Íslendingur - 22.02.1946, Blaðsíða 1

XXXII. árg.
Föstuclnginn 28. febrúar 1946
8. -tbl.
Árni Porvaldsson
fyrrv. yfirkennari
EG mun annast ritsijórn „íslend-
ings“ fyrst um sinn. Ber því öllum
þeim, sem vilja fá greinar birtar í
blaðinu, að snúa sér með þœr til mín
(Bjarkastíg 4. Sírni 168).
Brynleifur Tobiasson.
RÍKISÁBYRGÐ
á rafveituláni fyrir
Akureyri
Þingmaður Akureyrar, Sigurður
E. Hlíðar, flytur þingsályktunartil-
lögu i sameinuðu Alþingi um, að Al-
þingi álykti að heimila ríkisstjórn-
inni að úbyrgjast fyrir hönd ríkis-
sjóðs, gegn þeim tryggingum, sem
ríkisstjómin metur gildar, allt að'
tveggja milljóna og tvö hundruð þús-
unda króna lán til greiðslu á eldra
erlendu láni, sem tekið var árið 19d8
vegna Laxárvirkj unarinnar.
í greinargerð flútningsmanns
þingsályktunartillögunnar segir svo:
„Bæjarstjórn Akureyrar heíir á
fundi sínum hinn 24. janúar sl. sam-
þykkt svofellda ályktun:
Bæjarstjórn Akureyrar fer þess á
leit við hið háa Alþingi, að það heim-
ili ríkisstjórninni að ábyrgjast fyrir
Akureyrarbæ 2200000 kr. lán til
greiðslu á láni, sem Akureyrarbær
hefir tekið hjá Köbenhavns Handels-
bank í Kaupmannahöfn árið 1938
vegna Laxárvirkjunarinnar“.
Ábyrgðarbeiðni þessi er fram
komin vegna þess, að bæjarstjórnin
hefir samþykkt að greiða upp ofan-
nefnt lán í Köbenhavns Handelsbank
og taka til þess lán hjá Landsbanka
íslands að upphæð kr. 2200000.00.
Þetta nýja lán endurgreiðist með
jöfnum ársgreiðslum vaxta og aí-
borgana á árunum 1947—1966. —
Vextir verði 4% p. a. Fyrir hinu er-
lenda láni, sem upp á að greiða í
Köbenhavns Handelsbank, er ríkis-
ábyrgð. Var sú ábyrgð veitt með 1.
nr. 67 31. des. 1937, en er aðeins
miðuð við 2 millj. króna lán. Mis-
munurinn á ábyrgðarupphæðunum
mun stafa af gengismun dönsku krón-
unnar nú og þá.“
Aðalfund sinn hélt Berklavörn á
Akureyri þriðjudaginn 29. janúar sl.
Varafonnaður, Eggelt Melsteð,
flutti skýrslu stjórnarinnar. Gat hann
þess, að starfsemi félagsins hefði ver
ið allmikil sl. ár. Hefði félagið séð
um sölu merkja} blaða og happdrætt-
ismiða Vinnuheimilis SÍBS. Einnig
hefði félagið haft skemmtikvöld og
boðið þangað sjúklingum frá Krist-
neshæli. Félagar eru nú um 80. —
Hýggst félagið að efla starfsemi sína,
því að fjöldamörg verkefni liggja
fyrir til úrlausnar.
í stjórn. félagsins voru kosnir:
Kristófer Vilhjálmsson, forin.
Eggert Melsteð, varaform.
St j órnm álaf élagið
VÖRÐUR
20 ára
Stj órnmálafélagið „Vörður“ í
Reykjavík minntist 20 ára afmælis
síns 13. ]). m. ILefir það jafnan ver-
ið styrkasta stoð Sjálfstæðisflokks-
ins og er nú lang-fjölmennasta stjórn-
málafélag, sem nokkurn tíma hefir
starfað hér á landi. Félagið hefir
unnið að eflingu Sjálfstæðisflokks-
ins í Reykjavík svo vel, að enginn
flokkur er nú talinn betur skipulagð-
ur í höfuðstaðnum en einmitt Sjálf-
stæðisflokkurinn. In glæsilegu úr-
slit bæjarstjórnárkosninganlia um
daginn eru sérstaklega áð þakka þess-
um félagsskap. Mega samlierjarnir
annars staðar á landinu margt af
starfsemi „Varðar“ læra. Formaður
félagsins er nú hr. Bjarni Benedikts-
son, borgarstjóri.
