Íslendingur - 13.12.1940, Síða 1
XXVI. árgangur.r
Ritstjóri og afgreiðslum.: Jakob O. Pétursson, Fjólugötu 1. Sími 375. Pósthólf 118.
Akureyri, 13. desember 1940
53. tölubl.
Jarðarför mannsins míns og föður okkar Eggerts Guð-
mundssonar fer fram fimmtudaginn 19. desember n. k. og
hefst með húskveðju frá heimili okkar Gránufélagsgötu 11 kl. 1 e. h.
Stefanía Sigurðardóttir og börn.
Jarðarför móður minnar Ingibjargar fónsdóttur sem
andaðist 9. þ. m. fer fram frá heimili mínu Fjclugötu 8 mið-
vikudaginn 18. þ. m. og hefst með bæn kl. 1 e. h.
Akureyii 13. des. 1940
Anton Asgrímsson.
Jarðarför Guðrúnar Davíðsdóttur fer fram frá Akur-
eyrarkirkju mánudaginn 16. desember n. k. kl. 1 e. h.
Eins og áður hefir verið skýrt
frá í blaðinu, flutti Ólafur Thors
atvinnumálaráðherra fullveldisræðu
af svölum Alþingishússins í Reykja-
vík 1. desember. Fer hér á eftir
kafli úr ræðu hans, sem fjallar um
hernámið og framtíðarhorfur þjóð-
arinnar í sambandi við það:
Pað er sannmæli, að enginn veit
sína æfina fyrr en öll er. Ég við-
urkenni, að vér íslendingar höfum
verið á þetta minntir. Oss skilst
nú betur en á 20 ára fullveldishá-
tíðinni, að fleiri spinna nú örlaga-
þræði íslendinga en sjálfír vér, og
að ef til vill erum vér ekki alveg
jafn einráðir og vér ætluðum um
það, hvenær og hvernig vér stíg-
um inn í hið fyrirheitna land full-
veldis og algerðra yfirráða allra
málefna vorra.
En enginn skyldi þó halda, að
vér getum engin áhrif haft á örlög
vor.
Pað gildir oss sem aðra, að eigi
skiptir það eitt máli, og eigi held-
ur aðalmáli, hvað að höndum ber,
heldur varðar það mestu hversu
við er orðið. Vér kennum að vísu
kvíða og finnum hversu smáir við
erum og máttvana, en vér finnum
einnig styrk smáþjóðarinnar, sem
vegna uppruna síns, tungu, bók-
mennta og sögulegrar þróunar á
sér helgan rétt, sem aldrei verður
afmáður og aldrei að eilífu frá henni
tekinn.
Sú trú er leiðarstjarna vor á
þessum tímum óvissu og alvöru.
Af henni látum vér stjórnast jafnt
um orð sem athafnir.
Vera má að í mínum sporum
myndi einhver fremur kjósa að
þegja um hernám íslands en tala
um það. Ég kýs þó síðari kost-
inn, þann að tala um það, sem
allir hugsa um, það, hvaða áhrif
ætla megi að hernám íslands hafi
á framtíð þjóðarinnar.
Hefðu Bretar sjálfir ekkert sagt
um sfnar fyrirætlanir, og vér yrð-
um að byggja vonirnar á því einu,
sem oss þætti líklegast, þætti mér
skynsamlegast að álykta á þessa
leið:
Verði Bretar undir í styrjöldinn’,
munu aðrir fara með úrskurðar-
valdið. Mér þykir jafn fjarstætt að
ætla, að Pjóðverjar létu þá hernám
íslands bitna á oss, sem það, að
Bretar hyggðu á hefndir í garð
Dana út af hernámi Danmerkur.
Að hvorugu geta nokkur skyn-
samleg rök legið — hvorugt ætti
því að þurfa að óttast.
Sigri Bretar hinsvegar, vildi ég
fyrst mega byggja á því, er þeir
hafa undanfarnn áratugi sagt um
gildi smáþjóðanna, sjálfsákvörðun-
arrétt þeirra og frelsi.
»Ouð hefir útvalið smáþjóðirnar
til þess að færa göfugustu vínin
að vörum mannanna barna, svo
hjörtu þeirra megi gleðjast, andans
sýn glæðast, trú þeirra vaxa og
styrkjast*.
»Frá smáþjóðunum hefir heimin-
um hlotnast fegurstu og mestu
listaverkin«.
Petta eru orð þess af þjóðfor-
ingjum Breta, er á síðari árum
hefir náð hvað mestri lýðhylli þar
í landi, og ekki sízt vegna þess,
hve meistaralega hann kunni að
segja það, sem þjóðin hugsaði.
»Réttlætið er dýrrnætasta eignin*,
hefir hann'einnig sagt, og efnis-
lega svipuð ummæli hafa flestir for-
ystumenn Breta látið sér um munn
fara.
íslendingar eiga ekki að þurfa
að óttast ástæðulausa ásælni af
hendi þjóðar, er þannig hugsar.
