Íslendingur - 21.06.1946, Blaðsíða 3

MiSvikudaginn 19. júní 1946
ÍSLENDINGUR
3
Um afurðasöluverð laudbúnaOarins o.fl.
Ettir Quömund Jóusson, tormann Búnaðarráös-
. . Guðmundur Jónsson, kennari á Hvanneyri, er einn kxmn-
asti búfræðingur þessa lands. Greinar hans um landbúnaðar-
mál hafa vakið mikla athygli og Framsóknarmönnum hefir
reynzt æði torvelt að hrekja röksemdir hans um skipulag
landbúnaðarmálanna. Grein sú, sem hér birtist, er síðari
hiuti greinar, ®r birtist fyrir skömmu í ísafoid. Hreltur Guð-
mundur hér með snjöllum og óyggjandi rökum fjarstæðu-
kenndar árásir á ráðstafanir ríkisstjórnarinnar í landbúnað-
armálum. Jafnframt telur hann óháð stéttarsamtök bænda
mun æskilegri fyrir bændastéttina en hugmyndir Búnaðar-
þings. . „fslendingi“ hefir þótt rétt að kynna lesendum sínum
viðhorf þessa merka búnaðarfrömuðar.
AÐ DÓMI Framsóknarmanna
hefir fátt gott verið gert í landbún-
aðarmálum, siðan þeirra missti við
úr stjórn landsins. Skal ég víkja að
fáeinum stærri atriðum úr málsmeð-
ferð þeirra um verðlagsmálin, en
nudd þeirra sl. vetur hefi ég látið
mig litlu skipta.
1. Þeir töldu skipun Búnaðarráðs
gerræði og vildu láta stéttarsamband
bænda annast verðlagsmálin á sviði
landbúnaðar.
Sem svar við þessu, vil ég í fyrsta
lagi minna á það, að einn af foringj
um Framsóknarmanna lét þá skoðun
í ljósi á ferðalagi upp í sveit um
sama leyti og bráðabirgðalögin um
Búnaðarráð voru birt, að þessi ráð-
stöfun landbúnaðarráðherra væri
eölileg eins og á stóð. Þetta mun og
verða skoöun margra gætnari Fram-
sóknarmanna, sem sjaldan eiga þess
kost að æsa sig upp við fundarhöld
eða blaðaskrif. Það mun líka erfitt
að telja bændum trú um, að þessi
skipan sé óhagkvæmari fyrir bænd-
ur en 4 nefndir voru áður, þar sem
ráðberra skipaði oddamann þeirra
allra.
f öðru lagi vil ég benda á það, og
það er veigameira atriði en álit
Framsóknarmanna, að fáar þjóðir,
ef nokkrar eru, munu skipa verölags
mólum sínum þannig í sviði landbún
aðar, að bændastéttin ein fái óskor-
að váld um það, hvernig afurðirnar
eru verölagöar. Eg hygg, að víða
hafi ríkisvaldið hér hönd í bagga.
Sem dæmi skal það nefnt, að í
Noregi hefir landbúnaðarnefnd, sem
kosin er af nokkrum landbúnaðar-
stofnunum, verið beðin að gera til-
lögur um verðlag á landbúnaðaraf-
urðum, en þessi nefnd hefir ekki úr-
skurðarvald um það, hversu hátt
verðlagið verður endanlega ákveð-
ið. Þar vill ríkisstjórnin hafa hönd
í bagga með.
Norski landbúnaðurinn stendur
nú mjög höllum fæti, og er taliö, að
afurðir bænda þurfi að hækka um
50,3%, til þess að framleiðsluverð
náist.
í þriðja lagi mun það tiltölulega
sjaldgæft, að einstakar stéttir manna
hafi með öllu óskorað vald til að
setja verð á framleiðslu sína. Kaup
verkamanna er t. d. ákveðiö með
samningi milli þeirra og atvinnurek-
enda. Hvor aðilinn er þar sterkari,
fer aðeins eftir framboði og eftir-
spurn vinnunnar. Á síðustu árum,
þegar eftirspurn eftir vinnuafli var
mikil, var verkamaðurinn sterkari.
En það þárf ekki að fara mörg ár
aftur í tímann, til þess að finna hið
gagnstæða.
Loks er skylt að geta þess, að Bún
aöarfélag íslands og ALþýðusam-
I>and íslands gerðu eftir beiðni land
húnaðarráðherra ítrekaðar tilraun-
ír til þess að ná samkomulagi í verð-
lagsmálunum sl. haust, en án árang-
urs.
