Íslendingur - 29.11.1940, Side 2

2
ÍSLENDINGU&
Davíð Stefánsson frá Fagraskógi:
ólonIslandus I—II.
Utgefandi Porsteinn M. Jónsson. — Akureyri 1940.
Sólon Islandus er meðal stærstu
skáldsagna, er ritaðar hafa verið á
íslenzka tungu, alls um 600 blað-
síður í tveim bindum, Það er jafn-
framt fyrsta skáldsaga höfundar, en
áður er hann löngu þjóðkunnur af
ljóöum sínum, sem um mörg ár
hafa verið sungin í hverri sveit og
hverju þorpi í landinu.
Sólon Islandus er sannsögulegs
efnis. Það er æfisaga hins alkunna
æfintýramanns og landshornaflakk-
ara Sölva Helgasonar, sem flestir
íslendingar kannast við, — hinir
elztu, sumir hverjir, af eýgin sjón,
en hinir yngri af afspurn, einkum
f sambandi við merkilegan »reisu-
passa*, er hann haíöi falsað. Sölvi
andaöist laust fyrir aldamótin síö-
ustu á áttræðisaldri.
Sögu þessa byggir höfundur á
ýmsum skrifuðum heimildum og
munnmælasögnum um Sölva, en
bætir að sjálfsögðu ýmsu við frá
eigin brjósti. Ýmsar sannsögulegar
persónur koma þar fram, svo sem
Bjarni amtmaður Thorarensen og
Briem sýslumaður.
Sölvi er á flestan hátt ólíkur sín-
um samferðamönnum. Hann elzt
upp eins og annað alþýðufólk þeirra
tíma, við skort og harðneskju, en
hinir sérstæðu, erfðu eiginleikar
hans þola ekki hina venjulegu upp-
eldishætti. Vanrækt þeirra er aðal-
orsök hir,na þungu örlaga, er bíða
þessa sérkennilega manns.
Sölvi er að upplagi listeiskur og
bókhneigður, enda gáfaður aö eðlis-
fari, en fær lifla sem enga menntun
umfram þaö,. sem þá tíökaðist um
fátæka alinúgamenn. Latur mun
hann hafa verið til líkamlegrar
vinnu og hlaut fyrir það ámæli og
lítilsvirðingu. En slíkt bugar hann
hvorki né brýtur. Hann rís upp
gegn samtfðinni, stoltur og mikillát-
ur og telur sjálfum sér trú um, að
hann eigi ekki samleið með hinum
heimska og óupplýsta lýð, er lifir
og hrærist í kringum hann. Sjálfur
er hann heimspehingur og listamað
ur á borö við Sólon hinn gríska,
Sókrates eöa Leonardo de Vinci,
f’essi »uppgötvun« hans verður
þess vaJdandi, að hann unir ekki í
vistum, en leggur land undir fót-
Hvar sem hann kemur, þykist hann
hafinn yfir alla aðramenn. Blind sjálfs-
elska og takmarkalaus fyrirlitning á
fáfræði annarrra koma fram í öllum
hans orðum og háttum. Aldrei
þreytist hann á að lofa sjálfan sig
og tala niðrandi um aðra. Jafnvel
þriggia ára refsivist fyrir þjófnað,
fölsun, nauöung og flakk fær ekki
brotið odd af oflæti hans, og í and-
látinu eru hans síðustu orð:
»Nú bið ég um náð þína drott-
inn; um speki bið ég ekki, af henni
hef ég nóg«.
í prýðilega rituðum formálsorðum
reynir höfundur að skýra þá mann-
tegund, er birtist í Sölva Helgasyni,
Þar segir m. a. »Líf þeirra var
þrotlaust stríð, aldarhátturinn bana-
mein þeirra. Sumir reyndu að hefja
sig yfir niðurJægingu og niðrun,
vega á móti vanmáttarkennd sinni, en
misstu jafnvægið og fylltust sjúku,
brjálæðiskenndu stórlæti. Lífslygin
varð svölun þeirra og sjálfsvörn.
Þegar bezt Jét, lugu þeir sig í
sátt við sitt eigið auönuleysi*.
En aldurhátturinn hefir breytzt,
Og ef Sölvi Helgason hefði fæðst
um þaö leyti, er hann lézt, mundi
æfisaga hans hafa orðið öll önnur.
Lýðskrumsræðan, er hann hélt í
þorpinu á Austurlandi (II. h bls, 220-
228) minnir mjög á ræður kommú-
nista nútímans, Er ekki ólíklegt að
hann hefði boöið sig fram til þing-
mennsku á vegum þeirra og ort
byltingarljóð fyrir Rauða penna,
hefði hann rvú verið uppi.