Pá hafa Brefar og í þessari
styrjöld letrað sjálfsákvörðunarrétt
allra þjóða á fána sinn. Stórveldi,
sem sigrar undir þeim fána, getur
ekki fagnað sigrinum með kúgun
eða frelsisskerðingu minnsta og
varnarlausasta ríkis veraldarinnar.
Loks er svo sú staðreynd, að
sigri Bretar, verður vart séð, að
þeim geti verið knýjandi nauðsyn
að ná hér fótfestu-
Af öllu þessu ætla ég að álykta
megi, að strax eftir lok ófriðarins,
myndu íslendingar öðlast að nýju
fullt frelsi, þótt ekkert lægi fyrir
annað en rök skynsemi og rétt-
lætis.
En Bretar hafa talað,
Daginn, sem Bretar hernámu ís-
land, gekk sendiherra þeirra á
fund ríkisstjórnar íslands, og gaf,
fyrir hönd brezku ríkisstjórnarinnar,
hátíðleát fyrirheit um það, að það
væri »fastur ásetningur hennar
að kalla þennan her heim, þegar
er yfirstandandi ófriði lýkur, og að
hún hafi engan ásetning eða ósk
um að skipta sér af núverandi
stjórn landsins*.
Bretar munu aldrei svíkja þessi
heit. Par er í húfi ekki að'eins
þjóðarfrelsi íslendinga, heldur og
þjóðarheiður Brefa. Pessi eiður
hins mikla og volduga heimsveldis
er því í dag dýrmætasti fjársjóður
vorrar litlu og varnarlausu þjóð-
ar. —
Vinni Bretar sfyrjöldina, þurfum
vér eigi að grundvalla kröfur vor-
ar um brottför herliðs þeirra úr
landi og landhelgi íslands, og al-
gert afskiptaleysi þeirra af málefn-
um vorum, eingöngu á fornum,
sögulegum rétti íslendinga, heldur
getum vér og byggt á nýjum ský-
lausum loforðum og fyrirheitum
Breta sjálfra.
Að öllu þessu athuguðu tel ég,
að á hverju sern veitur í ölduróti
umheimsins, hvor hernaðaraðilinn.
sem það verður, er sigur ber af
hólmi, þá bendi allt til þess, að
hernám íslands hafi ekki úrsiita-
þýðingu um framtíð þjóðarinnar.
Piestkosningar í Reykjavík.
Reykjavík hefir nú verið skipt í
3 prestaköll, er heita: Nesprestakall,
Hallgríinsprestakall, og Laugarnes-
prestakall. Hafa þau verið auglýst
laus til umsóknar og'er umsóknar-
frestur nýlega liðinn. Kosið verður
15. desember, í Hallgrímspresta-
kalli verða kosnir 2 prestar en einn
í hvoru hinna. Umsóknir um störf-
in hafa borist frá 16 prestum. Sækia
9 um Nesprestakall, 6 um Hallgríms-
prestakall og 1 um Laugarnespresta-
kall.
Kirkju hljóm /e ika — heldur
Kantötukór Akureyrar á sunnudag-
inn til ágóða fyrir kirkjuna. Verður
vel til þeirrn vandað, og má því
vænta þess, að bæjarbúar íjölmenni
í kirkjana til að h1j)ða á þá. —
Aðgöngumiðar seldir f forkirkjunni
kl. 4—7 á morgun og við inngang-
inn.
Sjötugsatmæli átti séra Stefán
Kristinsson prófastur að Völlum í
Svarfaðardal 9. þ. m,
Síldarsala til
Svíþjóðar.
Síðan í sumar hefir verið reynt
að fá leyfi Breta til að selja héðan
síld til Svíþjóðar. Er nú leyfið
fengið, og hafa samningar tekist
við Svía á 40-50 þús. tunnum
saltsíldar, er fluttar verða um
Petsamo. í sumar var ráðgert
að fá síldina til Gautaborgar, og
myndi þá verðið hafa orðið a-m.k,
70 krónur tunnan, En nú er talið
utilokað að koma sfldinni þá leið,
og verður að flytja hana til Petsamo.
Flutningskostnaður þá leið er mun
meiri, og verður því söluverð síld-
arinnar nokkru lægra, eða 60
krónur tunnan. Muuu Svíar inn-
an skamms senda skip eftir síld-
inni.
Pá er talið líklegt, að unnt verði
að selja Svíum uli og gærur eftir
áramótin.
Kvennadeild Slysavarnatél.
Akureyrar hefir beðið blaðið að
minna bæjarbúa á kaffisölu og Bas-
ar deildarinnar, sem fer fram í
Samkomuhúsinu á sunnudaginh.
Fjölgar í bænum. Samkv.
manntalinu 1. des. s. 1. eru heimilis-
fastir íbúar Akureyrar 5542 en voru
í árslok i fyrra 5103, Hefir íbúum
bæjarins því fjölgað um 439 á einu
ári,
Dánartregn. Nýlega er látinn
á Sauðárkróki Árni Á. Porkelsson
fyrrum bóndi á Geitaskarði, þjóð-
kunnur héraðshöfðingi