Íslendingur - 18.01.1946, Blaðsíða 2

2
f S L E N D'X N G U R
Föstudaginn 18. janúar 1946
„Ég skal lána þér duluna
mína að dansa í"
í Alþýðumanninum er hófleg ó-
deila á mig og flokk Sjálfstæðis-
manna eftir Hafstein Halldórsson.
Grein þessi er þannig skrifuð, að
augljóst er, að höfundinum eru skoð
anir þessar alvörumál, enda reynir
hann að rökstyðja þær eftir föngum.
Ég get því ekki látið hjá líðá að
svara honum nokkrum orðum.
Hafsteinn segir, að alþýða manna
sé óánægð og sjál hættuna af stefnu
núverandi bæj arstj órnarmeirihluta,
og geti því hvorki stutt mig né
Sjálfstæðisflokkinn við þessar kosn-
ingar.
Ég neita því afdráttarlaust, að ég
eigi nokkurn þátt í stefnu kaupfélags
forsprakkanna í bæjarstjórn s. 1. 4
ár. Það, sem Hafsteinn segir, að al-
menningur sjái nú, benti ég á fyrir
4 árum í kosningablaði Borgaralist-
ans, þar segi ég svo í grein minni
„Stefnur og störf“ í 1. tbl. blaðsins:
„Þessir menn (þ. e. kaupfélags-
forsprakkarnir), sem njóta sérstakra
forréttinda, þykjast nú þurfa að
tryggja aðstöðu sina enn betur. Þeir
heimta aukin úhrif og þá sennilega
ný forréttindi innan bæjarfélagsins
á kostnað þeirra, sem bera hina
þyngri byrði. Þeir, sem stuðla vilja
að slíku, kjósa að sjálfsögðu kaup-
félagslistann.“
Fulltrúi E-listans í bæjarstjórn,
hafnaði algjörlega öllu samstarfi við
Kaupfélagsliðið.
Hins vegar sömdu þeir Ólafur
Thorarensen, Indriði Helgason og
fulltrúi Alþýðuflokksins, Erlingur
Friðjónsson, um kosningabandalag
við kaupfélagsmennina í byrjun
kjörtímabilsins. Samkomulag þetta
mun hafa verið gert af illri nauð-
syn, til að komast hjá nýjum kosn-
ingum og til að koma í veg fyrir,
að skip bæjarins væri með öllu
stjórnlaust á þeim viðsjárlímum,
sem þá stóðu yfir.
Enginn þessara manna var lík-
legur til að aðhyllast kywstöðu- og
afturhaldsstefnu kaupfélagsforsprakk
anna, þó þeir hefðu ekki aðstöðu til
að marka stefnuna, eins og bæjar-
stjórnin var skipuð. í þau fáu skipti,
sem ég mætti á fundum bæjarstjórn-
arinnar, virtist mér Erlingur Frið-
jónsson, hinn ágæti fulltrúi Alþýðu-
flokksins, vilja greiða fyrir hverju
umbótamáli, sem franj, var borið,
þó slíkt kæmi að litlu haldi, þar sem
allt strandaði á kaupfélagsmúrnum
í bæjarstjórninni. Ég tel því hæpíð
af Hafsteini að útelja þá Ólaf og
Indriða fyrir, að þeim skyldi ekki
takast það, sem hinum þrautreynda
forustumanni Alþýðuflokksins mis-
tókst.
*
Það er rétt, að fræðilega er mikill
skoðanamunur milli þeirra, sem að-
hyllast ríkisrekstur á öllu (social-
ista), og þeirra, sem telja bezt farið,
að aðalatvinnuvegir þjóðanna séu
reknir af einstaklingum og á þeirra
ábyrgð.
Öllum er kunnugt, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hefir ætíð aðhyllzt einka-
rekstur á frumatvinnuvegum þjóðar-
innar, en hitt er einnig alkunnugt,
að flokkur sá, sem Hafsteinn alhyll-
ist, liefir í seinni tíð verið meir en
tvíbenlur í því, að varpa einkarekstr
inum fyrir borð, enda hefir hvergi
til slíks komið, þar sem sá flokkur
fer með völd. Það er því bitamunur,
en ekki fjár, á skoðunum Sjálfstæðis-
manna og athöfnum Jafnaðarmanna,
þar sem þeir ráða ríkjum, í atvinnu-
legu tilliti.
Reynsla Bandaríkjamanna, og þó
einkum Þjóðverja fyrir styrjöldina,
sýnir, að ríkisvaldið getur njeð
markvissri stjórn og áætlunarbú-
skap séð öllum fyrir vinnu. Því
munu Sjálfstæðismenn ótrauðir efna
það loforð sitt, að beita sér fyrir
öflugum aðgerðum af hálfu ríkis og
hæjar, ef til þess kemur, að einka-
framlakinu reynist ofvaxið að halda
atvinnulífi bæjarins í því horfi, að
næg atvinna sé fyrir alla, sem vilja
vinna. Þennan stefnuskrárlið okkar
vill Hafsteinn styðja, og er það vel
farið.