í hinu mikla ritverki frú Elin-
borgar Lárusdóttur verður Sölva
vart meðal fleiri förumanna. En
Sölvi frúarinnar er af annari gerð
en Sölvi Davíðs, að visu mikillátur,
en þó allar mildari. En að því er
bezt verður séð, hefir Davið haft að-
gang að þeim beztu heimildum, sem
völ er á um æfiferil þessa sérkenni-
lega förumanns og verður því að
álykta, að uppistaða sögunnar sé
sannleikanum samkvæm. Hitt er
svo annað mál, hvort ekki er óspart
ofið inn í, og verður ekki annaö
sagt en aö margir atburðir og samar
persónur sögunnar séa með allmikl-
urn ólíkindum. Mætti þar tilnefna
gistingu Sölva hjá bóndakonunni,
sem »tekur hann nauöugan* og
píslargöngu Lofts bónda og fleira
í háttum hans Þá eru samskipti
Júllu og Sölva oftari líkar æfintýri
en veruleika, en þrátt fyrir það eru
þeir kaflarnir prýðiJega ritaðir og
með þeim ljóðræna blæ, er ein-
kennir flest hin vinsælustu kvæði
höf,
Af persónum þeim, er koma við
sögu SöJva, verða þeir Trausti á
Skálá og EÍfas á Gili hugstæðastir,
báðir vel geröir af höfundi. Sama
má segja um Völu mjaltakonu. En
blótsemi persónanna, jafnt kvenna
sem karla, er áberandi um of.
Stíll Davíðs er ram íslenzkur og
laus viö alla spjátrungslega tilgerö.
Frásögn hinna margbreytilegu
atburða sögunnar létt og lífi gædd, —
víða meö óbrigöulum tilþrifum. Þó
verður því eigi neitað, aö sögu Sölva
hefði mátt segja í skem.nra máli, en
það er nú einu sinni komið í tízku
að skrifa langar sögur, helzt í 2 — 4
bindum. Hið sííelda gort Sölva og
upptalning á kostum sjálfs sín veröur
of langdregið og endurtekið. En
öllu er því bezt fyrirkomið í einni
vísu Sölva:
Ég er gull og gersemi,
gimsteinn elskuríkur,
Ég er djásn og dýrmæti,
drottni sjálfum líkur.
En hvað um það, Fram hjá þeirri
staðreynd veröur ekki komist, að
Solon Islandus er mikil skáldsaga og
merkileg.
Pétur Halldórsson.
Framh. af 1, síðu.
árið 1935, og gegndi því ábyrgðar-
ríka og umfangsmikla starfi meðan
kraítar entust.
Haustið 1932 var hann kosinn á
Alþing sem fulltrúi Reykjavíkur og
átti hann sæti þar til dauðadags.
Pétur Halldórsson var fríður
maður sýnum, mikil) að vallarsýn
og hinn drengilegasti.
Naut hann óvenjulegra vinsælda
og almenns trausts allra, sem ein-
hver kynni höfðu af honum, og er
því þungur harmur kveðinr. að
fjölda landsmanna við fráfall hans.
Vér samþingsmenn og flokks-
bræður sökuum hans sárt úr okkar
hóp, því vandfyllt er það skarð,
sem eftir er skilið. En vér þökk-
um honum hugheilir fyrir drengi-
legt og dáðríkt starf í þaríir lands
og þjóðar.
Éín minning mun vissulega lifa
um langan aldur, kæri. gamli skóla-
bróðir og starfsbróðir.
Akureyri 28. nóv 1940.
Sig- E. Hlíöar
é
Hættusvæði í faiaiáíiaii
Á mánudagskvöldið var eftirfar-
andi tilkynning send öllum sjófar-
endum :
»Umferð er hættuleg um svæðið
fyrir norðan 66. gráðu norðlægrar
breiddar og fyrir vestan 22. gráðu
austlægrar lengdar, eða frá Skaga í
Dýrafirði að Geirólfsgnúp á Strönd-
um. Skipum, sem kunna að vera
á þessu svæði, er alvarlega ráölagt,
að fara þaðan í burtu þegar í
stað,
Skip, sem verða aö fara um þetta
svæði, verða að halda sig innan
4 sjómílna fjarlægðar frá strönd-
inni.
Þetta gildir, þar til öðruvísi verð-
ur ákveöið og tilkynnt«.
Pátttaka Breta í
vegagerð.
íslenzka ríkisstjórnin h.efir ráð
samkomulagi við brezku setuliðs-
stjórnina 'um að taka þátt í við-
haldskoslnaði veganna í réttu hlut-
falli við íslendinga, miðað við
veganotkun. En slit vega hefir
vaxið mjög mikið við hina auknu
umferð í landinu síðan 10. maí s. I.
og mun vegaviðhaldið aukast að
miklum mun.
Norskir flóttamenn
í síðastu viku komu 7 ungir Norð-
menn upp til Reykjavíkur á 50 tonna
vélbát. Voru þeir á aldrinum 17 —
24 ára, allir ókvæntir. Ilöfðu þeir
farið með leynd frá Noregi og með
þeim ásetningi að komast til íslands
eða a.m.k. Færeyja eða Shetlands*
eyja. Hyggja þeir að hafa hér ofan
aí lyrir sér með fiskveiðum.
Frá styrjOldinni
Gdkkir hafa hrakið ítali á hæli
og sækja fram í Albaníu- Tóku
þeir bæinn Korilza fyrir rúmri viku
síðan, en það er stærsti bærinn í
Albaniu og hernaðariega mikilvæg-
ur staður. Albanir hafa víÖ3 snú-
ist í lið með Grikkjum og gert
uppreisn gegn ítölum. Hafa Grikk-
ir náð miklti herfangi af ítö’um
og þúsundum fanga. Innrás ítala
hefir þannig snúist upp í und-
anhald og víða skipulagslausan
flótta.
65 ára varð Hallgrímur Valdi-
rnarsson afgreiðslum. 25 þ m,
Davíð Stefánsson
við skrifborð sitt. —
i n o I e u m
A- B- C- þykkt fyrirlig-g-jandi.
Tómas Bjornsson, Akureyn,