Íslendingur - 28.06.1940, Blaðsíða 1

ISLENDINGUR
XXVI. árgangur.l
Ritstjóri og afgreiðslum.: Jakob O. Pétursson, Fjólugötu 1. Sími 375. Pósthólf 118.
Akureyrí, 28. júní 1940
27. tölubl.
500 ára afmæli prentlistarinnar
Mmningarhátíð að Hölnm í Hjaltadal á Jönsmessudag 1940.
NÝ JA BIÓ
Föstudags- laugardags- og
sunnudagskvöld kl. 9:
Á þessu ári er þess minnst víða
um heim, að þá eru talin að liðin
séu 500 ár síðan að föður prentlist-
arinnar tókst að setja saman lausa-
letur, og með þeirri mikilvægu
uppfyndingu koma prentlistinni í
það horf, sem hún síðan hefir
verið. Var það Jóhann Gutenberg.
Um æfiatriði hans, sérstaklega
fæðingarár hans og danarár er
ekki með öllu kunnugt, en fæðst
mun hann hafa um 1397 og dáið
um 1468. Ekki verður heldur vitað
með vissu hvenær hann gerði
hina merku uppfyndingu sína, en
eftir því sem næst verður komist,
hefir það verið árið 1440.
Nokkur hula hvílir enn yfir
fyrstu sögu prentlistarinnar hér á
landi. Þó er það vitað með vissu,
að það var Jón biskup Arason,
sem keypti hina fyrstu prent-
smiðju og flutti hingað til lands
um eða eftir 1530, og fékk með
henni lærðan sænskan prentmeist-
ara, ^íra Jón Matthíasson, er síðar
var prestur á Breiðabólsstað í
Vesturhópi. Telja sumir að þar
hafi prentsmiðjan fyrst verið
reist, en síðar verið flutt að Hól-
um. Benda þó allar líkur til, að
fyrsta bókin, sem prentuð er talin
að hafa verið hér á landi, Brevari-
um Holense, hafi verið prentuð á
Hólum, þó ekki verði sagt með
vissu hvenær prentun hennar var
lokið. Sú bók er nú ekki til, nema
2 blöð, sem úr henni eru talin, og
geymd eru á ríkisskjalasafninu í
Stokkhólmi. En á Hólum er prent-
smiðjan til 1685, að hún er flutt
að Skálholti. Voru mörg hin
merkustu rit prentuð á Hólum í
tíð þeirra biskupanna Jóns Ara-
sonar, Ólafs Hjaltasonar og Guð-
brandar Þorlákssonar, en merkast
þeirra allra, Biblía Guðbrandar,
sem var hin fyrsta biblíuútgáfa
hér á landi, og lokið var prentun
á árið 1584. Er það nú orðin mjög
fágæt bók og þykir hinn mesti
gripur.
500 ára afmælis prentlistarinnar
minntist Hið íslenzka prentara-
félag að Hólum í Hjaltadal, þar
sem vagga íslenzkrar prentlistar
stóð, með veglegum hátíðahöldum
síðastliðinn Jónsmessudag. Mætt-
ust þar prentarar frá Reykjavík,
ísafirði og Akureyri, og gestir
þeirra. Ennfremur tóku þátt í
minningarhátíð þessari Félag ís-
lenzkra prentsmiðjueigenda, Félag
bókbandsiðnrekenda og Bókbind-
arafélag Reykjavíkur. Lögðu
Reykvíkingarnir af stað frá
Reykjavík á sunnudagsmorguninn
23. júní og fóru sjóleiðis til Akra-
ness, en tóku þar bifreiðar til
norðurfararinnar. Mættu þeir svo
prenturum frá ísafirði í Reykja-
skóla í Hrútafirði, en þangað
höfðu þeir komið vestan að með
„Súðin“ til Borðeyrar. Akureyr-
ingar mættu svo sunnan- og vest-
anmönnum á Vatnsskarði um
kvöldið. Var þar heilsast með
ræðuhöldum, og síðan haldið í
einni lest til Hóla og komið þar
um kl, 1 að morgni. Stigið var út
úr bifreiðunum utangarðs, og
gengið fylktu liði heim á Hóla-
stað. Tók þar skólastjóri og frú
hans á móti gestunum, og bauð
skólastjóri þá velkomna á hinn
fornfræga stað. Stóð matur á
borðum í leikfimishúsi skólans, og
var þegar sezt að borðum, en að
því loknu gengið til hvílu.
Aðal hátíðahöldin hófust næsta
morgun. KI. 8 var snæddur morg-
unverður, en kl. 9,30 var raðað til
skrúðgöngu og gengið til kirkju
undir fánum*’Hins íslenzka prent-
arafélags og þjóðfánanum. Hófst
þá guðsþjónusta. Messaði síra
Friðrik J. Rafnar vígslubiskup, en
prentarar önnuðust sjálfir söng-
inn. Var kirkjan þéttskipuð, enda
allmargt kirkjufólk komið úr
sókninni og víðar að, auk prent-
aranna og gesta þeirra. Var pré-
dikað út af I. Kor. IV, 1—2:
„Þannig líti menn á oss svo sem
þjóna Krists og ráðsmenn yfir
leyndardómum Guðs. Hér er þess
að öðru leyti krafist af ráðsmönn-
unum, að sérhver reynist trúr“.
Að lokinni guðsþjónustunni
skoðuðu aðkomugestir Hólastað
undir leiðsögu Gunnlaugs Björns-
sonar kennara á Hólum.
