Íslendingur - 20.09.1946, Blaðsíða 5

Föstudagur 20. september 1946
ISLENDINGUR
ÍSLENDINGUR
Ritstjóri og ábyrgðarmaSur:
MAGNÚS JÓNSSON.
í'tgefandi: Bladautgálulél. Akureyrui.
Skrifstoia Hafnaratr. 101. Sími 364.
Auglýaingar og afgreiðsla:
Svanberg Einarsson.
Pósthólf 118.
Blfreiða-
braskil.
Skortur sá, sem undanfarin
ár hefir verið á ýmsum hlutum
hér á landi, hefir haft í för með
sér allskonar óheppilegt hraslc
eins og oft vill verða, þegar
eftirspurn er meiri en framboð.
Hefir bifreiðabraskið verið
einna mest áberandi og ástand-
ið í þeim málum er algerlega ó-
þolandi.
Það er ekki þörf á því að fara
mörgum orðum um bifreiða-
braskið, því að það er alkunn-
ugt. Þeir, sem voru svo heppnir
á stríðsárunum að komast yfir
nýjar bifreiðar frá útlöndum,
seldu þær hér með tvöföldu og
jafnvel þreföldu verði og
græddu á þeim tugþúsundir
króna. Það opinbera hefir ann-
azt eftirlit með innflutningi
bifreiðanna, en því miður hefir
allmjög borið á því, að ýmsir
hafa fengið bifreiðar, sem ekk-
ert höfðu með þær að gera og
ætluðu sér aðeins að notfæra
sér hið óheilbrigða ástand og
selja bifreiðarnar. Munu jafn-
vel vera dæmi til þess, að menn
hafi fengið fleiri en eina bifreið,
sem þeir svo hafa braskað með.
Hafa atvinnubifreiðastjórar' ol't
ekki haft önnur ráð en kaupa
bifreiðar af bröskurum með ok-
urverði. Bifreiðainnflutningur
hefir verið mikill undanfarið,
en þó hefir eftirspurn verið
margfalt meiri, svo að ástandið
er lítið betra en verið hefir.
Meðan ekki er hægt að full-
nægjá eftirspurninni, verður
auðvitað alltaf ríkjandi vand-
ræðaástand í þessum málum.
Hins vegar ætti að mega gera
róttækari ráðstafanir en gerðar
hafa verið til þess að koma í
veg fyrir hið óþolandi brask
með bifreiðar. Það eru auðvitað
oft mikiir erfiðleikar að meta
þörf manna fyrir bifreiðar, þótt
fyllsti vilji sé fyrir hendi til
þess að láta réttlæti ríkja í út-
hlutun bifreiðanna. Hins vegar
er því ekki að neita, að úthlut-
unin hefir stundum verið nokk-
uð vafasöm og margir einstald-
ingar fengið að flytja inn bif-
reiðar, sem þejr hafa augsýni-
lega ætiað að braska með. Með-
an ekki er hægt að fullnægja
eftirspurn manna eftir bifreið-
um, verður að finna einliver ráö
til þess að koma í veg fyrir
braskið. Væri vel hugsanlegt
að banna mönnum sölu bifreið-
anna, nema með milligöngu
Viðskiptaráðs eða Nýbygging-
arráðs, og beita refsingum gegn
þeim, sem uppvísir verða að
gefa rangar upplýsingar um bif-
reiðaþörf sína, og fá þannig bif-
reiðar. Ef löggæzlumenn væru
verulega vakandi í þessum mál-
um, mætti í flestum tilfellum
fylgjast með því, hvort bifreið-
ar þær væru seldar óleyfilega,
sem afhentar hefðu verið með
sölubanni.
Þá er enn eitt atriði, sem þarf
endurskoðunar við í bifreiðainn
flutningnum, og það er hinn
mikli fjöldi tegunda, sem leyft
er að flytja til landsins. Sam-
kvæmt skýrslu hagstofunnar
voru um síðustu áramót tii 67
tegundir af fólksbifreiðum i
landinu. Er það sýnilega mjög
j
varhugaverð ráðstöfun að flytja
svo margar tegundir til lands-
ins, því að engin von er til þess 1
að verzlanir eða verkstæði liggi
með varahluti í allar þessar
tegundir. Það væri alveg nægi-
legt og myndi spara mikið fé að
flytja aðeins inn fimm eða sex
góðar bifreiðategundir.
Án efa vilja þeir aðilar, sem
annast bifreiðaúthlutunina fram
kvæma starf sitt samvizkusam-
lega. Hins vegar er bifre'.ða-
braskið staðreynd, sem ómögu-
legt er að una við og er þjóð-
inni til skammar. Verður því að
reyna að finna einhverjar leiðir
til úrbóta.
Framteiðsia altskonar iid
tyrírhuguð á Akureyri.
"aretna
Merkileg nýung í íslenzkum iðnaði.
