Fréttablaðið - 16.09.2011, Blaðsíða 10

16. september 2011 FÖSTUDAGUR10
FRÉTTASKÝRING: Þjálfun her- og lögregluliðs Afgana
Stærsta verkefnið sem
alþjóðaherliðið í Afganistan
glímir nú við snýr ekki
að bardögum í torfærum
fjallahéruðum (þótt þeir
séu sannarlega tíðir), heldur
þjálfun her- og lögregluliðs
heimamanna. Þorri lands-
manna er ólæs og örðugt
hefur reynst að uppræta
spillingu.
Þegar Bandaríkin réðust inn í
Afganistan fyrir tíu árum voru
innviðir samfélagsins í molum.
Landið hafði frá því um miðbik
tíunda áratugarins lotið stjórn
hersveita Mullahs Omar, leiðtoga
talibana (ef stjórn skyldi kalla –
óstjórn væri kannski nær lagi).
Í landinu var ekki starfrækt lög-
gæsla eða réttarkerfi og lítt skipu-
lagðar hersveitir talibana annars
vegar og stríðsherra úr nyrstu
héruðum landsins hins vegar,
sem bárust á banaspjót um árabil,
voru eini vísirinn að her sem finna
mátti í Afganistan.
Vandasamt verk
Fyrst um sinn eftir innrásina í
landið í október 2001 sinnti alþjóð-
legt herlið öllum löggæslustörfum.
Í ljósi þess að alþjóðaherliðið, með
Bandaríkjamenn í fararbroddi,
hafði ekki í hyggju að sinna þar
varnar- og öryggismálum til allrar
framtíðar var fljótlega afráðið að
hefja stórtæka þjálfun afganskra
her- og lögreglumanna.
Það reyndist ekki auðleyst verk-
efni í landi þar sem tveggja ára-
tuga óstöðugleiki hafði að lang-
mestu leyti komið í veg fyrir
tilvist þessara stofnana.
Tíföldun heraflans á átta árum
Afgönskum her var komið á lagg-
irnar af ríkisstjórn Hamids Karzai
í árslok 2002. Hann er fjármagn-
aður af Bandaríkjunum að miklu
leyti.
Einungis 1750 manns höfðu
fengið þjálfun árið 2003, en þeim
fjölgaði hratt í takti við áætlanir
Karzais um sjötíu þúsund manna
herlið árið 2009. Mörgum þótti það
mark raunar of lágt – gera þyrfti
töluvert betur til að ná tökum á
vandanum.
Nú er staðan sú að í herliði
Afgana eru tæplega 170 þúsund
manns og er áætlað að þeim muni
fjölga í 260 þúsund á næstu árum.
Yfirumsjón með þjálfuninni er í
höndum sérstakrar undirstofnunar
alþjóðaherliðsins og einkum sinnt
af Bandaríkjamönnum. Um tíu
þúsund hermenn eru við æfingar
á degi hverjum í þjálfunarbúðum
hersins í Kabúl.
Margir hlaupast á brott
Þeir sem rætt er við í Afganistan
og þekkja til þjálfunarferlisins
eru sammála um að þótt skortur
á menntun, og ekki síður aga, sé
talsvert vandamál í þjálfuninni, þá
hafi með undraverðum hætti tek-
ist að smíða skilvirkt herlið á ekki
lengri tíma.
Það gengur að sjálfsögðu ekki
þrautalaust, og gerði það allra
síst í fyrstu. Nýliðar voru undan-
tekningarlítið ólæsir, sumir yngri
en átján ára og liðhlaup var gríð-
arlegt vandamál. Í árdaga hinnar
nýju hervæðingar var áætlað að
um tíu prósent allra nýliða hlypust
á brott við fyrsta tækifæri. Þetta
er enn mikið vandamál en reynt
hefur verið að stemma stigu við því
með því að breyta þjálfunarferlinu.
Skýrslur og fréttir benda
einnig til þess að spilling þrífist í
hernum, líkt og raunar víðast hvar
í landinu. Varningur í eigu hers-
ins á það til að hverfa og kannan-
ir leiða reglulega í ljós að á launa-
skrá hersins eru menn sem ekki
eru til. Yfirmenn þeirra hafa þá
skráð nöfnin til að afla sjálfum sér
aukatekna.
Ólæsi stendur nýliðum sem
áður segir mjög fyrir þrifum. Um
áttatíu prósent allra Afgana eru
ólæsir, og þar sem nýliðar í hern-
um hafa gjarnan bágan félags-
legan bakgrunn er talið að ólæs-
ið í þeirra röðum sé jafnvel enn
meira.
Í fyrstu var þeim boðið upp á
valfrjáls námskeið í lestri en þau
hafa síðan orðið skyldufag. Stefnt
er að því að um næstu áramót
muni helmingur herliðs Afgana
hafa öðlast lágmarkslesfærni.