Kl. 13 hófst miðdegisveizla og
var setið yfir borðum við ræðu-
höld og söng til kl. 17,15. Voru þar
margar ræður haldnar og minni,
og sungið að hverju minni loknu.
Mæltist þar mörgum vel. í byrjun
hófsins kvaddi sýslumaður Skag-
firðinga sér hljóðs og bauð gestina
velkomna á þennan helgistað
Skagfirðinga og Norðlendinga
allra, og þakkaði prenturum þann
myndarskap að leggja í ferð þessa
og helga Hólastað þessa sögulegu
samkomu. En hið minnisstæðasta
sem þarna gerðist var það, að for-
maður Hins íslenzka prentara-
félags, Magnús H. Jónsson, af-
henti Hóladómkirkju forkunnar-
gott eintak af Guðbrandarbiblíu
að gjöf. Var hún bundin í alskinn
með koparspennum og að öllu
hinn dásamlegasti gripur, og búið
um hana í púlti á fótum og með
glerloki yfir. Var biblían opin í
kassanum, og höfðu gefendur lát-
ið ráðast hvar hún opnaðist. Var
það við 43. kap. í spádómsbók
Jesaja og þótti sá staður mörgum
táknrænn fyrir yfirstandandi
tíma, eins og ávarp hinnar helgu
bókar til nútímakynslóðarinnar.
Þar stendur: „En nú segir Jahve
Framh. á 4. síðu.
Síldveiðar
hefjast.
En óvíst um sölu og
verð afurðanna. —
Þegar Bretar tóku ísland her-
námi, létu þeir þess getið, að þeir
mundu bjóða íslendingum hag-
kvæma viðsk:ptasamninga. Kom
brezki hluti brezk-ís'enzku við
skiptanefndarinnar ssmtímis hingað
upp og settist að samningaborð-
inu með íslenzka hiutanum. Pað
var þá sjáanlegt, að við höfðum
tapað bezta síldarafurðamarkaðin-
um, og reið honum því mjög á,
að B etar gætu bætt okkur upp
það tjón, þar sem hér var um
aðal framleiðsluvöru þjóðarinnar að
ræða. Síðan eru nú liðnir 48 dag-
ar, án þess að nokkuð hafi heyrst
um hina »hagkvæmu viðskiptasamn-
inga*, og ekkeit hefir verið lálið
uppi um, hvaða verð Bretar bjóða
fyrir síldc rafurðir- En þegar séð
varð, að ekkert verð mundi verða
ákveðið á afuiðunum á þeim tíma,
er síldveiðiflotinn var vanur að
leggja úr hö v, tók rkisstjórnin í
taumana og kom því til teiðar, að
rikisveiksmiðjurnar tækju til starfa,
þótt ekki væri búið að ganga frá
samr ingum við Breta. En áður
hafði ríkisstjórnín unnið að því að
tryggja aðdrætti á veiðarfærum,
kolum, olíu og öðrum nauðsynjum
útvegsins og vinna að sölu síldar-
afurða erlendis — og þá einkum
vestanhafs.
Það hefir fátt verið meiia um-
talað undanfarið, en horfurnar um
afkomu síldarútvegsins. Flotinn
hefir beðið f höfn, a'búinn til að
fara á miðin óðar og viðhlítandi
verði yiói lofað fyrir síldina. Hér
var um aðalatvinnu nokkuts hluta
þjóðarinnar að tæða. S. I. föstu-
dagskvöld var þögnin rofin. Þá
birti útva pið tilkynningu frá at-
vinnumálaráðherra og aðra frá
Amerísk stóimynd byggð yíir
samnefnt hetjukvæði enska
stórskáldsins
Rudyard Kiplings
Aða'hlutveikin leika hinir karl-
mannlegu leikarar;
Cary Grant, Victor
Mc Laglen og Dou-
glas Fairbanks /r.
Engin tilhömrdur hefir lýst
betur lífi brezkra hermanna í
Indlar.di en stórskáldið Kipling.
Enginn hefir heldur lýst til
■ finningum hvítra manna betur
þar í landi og skilið eins hugs-
unarhátt og tiiíinningu Iitdve.ja
sjálfra. — Ein af glæs legustu
og fegurstu lýsingum hans er
um ‘Gunga Din« vatnsbera
'orezku heimannanna, sem sjílf-
ur vildi vera hermaður. --
Myndin Gunga Din hefir far-
ið sigurför um víða verö'd. —

Sunnudaginn kl. 5:
Honolulu
Niðursett verð! Síöasta sinn !
stjórn síldarverksmiðja ríkisins, þess
efnis, að tíkisveiksmiðjurnar tækju
fyrst um sinn á móti bræðslusíld
gegn 12 kr. verði á mál, er greitt
yrði við afhendingu síldarinnat
og væri »óafturkiæf fyriifrarr-
greiðsla*. Y.ði svo endanlegt verð
ákveðið síðar, er sala afurðanna
hefði farið fram.
Þótt þessar 12 krónur hrökkvi
ekki fyrir kostnaði útgerðarinnar,
hvort sem um togara eða vélbáta
er að ræða, mun flolinn leggja úr
hðfn og hefja veiðar, því flestir
munu hafa þá tiú, að hið endan-
lega veið verði nokkru h?erra. Að
vísu munu togararnir og nokkrir
línuveiðarar halda áf am ísfiskveið-
um, meðan óvíst tr um endanlegt
verð á síldinni
Þá hefir Fiskifélag fslands geng-
ist fyiir því, að um 40 tullubálar
frá verstöðvunum við Faxaflóa
munu stur.da veiðar við Norðui-
land í sumar. Fá um 100 sjómenn
suma atvinnu við þessa útgerð.