Eg tel því ekki, að Pétur Magnús-
son landbúnaðarráðherra hafi unn-
ið til neinna saka við bændastétt
landsins, er hann tók þessi mál í sín-
ar hendur á einhvern hátt. Um skip-
ön þeirra manna, er hann valdi til
þessa starfa, má deila, og skal ég
ekki leggja þar orð í belg. Eg hygg
að flestir eða allir þeirra manna,
sem eru í Búnaðarráöi og Verölags-
nefnd, hafi það sjónarmið, að vilja
vinna sem bezt þau störf, er stjórn
landsins kallar þá til, hvort sem við-
komandi ráðherra heitir Pétur Magn
ússon eða annað og hvort sem hann
telst til flokks Sjálfslxoismanna eða
annarra stjórnmálaflokka. Þeir stjórn
ast eingöngu af eigin sannfæringu.
2. Framsóknarmenn töldu veröið,
sem ákveðið var sl. haust á afurð-
um bænda, alltof lágt.
Því vil ég í fyrsta lagi svara með
því að vitna í verðlag þessara af-
urða á þeim árum, þegar þeir voru
við völd. Sú reynzl^viröist óneitan-
lega banda í þá átt, að þeirra menn
hefðu ekki boðið betur. Annars er
málflutningur þeirra í verölagsmál-
um eitthvað á þessa leið: Þegar
stjórnmálaandstæðingar þeirra verð
leggja landbúnaðarafurðir, þá telja
þeir annað hvort, að verðið sé sett
of lágt af fjandskap við bændur, t.
d. sl. haust, eða að þeir segja að þær
verðhækkanir, sem fram koma, séu
aðeins gerðar til þess að vinna sér
kjósendafylgi. Þetta sögðu þeir, þeg-
ar Kjötverðlagsnefndin, undir stjórn
Ingólfs Jónssonar, hækkaði kjötverð
ið til muna haustið 1942. Þetta sögðu
þeir' líka fyrir fáum dögum, þeggr
Verðlagsnefnd landbúnaðarafurða
hækkaði verð á neyzlumj ólk um 10
aura. Það var ekki gert með hags-
muni bænda fyrir augum.“ Verð-
lagsnefnd hefir ekki þorað annað
vegna kosninganna“, segir Tíminn.
Þeir miða við það sem áður var.
í öðru lagi mætti minna Fram-
sóknarbændur á það, að Hermann
Jónasson var einn sá fyrsti, er kvað
upp úr með það, að samkvæmt dýr-
tíðarlögunum ætti ríkið ekki að á-
byrgjast sexmannanefndarverð á út-
flutningsvörur landbúnaðarins. Eg
tel, að það korni skýrt fram í áliti
sexmannanefndarinnar, að skoöun
hennar var sú, að sexmannanefndar-
verðið átti að gilda um allar afurðir
bænda, sem þar eru nefndar, bvort
sem þær voru fluttar út eða ekki.
Nefndin telur, að ekki sé unnt að
vita, hvaöa verð muni fást fyrir
þessar afurðir. „Verður því að setja
áætlaö verð á þessar vörur, og Kefir
nefndin gert það með hliðsjón af því
verði, sem þessar vörur hafa verið
seldar fyrir síðast. Ef verðiö verður
annað heldur en hér er áætlaö, þá
ætti það að breyta verðlagi hinna
ajurðanna,“ o. s. frv.
Eftirgjöfin.
ÞEGAR Búnaðarþing var kallað
saman sumariö 1944, var fulltrúun-
um skýrt frá þeirri skoðun leiðandi
sljórnmálamanna, að rikissjóður
ætti ekki að ábyrgjast þær vörur,
sem út yrðu flultar. Ennfremur var
þeim sagt frá því, að mjög mikið
þyrfti að flytja út af kjöli af slátrun
1944. Þess vegna væri hyggilegt fyr-
ir þá að semja við ríkisstjórnina um
að gefa eftir vísitöluhækkunina
9.4%, en fá ábyrgð fyrir útflutn-
ingnum.
Hvort skilningur Hermanns Jónas
sonar o. fl. stjórnmálaleiötoga á dýr
tíðarlögunum hefir verið réttari en
skilningur sexmannanefndarinnar,
skal ekki dæmt hér, en það máttu full
trúar á Búnaðarþingi vita 1944, að
áður en langt um liði, hlyti ’verð á
útfluttum landbúnaðarafurðuin að
koma á bak framleiðendanna. Og
þá var betra fyrir bændur að taka
byrðina strax og halda uppi fullu
verði á innanlandsmarkaði.