Lögreglan óagaðri
Útlitið er ekki jafnbjart í lög-
gæslunni. Flestir virðast sam-
mála um að þar gangi öllu hægar
að koma á almennilegum aga og
sporna við spillingu. Fagmennsk-
an sé þar mun minni en í hernum.
Uppbygging lögregluliðsins
hófst fyrir alvöru árið 2003 og í
lok árs 2004 höfðu um 35 þúsund
manns hlotið grunnþjálfun í lög-
reglustörfum frá alþjóðaherlið-
inu. Þjálfunin fer að miklu leyti
fram í Kabúl en þaðan er verk-
efnum einnig útdeilt til aðildar-
þjóða alþjóðaherliðsins á hverju
svæði fyrir sig.
Síðan hefur sú tala hækkað
í 140 þúsund manns og er áætl-
að að eftir ár verði lögreglulið
landsins skipað ríflega 160 þús-
und manns.
Í boði eru um 60 námskeið
fyrir starfandi og verðandi lög-
regluþjóna í 37 þjálfunarbúðum
um land allt og þar stunda 8.500
nám á degi hverjum. Undanfarin
misseri hafa ríflega 4.000 þúsund
lögregluþjónar verið útskrifaðir í
hverjum mánuði.
Þurfa að geta lesið skilríki
Ólæsi meðal lögreglumanna er
enn meira vandamál en í hern-
um, enda getur skriffinnska verið
hluti af starfi þeirra flestra og
illmögulegt að hafa við störf lög-
reglumenn sem ekki einu sinni
eru færir um að lesa á skilríki.
Tugþúsundir nýútskrifaðra lög-
reglumanna hafa nú lokið grunn-
þjálfun í lestri en meirihluti
þeirra sem starfa við löggæslu
eru þó enn ýmist ólæsir með öllu
eða eiga mjög bágt með lestur.
Umdeild vopnuð nágrannagæsla
Til viðbótar við þetta lögreglu-
lið hafa Afganarnir sjálfir þjálf-
að um níu þúsund manna svæðis-
lögreglu, sem hefur afmarkaðra
hlutverk sem snýr einkum að
vernd íbúa í smærri þorpum.
Svæðislögreglan er mjög
umdeild. Liðsmenn hennar fá sex
vikna þjálfun í vopnaburði og
fyrstu hjálp, almennum lögreglu-
störfum og lestri og þykir hafa
reynst ágætlega í baráttu við upp-
reisnarmenn.
Gagnrýnendur segja hana þó
lítið annað en eins konar skæru-
liða stríðsherranna á hverjum
stað, sem fái vopn upp í hendurn-
ar frá ríkisstjórninni og starfi
í hálfgerðu tómarúmi. „Vopnuð
nágrannagæsla“ voru orðin sem
háttsettur liðsmaður alþjóðahers-
ins notaði í samtali við blaðamenn.
Allt of mikið lið á friðartímum
Þegar upp verður staðið og allt
talið munu samkvæmt þessu ríf-
lega 400 þúsund manns skipa her-
sveitir og lögreglulið Afgana innan
örfárra ára.
Gangi allt að óskum í land-
inu er þetta allt of mikið, segir
Simon Gass, einn æðsti yfirmað-
ur í stjórnsýslu NATO í Afganist-
an. Svo stórar öryggissveitir séu
óþarfar nema í uppreisnarástandi
og vonir manna standi til að hægt
verði að friðmælast við sem flesta
uppreisnarmenn og fá þá til að
leggja niður vopn.
„En það er hins vegar ekki verj-
andi að láta framtíð landsins velta
á því hvort uppreisnarmenn fáist
til að semja um frið,“ bætir Gass
við.
Stærsta verkefnið að kenna lögreglunni lestur
Stígur Helgason
stigur@frettabladid.isAFGANISTAN
2. hluti
Næstu daga mun Fréttablaðið fjalla nánar um ástandið í Afganistan –
helstu vandamálin sem við er að etja og glímuna við þau.
RÉTTU HANDTÖKIN Þýski lögreglumaðurinn Mario Weinheimer kennir nýliðum í afgönsku lögreglunni hvernig snúa skal niður misindismenn. Þúsundir Afgana ganga í
gegnum þjálfun af þessu tagi á degi hverjum. NORDICPHOTOS/AFP
20-60% afsláttur
Borgartún 36
105 Reykjavík
588 9747
www.vdo.is
HLÍFÐARFÖT
AGV
HJÁLMAR
LAY-Z-SPA
SIXSIONE
BRYNJUR
Nasran fatnaður
– jakkar, buxur og vettlingar
SixSixOne
Peysubrynjur, plastbrynjur, nýrnabelti,
vetlingar, olnboga og hnéhlífar
AGV hjálmar
Lokaðir hjálmar, opnanlegir, vespu-
hjálmar, motocrosshjálmar og gler
Varahlutir í fjarstýrða bíla
Traxxas, GS varahlutir, dekk og felgur60%
AFSLÁTTUR
VARAHLUTIR
Í FJARSTÝRÐA BÍLA
20-40%
AFSLÁTTUR