„íslendingur“ óskar „Verði“ til
hamingju á þessum merku tímamót-
um í starfssögu hans.
MannskaOi
í aftakaveðrinu 9. þ. m. fórust 20
menn hér við land í fiskiróðri.
Með vélbátnum Magna úr Nes-
kaupstað fórust 4 menn. Bátnum
hvolfdi út af Garðskaga. — Finnnta
manninum af bátnum var bjargað.
Tvo menn tók út af vélbátnum
Hákoni Eyjólfssyni frá Sandgerði.
Af v.b. Geir úr Keflavík fórust
allir, fimm að tölu.
Þá fórst Aldan (vélb.) frá Seyðis-
firði, gerð út frá Hafnarfirði á þess-
ari vertíð, með 5 mönnum.
Enn fórst vb. Max frá Bolungar-
með 4 mönnum.
Auk þessa urðu margir bátar fyr-
ir tjóni á veiðarfærum og öðrum
þungum áföllum.
Veðurspáin einni stundu fyrir
miðnætti föstudaginn 8. þ. m. var
mjög hagstæð fyrir land allt. En svo
skellur ið rnikla ofviðri á, án þess að
nokkrar fr'egnir hefði áður borizt
frá Veðurstofunni um það, að veð-
urbreyting væri í aðeigi. Engir menn
í landinu eiga eins mikið undir veðr-
inu og sjómennirnir okkar. Er mik-
ið í húfi, að Veðurstofan gegni sinni
ábyrgðarmiklu skyldu með sérstakri
árvekni og nákvæmni. En ef til vill
hafa engin tök verið á því að koma
á framfæri fregnum af laugardags-
ofviðrinu, áður en það skall á. Spyr
sá, sem ekki veit.
„Nú ríkir harmur í húsupi 0g
hryggð á þjóðbrautum”.
Drottinn huggi þá ina mörgu, er
nú eru harmi lostnir!
Helgi Hallsson, ritari
Hörður Sigurgeirsson, gjaldkeri
Jóhannes Hermundarson og Jón
Gíslason meðstjórnendur.
Hann lézt hér í bænurn 10. þ. m.
eftir langa vanheilsu og var jarðað-
ur í gær.
Árni Þorvaldsson hafði verið
heimilisfastur á Akureyri rúmlega
36 ár. Hann kom hingað haustið
1909, þá 35 ára að aldri, skipaður 2.
kennari í Gagnfræðaskólanum á Ak-
ureyri. Tók liann við enskukennsl-
unni af Hjaltalín skólastjóra, en hann
andaðist haustið 1908. Millibilskenn-
ari var annar veturinn 1908—1909.
—i Arni kenndi enska tungu í skólan-
um upp frá því til vorsins 1939, og
jafnframt latínu í framhaldsdeild
Gagnfræðaskólans frá 1925 og síðan
í Menntaskólanum á Akureyri, þang-
að til hann varð að láta af kennslu-
störfum haustið 1939 fyrir sakir
vanheilsu. En lausn fékk hann að
fullu frá embætti frá 1. febr. 1941.
Keijndi Árni þannig þrjá twgi vetra*
í skólanum, 2. kennari 1909-—1918
og 1. kennari frá 1918 og síðan.
Hann var settur skólameistari skóla-
árið 1919—1920 frá því í öndverð-
um nóvbr., er Stefán skólameistari
fór utan til dvalar í Kaupm.höfn uin
veturinn. Enn fremur var liann sett-
ur skólameistari eftir lát Stefáns
skólameistara Stefánssonar seint í
jan. 1921 til loka þess skólaárs. —-
x Arni Þorvaldsson var enginn við-
vaningur um kennslu, þegar hann
kom hingað til Akureyrar, því að
fjóra undanfarna vetur hafði hann
stundað kennslu í Reykjavík, bæði.
