi
við verzlur.ina.
Nú eru liöin 50 ár síðan þessi
umkomulitli daladrengur byrjaði
verzlun sfna, og eru allar verzlanirn-
ar, sem þá voru fyrir á Sauöárkrók,
liðnar undir lok, en nýjar komnar
í staðinn, Og þegar lilið er yfir
starfsferil þessa manns, er ekki
hægt að segja annaö en hann hafi
verið heilsteyptur og bjart yfir hon
um. Starfsemin hefir gengið eins
og mannsæfin, á þroskaárum - vex
og dafnar verzlunin hjá hinum fjör-
mikla, óþreytandi manni, sem lítillar
hvíldar unnir sér fyrir margvísleg-
um, ábyrgðarmiklum störfum, en
traust viðskiptamannanna léttir starf-
ið, svo eftir þenna langa starfstíma
má segja að >K. G.« beri elli sína
óviöjafnanlega vel. Hann var sá
af íslenzkum kaupmönnum, sem
braut ísinn til samkeppni við
hinar erlendu verzlanir á Sauðár-
Örðugleikar slyrjaldarásfandsins
birtast þjóð vorri í tveim myndum;
dýrtíð og alvinnuleysi. Alþingi og
ríkisstjórn ber að gera allt sem
unnt et tii að draga úr áhrifum
þeirra bölva, og verður eigi annað
sagt, en að báðir þeir aðilar hafi
sýnt lofsverða viðleitni í þá átt,
þótt tvímælis kunni að orka um á-
rangurinn. Dýrtíðin er böl, sem
kemur þungt niður á öllum lands-
mönnum og eru launahækkanir, —
svonefndar dýrtíðaruppbætur, —
notaðar til að draga úr því, en
þær gagna lítt þeim, sem enga at-
vinnuna fá, og því mega sízt við
að mæfa dýrtíðinni. Orsakir hins
vaxandi atvinnuleysis eru fyrst og
fremst þær, að mikið dregur úr
öllum framkvæmdum sakir verð-
hækkunar á erlendu efni. Bygg-
ingarvinna verður mjög lílil af
þessum ástæðum, bryggju- og
brúagerðir einnig, — og vegna
minnkandi innflutnings dregur mjög
úr atvinnu hafnarverkamanna. Ver-
tíðin sunnatilands í vetur var með
rýrasta móti og horfurnar urn sild-
arútgerð mjög daufar. Er fyrir-
sjáanlegt, að vinna við síldarsöltun
dregst stórkostlega saman vegna
hinna miklu markaðstapa, er út-
breiðsla styrjaldarinnar lil Norður-
landa og Niðurlanda olli. Af öllu
þessu verður Ijóst, að geigvænlegt
atvinnuleysi er fyrir dyrum hjá
þjóð vorri, jafnvel um bjargræðis-
tímann og afkoma þess fólks, er
stundaði útgerð á síðustu vertíð,
hlýtur að vera bágborin.
króki, en það fullyrða kunnugir,
eftir keppinautum hans, bæði ryrr
og síðar, að meira »loýal« keppi-
naut hafi þeir ekki þekkt, ' Sagt er
að »K. G.« hafi ætlað sér að hætta
verzlun sinni fyrir nokkrum árum,
en viðskiptamenn hans lögðu ein-
dregið mjög fast að honum að gera
það ekki, meðan nokkur möguleiki
væri til þess fyrir hann að halda
henni áfram, en það er sjaldgæft,
og sýnir betur en flest annað
hvernig maðurinn er, og hvers
trausts hann nýtur meðal þeirra,
sem hann hefir unnið með og unniö
fyrir, en það hefir verið hans skoð-
un frá upphafi, að áreiðanleikinn
hafi verið aðal hyrningarsteinn und-
ir velferð þessarar starfsemi hans.
Það munu vera margir, sem óska
afmælisbarninu heilla, gæfu og geng-
is á þessum merkilegu tímamótum,
því að líkindum er einstætt í sinni
röð, að stofna og stjórna sem einka-
eigandi, jafn vel og hér hefir gert
verið, jafn umsviíamiklu fyrirta-ki í
50 ár, án þess að nokkurntíma hafi
verið kvilrað frá settu marki.
Nokkuð hefir verið rætt um,
hvað gera mætti til útlausnar þessu
vandamáli og hefir einkum verið
ieitast við að koma atvinnulausu
fólki til vistar í sveitum landsins.