Þegar Verðlagsnefnd landbúnað-
arafurða tók til starfa í haust, var
viðhorfið á þann veg, að hækka
þurfti vörurnar um 20%, til þess að
komast í fullt vísitöluverð og í öðru
lagi sú ákvörðun ríkisstjórnarinnar
að draga verulega úr niöurgreiðsl-
um úr ríkissjóði. Þetta hvorttveggja
fól í sér þá hættu að verulega gæti
dregið úr neyzlu landbúnaðarvar-
anna innanlands og flytja þyrfti út
neyzluvörur í stórum stíl.
Á erlendum markaöi fæst ekki
meira en ca. 4.50 fyrir kg. af 1. fl.
kjöti og innan við 3 kr. fyrir kg. af
mjólkurosti. Það mátti því teljast
meginatriði að stilla verðlagningunni
ekki svo hátt, að hætta væri á minnk
andi sölu innanlands. Það má deila
um það óendanlega, hvort fæTt hefði
verið að setja verðið hærra, án þess
að úr neyzlunni dragi. Verðlagsnefnd
in áleit sl. haust, að hærra yrði ekki
farið án þess að stofna sölunni í
nokkra hættu og ég tel ekki að sú
skoöun hafi verið afsönnuð.
Þess má og geta í þessu sambandi,
að gætinn mjólkurfræöingur, sem
nýtur trausts í starfi sínu, einnig
Framsóknarmanna, taldi það mjög
varhugavert vegna neyzlunnar að
hækka mjólkina á sl. hausti.
Verðlagsnefnd landbúnaöaraf-
urða er sammála ríkisstjórninni í
því, að afnema beri svo fljótt sem
unnt er niðurgreiðslur á landbúnað-
arvörum. Þetta veröur ekki gert allt
í einu. Með þeirri aðferð, sem tekin
var í haust með kjötið, er þó spor
stigið í þá átl. Sumir fá engar nið-
urgreiðslur, en flestir á minna magn
en þeir neyta. Auk þess eru neytend-
ur með þessu vandir við hið háa
verð, sem raunverulega liefir verið
hin síðari ár og þarf að vera á þess-
um vörum, þótt það hafi verið hul-
ið þar til sl. haust. Nokkur hætta var
á, að þetta dragi úr kaupum á þess-
ari vöru, en minna hefir borið á því
en Verðlagsnefnd þorði að gera sér
vonir um sl. haust.
Það orkaði á sínum tíma mjög
tvímælis, þegar stjórn Búnaðarfé-
lags íslands gekk i'nn á þá stefnu,
fyrir hönd bændanna, að fá land-
búnaðarvörur greiddar niður úr rík
issjóði. Að því stóðu þó menn,' sem
flcstir eru tengdari Framsóknar-
flokknum en SjálfstæSismömnun.
Og það getur tæplega hjá því farið,
að þetta ákvæði valdi miklum örð-
ugleikum við verðlagningu landbún-
aðarvara á næstu árum.
Eg hefi ekki ætlað mér að blanda
mér mikið inn í þær umræður, sem
orðið hafa á þessu ári um önnur
deilumál á sviði landbúnaðarins. en
þau, er við komu starfi mínu í Bún-
aðarráði og Verðlagsnefnd. Þær um
ræður hafa oft verið sóttar meira af
kappi en forsjá. Þó hefi ég þar mín-
ar skoöanir eins og aðrir, sem um
þau mál hugsa. Og get ég ekki stillt
mig um að lála þær koma í ljós op-
inberlega.
Stéttarsamband bænda
EG tel, að það eigi aö vera byggt
upp á svipuðum grundvelli og önnur
stéttarsambönd. Það eigi að vera ó-
háð öðrum félagsstofnunum og
stjórnmálaflokkum, borið uppi'fjár-
hagslega. af árstillagi meölima sinna.
Eg tel það engan vinning fyrir Bún-
aðarfélag lslands að vilja hafa hönd
í bagga og engan hag fyrir Sain-
bandið að vera í tengslum við Bún-
aðarfélagið. Aðrir eru á öndverðum
meiði, sem kunnugt er og vilja í
þessu efni styðja sig við Búnaðarfé-
lag íslands. Báðar þessar skoðanir
eiga vafalaust sín rök til að styðjast
við. Og ég tel það miður viðeigandi.