*
Þá er það skuldasöfnunin. Hajj-
steini ofbýður ekki að láta bæjarfé-
lagið stofna lil 10 millj. kr. skulda-
söfnunar árlega, eða 40 millj. króna
skulda næstu 4 árin.
Því fer fjarri, að ég telji óráðlegt
að taka lán til fyrirtækja, sem líkur
eru til, að geti af eigin ramleik stað-
ið straum af greiðslu vaxta og af-
borgana, en stórfelldar lántökur til
óarðbærra framkvæmda virðast mér
varhugaverðar.
Að mínum dómi er skuldasöfnun
ekkert þjóðráð, og réttast tel ég að
líta á lánstraust bæjarfélagsins, að
nokkru leyti, sem varasjóð, sem
grípa beri til, er óvænta erfiðleika
ber að höndum, t. d. atvinnuleysi
eða annað þess konar. Mig minnir,
að hinn þekkti hagfræðingur Stuart
Mill héldi því fram, að sú ráða-
breytni, sem gæfist einstaklingnum
vel, mundi naumast gefast þjóðfé-
laginu illa. Heldur Hafsteinn, að það
væri þjóðráð fyrir hann eða mig, að
festa hvern eyri og lána, eins og frek-
ast væri gjörlegt í góðæri, og standa
síðan ráðþrota, ef erfiðleika bæri að
höndum.
Eg hygg líka, að flokksbræður
Ilafsteins í Hafnarfirði hafi fengið
þá reynslu af skuldasöfnun, að þeir
mundu naumast vilja fallast á þess-
ar kenningar hans athugasemdalausl.
*
Eg hefi hér drepið á það helzta,
sem á milli ber. Ilafsteinn segist hafa
Við lestur hlaða Alþýðuflokksins
og Sósíalistaflokksins hér á Akureyri,
myndi ókunriugum, sem ætti að
mynda sér einhverja skoðun um bæj
armál Akureyrar af skrifum fyr-
greindra blaða, koma hlutirnir æði
kynlega fyrir sjónir. Bæði þessi blöð
eiga sammerkt í því að útmála með
gífuryrðum, hvílík kyrrstaða, aftur-
hald og deyfð hafi ríkt í bæjarmál-
um Akureyrar undanfarin ár. En
kjósendur þessa bæjar, sem vilja
með sanngirni líta á þessi mál, vita,
að öll þessi skrif Alþýðumannsins og
Verkam. eru eintómar blekking-
ar. Sannleikurinn er sá, að hvað sem
um bæjarstjórn þá, sem setið hefir
undanfarið, má að öðru leyti segja,
þá verður því ekki mótmælt með
sanni, að bæjarfélagið hefir sjaldan
liaft með höndum meiri og stórstíg-
ari framkvæmdir heldur en einmitt
síðastliðin fjögur ár. Nægir í því
sambandi að benda á eftirfarandi:
Aukningu Laxárvirkjunarinnar, end-
urbætur á rafmagnskerfi bæjarins,
byggingu Ga'gnfræðaskólans, íþrótla
hússins, Húsmæðraskólans, stórfé
varið til lagningu nýrra gatna o. fl.,
o. fl., enda hlýtur öllum að vera það
skiljanlegt, að í bæjarfélagi, þar
sem útsvörin hafa sexfaldazt á síð-
astliðnum fimm árum, að þar hlýtur
margt að hafa verið framkvæmt. Hitt
er svo annað mál og má alltaf um
deila, hvernig öllu því fé, sem bæjar-
búar liafa greitt í bæjarsjóð undan-
farin ár, hefir verið varið, og munu
þar vera ríkjandi ýms sjónarmið,
Sumurn finnst, að óþarflega-mikið af
tekjum bæjarins hafi verið varið
í óarðbærar framkvæmdir, en öðr-
um, að of lítið hafi verið gert af bæj-
arins hálfu lil þess að efla og auka
atvinnulífið í bænum.
Sjálfstæðismönnum er það ljóst,
að þegar rekstur bæjarins er kominn
á það stig, að bæjarfélagið þarf að
sækja yfir þrjár milljónir króna í
rifið þríhyrnuna mína í tætlur, svo
að ekki sé eftir nema lítill hornbleð-
ill. Eftir þetta afrek er ekki að undra,
þó að honum finnist ég og aðrir
kjósendur Sjálfstæðisflokksins ganga
fáklæddir til kosninga. Sú er þó bót
í máli, að hann gefur bæjarbúum
kost ú dulu Alþýðuflokksins að
dansa í næstu 4 árin, svo að enginn
þarf að örvænla um sinn hag, enda
hefir mörg flíkin þótt góð, þó að
ekki kostaði 40 milljónir króna.