í skólum og heima hjá sér, og
hafði hann fjölda nemenda, bæði
karla og kvenna, ungra og aldinna.
Hann var brautryðjandi um ensku-
kennsW hér á lnndi, ásamt frænda
sínum, Böðvari Kristjánssyni dóm-
stjóra Jónssonar. Þeir voru námsfé-
lagar frá Khöfn, lærisveinar Otto
prófessor Jespersen, er nýtt snið
setti á kennslu. enskrar tungu. Með
þeim frændum bárust þessar nýjung-
ar hingað út til íslands, og mörkuðu
þeir ný spor á vegum enskukennsl-
unnar í tveimur helztu skólum lands-
ins. — Jafnframt kenndi Árni syðra
í heímatímum basði þýzku og
frönsku. Aðalgrein hans við háskól-
ann var enska, en þýzka og franska
aukagreinar. Enn fremur hafði Árni
lagt nokkra stund á latínu um hríð
á námsferli sínum. — Þeir náms-
bræðurnir, Árni og Böðvar, þýddu
enska málmyndalýsingu eftir Jesper-
sen og löguðu fyrir íslenzka nemend-
ur. Kom hún út í Rvík árið 1906. —
Stendur Árni án efa í fremstu röð
þeirra íslendinga, er síðasta manns-
aldur hafa aukið að verulegum mun
þekkingu á enskri tungu og bók-
menntum hér á landi. .
Auk þess, sem Árni Þorvaldsson
var ágætur tungumálamaður, var
hann fjöllesinn í inum klassisku rit-
um Rómverja inna fornu og sögu-
legum fræðum. Ilann hafði og mik-
ið lagt sig eftir landafræði og var
mætavel að sér í þeirri grein. Klass-
isk skáldrit voru og eitt af liugðar-
efnum hans. Hafði hann snarað á ís-
lenzku nokkrum kvæðum og tekizt
það ágætlega. Einnig liggja eftir
hann nokkur frumsamin kvæði, þar
á meðal gamanbragir. Lét honum
það( vel, því að hann var kíminn og
fyndinn. Var hann gæddur mikilli
frisagnarlist. Veit ég, að bæði sam-
kennarar hans, nemendur, félags-
bræður hans í Stúdentafélaginu hér
og fleiri minnast frásagnarlistar hans
með aðdáun. Hann var, þegar því
var að skipta, luókur alls fagnaðar,
en bezt naut hann sin að jafnaði í
fámennum hóp, svo hlédrægur sem
hann var. Af nógu var að taka, svo
víðlesinn sem liann var og víðförull,
og svo glöggt auga sem liann hafði
fyrir öllu skrltnú og skemmtilegu.
í kennslustundum hélt hann sér fast
að efninu til þess að komast yfir ið
lögskipaða kennslusvið, en einnig
þar kryddaði hann stundum kennsl-
una me'ð fyndni og kímni, og hefi
ég það eftir lærisveinum hans, því að
ég naut aldrei kennslu hans. En ég
naut hans fyrir því á marga lund á
20 ára samkennaraferli okkar.
Eg kynntist inurn barnslega,
trygga og hreinbjartaða collega, sem
alltaf lifði samkvæmt reglunni „Bene
vixit, qui bene 4atuit“ (vel lifði sá,
er lítið bar á), því að engan mann,
með slíkum gáfiun og lærdómi, hefi
ég þekkt, sem var jafn laus við að
láta á sér bera sem hann. Hann var
menntnður maður, í þess orðs fyllstu
merkingu, kunni glögga grein á því,
hvað skipti máli í hverju einu og
livað ekki. Fullýíti aldrei neitt, nema
hann Væri alls öruggur um, að hann
lxefði rétt fyrir sér. Tók aldrei til
meðferðar annað en það, sem hann
réð fullkomlega við og skildi út í
æsar. Lét afskiptalaust allt það, er
honum kom ekki við. Dæmdi aðra
menn varlega, og kom þar fram ó-
hagganlegur góðvilji hans í garð
annarra. Hann var vanunlaus maður
og'' vítalaus.