En það hefir sýnt sig, að jafnvel
þótt hægt væri að fá fólkið til að
fara í sveitirnar, — sem oft geng-
ur óskiljanlega illa — þá (aka þær
ekki á móti nema litlum hluta
hinna atvinnulitlu við sjóinn, og
veldur þar skdjanlega miklu um,
að vegna hins háa verðlags á öll-
um hlutum, t. d. áburði og bvgg-
ingarefni, ráðast bændur yfirleitt
ekki í aúkua ræktun eða bygging-
arframkvæmdir í þessu árferði.
Eins og kunnugt er, hiýtur minni
innflutningur en áður að draga úr
tolltekjum ríkissjóðs, en ýms út-
gjöld hans að aukast vegna dýr-
tíðarinnar. Það horfir því eng-
an veginn vel íyrir það opinbera
að halda uppi mikium verkle^um
framkvæmdum. Enda var á fjár-
Iögum fyrir yfirstandandi ár dregið
nokkuð úr þeim, en þó á þann
hátt, að atvinna þeirra, e*r að slík-
um framkvæmdum vinna, minnkaði
ekki að sama skapi. Mest var
dregið úr framlögum til þe;s, er
kostaði mikinn erlendan gjaldeyri,
svo ssm brýr, bryggjur og aðrar
hyggingar úr steinsteypu og timbti,
en í þess stað aukið framlag til
vega. Og þar er rétt stefnt- Það
á að halda uppi, eftir þvf sem unnt
er þeim framkvæmdum, er þarfnast
nrikils vinnukrafts en lítilla erlendra
efna, svo sem byggingu og við-
haldi vega, framræslu, móvinnslu
og grjófnámi.
Til vega eru á þessu ári veittar
úr ríkissjóði 1,7 milj. króna, og
fara um 750 þús. kr. af því fé til
viðhalds eldri vega. Á veginum
milli Akureyrar og Reykjavíkur
verða veittar 45 þús. kr. til Vatns-
skarðsvegar, en þær munu ekki
nægja til að fullgera hann. En
þótt hann yrði fullgerður, verður
samt eftir versti þröskuldurinn á
leiðinni milli höfuðstaða Norður-
og Suðurlands. Það er Öxnadals-
heiði. Til hennar mun ekki vera
ætlað nema lítið fé á þessu ári,
sem á engan hátt mun gera þenna
þröskuld greiðfærari að vetrarlagi.
En með því að veita ríflega fé til
vegarins um Öxnadalsheiði, Norð-
urárdal og Öxnadal og nota tæki-
fæiið nú, þegar atvinnuleysið sverf-
ur fastast að, muttdi framvegis
verða unnt að halda uppi bílasam-
göngum allt árið milli tveggja
stærstu bæja landsins, ef ekki væru
því meiri snjóavetur. Um þetta
eru nú uppi háværar raddir hér
norðanlands og ættu Reykvík-
ingar að geta tekið undir þær.
Ert svo hefir samgöngum milli.Ak,
og Reykjavíkur verið hálfað undan-
farna vetur, að liðið hafa 10-14
dagar milli ferða. Er megn óánægja
yfir þessu ástand1, sem vonlegt er,
og er ekki sjáanlegt, að skipaferðir
verði tíðari næsta vetur, ef styrjöld-
in helzt. Undanfarna vetur hefir
bifreiðasamgöngum verið haldið
uppi mtllj Reykjavfkur og Blönduóss,
og mundi hlaðinn vegur á Vatns-
skarði og Öxnadalsheiði gera mögu-
legar slíkar samgöngur allf til
Akureyrar að vetrarlagí, a. m. k.
fyrri hluta vetrar, og gætu þær þá
einnig hafist fyrri að vorinu, en nú
á sér stað. Vegaíénu væriáieiðan-
lega betur varið, ef áheizla væri
lögð á að fullgera Norðurlandsveg-
inn nú þegar, heldur en að dreifa
því í ýmsar áttrr á hverju árí, í
smávegaspotta, sem að engu gagni
koma, fyrri en þeir eru fullgerðir,
og má þar t. d. nefna Siglufjarðar-
skaið og Kiísuvíkurveginn fiæga.
Nú sverfur atvinnuleysið að
verkalýð landsins, — og ber að
haga opinberum framkvæmdum með
tilliti til þess og eins hins, að sem
minnstu sé eytt af erlendu efni.
Þetta er því hið rétta tækifæri tilað
yfirvinna síðustu farartálmana á
Norðurlandsveginum — Vatnsskarð
og Öxnadalsheiði.
KIRKJAN. Messað í Lögmanns-
hlíð n. k. sunnudag kl. 12 á há-
degi (safnaðarfundur).
H/'úskapur. Ungfrú Gunnhildur
Davíðsdóttir (Eggertssonar Möðru-
völlum) og Magnús Aðalsteinsson
bondi að Grund í Eyjaiirði.
S. B.
Hiðrétta tækifæri