þegar skoðanaflokkar bera hvorir
öðrum það á brýn, að hinir séu hálf-
gerðir eða algerðir svikarar við ís-
lenzka bændastétt.
1 Ársriti Ræktunarfélags Norður-
lands 1944—45 er grein eftir Ólaf
Jónsson, f ramkvæmdarstj óra, þar
sem hann lýsir aðgerðum stjórnar
Búnaðarsambands Suðurlands þann-
ig, að stjórn sambandsins liafa boð-
að til „æsingafundar“, en „frannná-
menn þar munu aðallega hafa verið
pólitískir utanveltumenn sem ef til
vill liafa ætlað að slá sér upp á mál-
inu.“ Og um þær aðgerðir þessa
sama búnaðarsambands, að boða lil
almenns bændafundar um stéttarfé-
lagsskap bænda segir Ólafur: „Allt
undirbúningsstarf Búnaðarþings var
að engu haft. Mun þetta makalausa
frumhlaup ætíð verða glöggt dæmi
þess, hvernig nokkrir ofstopamenn
geta með vanhugsuðu valdabrölti,
baktj aldamakki og klofningsiðju,
stofnað hags . j.num heillar stéttar í
voða.“
Eg hygg, að svona ummæli séu
Ólafi ekki til vegsauka. Eg liygg, að
Sunnlendingar og þeir, er fylgja
þeim hér að málum, séu jafn rétthá-
ir með skoðanir sínar og aðrir. Og
ef hægt er að tala um „klofnings-
iðju“ þá getur auðvitað leikið vafi
á því, hverjir hafa mest að henni
unnið. Slík skrif geta ekki verið til
þess að lægja þær öldur, sem á milli
bera og eru líkari óvönduöum blaða
mannaskrifum en ritmennsku eins
merkasta búfræðings okkar.
Búnaðarmálasjóðurinn
ÞAÐ gegnir furðu, hve smá mál,
eins og meðferð búnaðarmálasjóSs,
hafa valdið miklum deilum meðal
íslenzkra stj órnmálamanna. Mér
finnst það ekki skipta miklu máli,
hvort hann er í höndum Búnaðar-
félags tslands eða búnaðarsamband-
anna. Aðalalriðið er hitt, á hvern
hátt honum er varið.
Búnaðarsambönd landsins eru fjár
vana. Fæst þeirra hafa efni á því að
launa faglærða menn. Afleiðingin
hefir orðið sú, að fram á allra síð-
ustu ár hefir starfssvið fyrir háskóla
menntaða búfræðinga veriö mjög af
skornum skammti. Fáir liafa því
gefið sig að þeirri menntabraut.
Stríðið hefir og valdið truflunum í
þessu efni. Nú er því komið svo, að
mikil vöntun er á slíkum mönnum.
Þegar búnaðarsamböndin ,fá aukna
starfsmöguleika, m. a. vegna búnað-
armálasjóðsins, þá munu flest þeirra
vilja láta það verða eitt fyrsta hlút-
verk sitt að ráða til sín vel mennt-
aða búfræðinga, til þess að stjórna
málefnum sambandanna og leiðbeina
á sviði landbúnaðarins. Þannig er
slíkri starfsami hagaö í öðrum lönd-
um. Stærri búnaðarfélög og búnað-
arsambönd þar hafa oft 2—3 ráðu-
nauta, t. d. 1 í jarðrækt, annan i bú-
fjárrækt og þriðja í búreikningum.
Þau fáu búnaðarsambönd, sem hafa
haft ráðunauta, geta ekki launað þá
viðunanlega. Reynslan hefir líka
sýnt, að þeir hverfa oft eftir fárra
ára starf í önnur embætti betur laun-
uð.
Þegar ræktunarsamþykktir sveit-
anna komast á, verður enn meiri
þörf fyrir búnaðarráðunauta úl um
sveitirnar. Og sennilega er það mjög
svo aðkallandi einmitt nú að koma
á framhaldsmetmtun fyrir búfrœð-
inga með tilliti til aukinna þarfa
sveitanna í þessu efni.
Það er því mjög brýn þörf á því
að veita auknu fjármagni til búnað-
arsambandanna. Þetta mátti gera á
ýmsa lund. Ein leiðin er sú, að af-
henda þeim búnaðarmálasj óðinn.
Þetta hefir nú verið gert. Eg tel
enga ástæðu fyrir bændur að sakast
um slíkt. Og það mun sýna sig, að