vasa borgaranna með útsvörum til
þess að standa straum af rekstri sín-
uin, þá er full ástæða fyrir þá, sem
ekki stendur á sama, hvernig fer um
fjárhagslegt öryggi bæjarins og borg
aranna yfirleitt, að staldra örlítið
við og alhuga sinn gang. Ey býst við,
að öllum bæjarbúum sé það ljóst, að
miðað við núverandi atvinnutekjur
bæjarbúa, og sé það haft í huga, að
margir bæjarbúar höfðu mun minni
atvinnutekjur síðastliðið ár, en
þeir hafa haft undanfarin ár (vegna
þess, að sildveiðin brást), þá verður
ckki hægt að komast hjá því, að við
næstu niðurjöfnun útsvara á bæjar-
búa verður að nota mun hærri út-
svarsstiga heldur en nolaður hefir
verið hér undanfarin úr, og mér
kæmi það ekkerl undarlega fyrir
sjónir, þó að næsti álagningarstigi
hér í bænum yrði sá allra hæsti á
öllu landinu, og munu þó útsvör hér
á Akureyri undanfarin ár hafa verið
mun hærri á sömu tekjum hér en t.
d. í Reykjavík. Þegar svo er komið,
þá ætla ég, að hverjum ábyrgum
manni sé það Ijóst, að það er næsta
erfití að lofa auknum framkvæmd-
um í bænum til óarðbærra hluta,
sem myndu koma til með að auka
útgjöld bæjarins frá því, sem nú er,
um fleiri miljónir króna.
Á síðastliðnu kjörtímabili hefir
alveg óvenjulega mikið af tekjum
bæjarins gengið til ýmislegra óarð-
bærra framkvæmda. Á þessu verður
að verða breyting. Hlutverk væntan-
Iegrar bæjarstjórnar hlýtur að verða
það í fyrsta lagi, að sinna meira
atvinnumúlum bæjarins heldur en
gert hefir verið hin^Ið til. Sjúlfstæð-
ismenn gera sér fulla grein fyrir
því, að í þessum málum eru mjög
aðkallandi verkefni framundan, og
mun flokkurinn eða væntanlegir
bæjarfulltrúar hans, leggja þeim mál-
um allt það lið, sem þeir frekast geta.
Við viljum vinna að því, að bærinn
skapi skilyrði til þess, að hægt verði
að byggja hér fullkomnar dráttar-
brautir, að tryggt verði, að tunnu-
verksmiðjan verði rekin af fullum
krafti. Ennfremur munum við af al-
efli beita okkur fyrir því, að niður-
suðuverksmiðja sú, sem ríkið/hefir
í hyggju að reisa, verði valinn stað-
ur hér á Akureyri. Hið sama gildir
um væntanlega lýsisherzlustöð. Við
viljum ennfremur vinna að því, að
höfnin verði stækkuð, og í því sam-
bandi teldi ég alveg sjálfsagt, að
Hafnarsjóður léti byggja stórhýsi
við höfnina. Slík framkvæmd er orð-
in injög aðkallandi og myndi auk
þess að veita all-mikla atvinnu, með
an á byggingu hússins stæði, og vera
líkleg til að gefa Hafnarsjóði álitleg-
ar tekjur. Eins munu væntanlegir
fulltrúar.. flokksins í bæjarstjórn
styðja eftir mætti, að aukin
verði útgerð í bænum. Yfirleitt mun
flokkurinn veita fullan stuðning öll-
um þeim málum, sem orðið geta til
þess að auka atvinnutekjur bæjar-
búa og efla atvinnu- og framkvæmda-
líf bæjarins. Eri allar þessar fram-
kvæmdir mun flokkurinn miða við
það, að fjárhagslegt öryggi bæjar-
félagsins sé tryggt. Sjálfstæðis-
flokkurinn mun aldrei fáanlegur til
þess að fara út í einhverja ævintýra-
póíitik, sem sett gæti fjárhagslegt
öryggi bæjarins í hættu. Því mega
kjósendur treysta.
Jón G. Sólnes.
r
Aramótakveðjur
r
til forseta Islands
Meðal skeyta þeirra, sem forseta
Islands bárust um áramótin, voru
þessar kveðjur:
„íslendingafélagið í Kaupmanna-
höfn flytur yður, herra forseti, og
allri íslenzku þjóðinni, hugheilar
óskir urn farsælt og blessunarríkt
ár.“
„Vestra heilt í vorum brjóstum
vakir norræn glóð.
Bróðurhugir brúa hafið,
blessa land og þjóð.
Richard Beck.“
(Fréttatilkyfming frá utanríkis-
ráðuneytinu).
Lækkun aðflutningsgjalda
á kornvöru og sykri
Ríkisstj órinn hefir ákveðið, að frá
og með 1. jan. sl. til ársloka 1946,
skuli falla niður verðtollur af: baun-
um, erlum, linsum, hveiti, rúgi, rís
með og án hýðis, byggi, höfrum,
maís og annarri ómalaðri kornvöru
og hveiti hverskonar.
Ennfremur hefir ríkisstjórnin á-
kveðið að lækka um helmhjg, á
sama tímabili eða frá 1. jan. til árs-
loka 1946, aðflutningsgjöld af hvers-
könar sykri. — Þá hefir og verið á-
kveðið, að ekki skuli innheimta verð
toll af farmgjaldi af sykri á fyrr-
greindu tímabili.
Sv. G.
Hugleiðingar
um bæjarmál
Lisli Slálfstæðismanna á flkureyri er 0-listi