Ættrækni hans og átlhagaást brást
aldrei. Á liverju vori, meðan hann
var kennari hér nyrðra, fór hann að
hlakka til að heimsækja ástvini sína
við Breiðafjörð og átthagana í
Norðurárdal. Glaður eins og barn
tók hann sig upp, þegar að prófun-
um loknum, og liélt suður og vest-
ur á land. Lengstum þessi 30 kennslu-
ár dvaldist hann allt sumarleydið
syðra og vestra, með móður sinni og
stjúpa á Brjánslæk, á Stað með bróð-
ur sínum og síðar með móður sinni
þar, á Auðshaugi hjá systur sinni,
og eftir lát hennar slunduin hjá mági
sínum og sonum hans, í ILvammi í
Norðurárdal og á Hvassafelli lijá
ffændifm og vinum.
Frú Kristín, móðir Árna, varð 87
ára að aldri, dó vorið 1937. Til 66
ára aldurs gat hann dvalizt með móð-
ur sinni mánuðum saman . árlega,
nema sumurin, sem hann var erlend-
is. Það er fágætt. — Drottinn leiddi
hann um yndislega staði.
Stjúpi Árna Þorvaldssonar, Bjarni
prófástur Símonarson á Brjánslæk,
vnr gáfu- og menntamaður. Sam-
vistir Árna við móðnr sína, sem
hann hafði mikið ástríki af, og við
stjúpa sinn, sem liann unni sem föð-
ur, voru honum indælar. Náttúru-
fegurðin við Breiðafjörð liafði
djúp áhrif á Árna. Á sumrum gekk
hann iðulega upp á fjöll, bæði í
Norðurárdal og vestra. Hann hafði
næma tilfinningu fyrrir náttúru lands-
ins og átti margar yndisstundir í
skauti hennar.
Árni Þorvaldsson var víðförull
maður. Islenzkir stúdentar í Kaupm.
liöfn höfðu löngum fyrr á árum lítið
um sig, komu flestir heim, án þess
að hafa nokkurntíma ferðazt til ná-
grahnalanda Danmerkur, þó að þeir
hefði dvalizt þar 4—6 ár eða leng-
ur. Einnig á þessu sviði var Árni
einskonar brautryðjandi. Hann ferð-
aðist á háskólaárum sínum, bæði til
Svíþjóðai og Noregs, tvær ferðir
suður á meginlandið a. m. k., til
Tyrol (og reit bók um þá för bráð-
skemmtilega) og á Parísarsýninguna
miklu árið 1900, og loks til Eng-
lands. Það sagði hann mér sjálfur,
að hann hefði ferðazt svo ódýrt, að
ferðalagið varð honum ekkert dýr-
ara en dvölin í Kaupmhöfn. Ýmsir
urðu til að taka Árna sér til fyrir-
myndar í þessu, en þó færri en við
hefði mátt búast.
Skömmu eftir það, að Árni varð
kennari hér nyrðra, brá hann sér eitt
sinn í sumarleyfi til .Englands, og
1^21—1922 ferðaðist hann til Ítalíu,
allt til Napoli og Capri, um Þýzka-
land og Frakkland og heim aftur um
Khöfn. Reit hann fróðlega grein um
þá för sína„ Síðustu utanförina fór
hann sumarið 1933 með konu sinni
til Nöregs og Danmerkur.
Auk þeirra ritstarfa, er ég þegar
hefi minnzt á, hefir liann skrifað um
skólamál, í Iðunni að mig minnir.
Síðustu árin dvaldist hann lengst-
um hér heima, og reyndist kona
hans honum þá bezt, er hann þurfti
mestrar hjálpar við, vegna seigdrep-
andi vanheilsu, er sótti á hann síð-
ustu 6 árin, sem hann lifði.
Alltaf fóru þau lijónin samt á hverju
I sumri suður til Reykjavíkur, í Norð-
urárdal og vestur að Stað til mág-