NÝLEGA liefir verið stofnað hér á Akureyri hlutafélag til þess
að reisa verltsmiðju, er vefi allskonar bómullardúka. Þar sem
liér er um að ræða algera nýung í íslenzkum iðnaði er ekki ólík
legt, að marga fýsi að kynnast þessu fyrirtæki nánar. Hefir hlað
ið því snúið sér til annars aðalstofnanda fyrirtækisins, Vigfúsar
Þ. Jónssonar, stórkaupmanns, og beðið hann um upplýsingar varð-
andi þessa fyrirhuguðu verksmiðju.
Vigfús kvað forsögu þessa
máls í stuttu máli vera þá, að
hingað hefði komið aðalfulltrúi
stærstu bómullarvefnaðarverk-
smiðju Danmerkur, Grenaa
Dampvæveri. Heitir hann Júlíus
Havsteen og er íslenzkur ríkis-
borgari, en hefir dvalið um
langt skeið í Danmörku, og er
sérfræðingur í öllum bómullar-
vefnaði og rekstri slíkrar verk-
smiðju. Kvaðst Vigfús hafa
spurt um álit hans á rekstri
slíkrar verksmiðju hér á landi,
og hefði Júlíus talið mjög lík-
legt, að sá iðnaður myndi gefa
góða raun hér og spara landirru
mikinn erlendan gjaldeyri. Nið-
urstaðan hefði svo orðið sú, að
þeir hefðu í félagi ráðizt í st .7:1-
un hlutafélags til þess að koma
hér upp bómullarvefnaðarverk
smiðju.
Nýtízku verksmiðjuhús.
Þegar er hafizt handa um að
cIÞanlíaSrot
Eru ávextir bannvnrn?
MORGUM mun vera farið að koma lil
liugar, að ávexiir hafi verið bannfærðir í
landi voriu því að nú fást ekki einu sinni
rúsínur og sveskjur ltvað þá epli og
appelsínur og þesskonar góðgæti. Illýtur
það að vekja hina mestu furðu, að meðan
fluttar eru inn í landið eiturvörur fyrir
miljónir króna, gull- og silfurvörur fyrir
stórfé og allskonar skran, skuli ekki vera
nokkur leið að fá heilnæma ávexti. Það
hefir víst aldrei komið fyrir, að ekki liafi
verið fundið eitllivert ráð lil þess að ná í
nægilegt magn af áfengi handa landsfólk-
inu og dreifa því um laridið, en vegna
skorts á skiþsrúmi hafa smáávaxlasending-
ar, sem áttu að fara úl um land, verið látn
ar skemmast í Reykjavík.
Það kann að vera, að erfitt sé að fá á-
vexti erlendis, en sé svo ekki, er það sjálf-
sögð krafa, að ávextir séu að staðaldri til
í landinu, og mætti að skaðlausu taka
nokkuð af þeím gjaldeyri, sem fer til kaupa
á áfengi, tóhaki og ýmiskonar glysvarn-
ingi og verja honum til ávaxlakaupa. Er
f.ull þörf á að bannfæra slíkan óþarfa-
varning á undan ávöxtunum.
Varh ugavert foi dtcem i
BÆJARSTJÓRN mún hafa samþykkt
að ganga í áliyrgS fyrir allt aS 12 þús. kr.
láni til efniskaupa í tvö bráðabirgðaíbúð-
arhús hér í bænum. Eer bæjarstjórn í þessu
efni inn á nýja og mjög bæpna braut.
Hvernig færi nú barjarst jórnin að rök-
styðja synjun á ábýrgðarveitingu handa
öðrtun, seni eru að byggja eða ælla að
byggja hús — og það hús, sem va;ru til
frambúðar? Bærinn áskilur sér fyrsta veð-
rétt í bráðabirgðahúsunum fyrir ábyrgð-
arskuldbindinguna, en bætt er við, að sá
veðréttur geti orðið harla lítils virði í slík-
um húsum. Þeir menn, sem hér eiga hlut
að máli, eiga auðvitað erfitt með að standa
tindir rnikhim byggingarko'stnaði eins og
flestir aðrir, sem út úr neyð hafa ráðizt í
að byggja á þessum árum, en ha'jarstjórn-
in verður að gæta jiess a'ó' leggja ekki inn
á braulir, sem hún á erfitt tneð að fóta
sig á og fótas'kortur hennar getur orðið ti!
þess að leggja byrðar á bæjarfélagið, sem
það getur ekki risið undir, því að flestum
mun finnast útsvörin í bænum orðin nægi-
lega liá.
B ö)ii i. n og kv i k 11 ly n d i rn m■
KVIKMð NDIRNAR eru eitt sterkasta
áróðurstæki nútímans og álirifa þeirra
gætir víða. A óþroskuð börn og •unglinga
geta kvikinyndir liaft mikil álirif, bæði til
.góðs og ills, og því er ekki lítils um vert,
hvernig kvikmyndir það eru, sem ungling-
unum eru sýndar. Því miður verður að
segja það, að fæstar af þoitn myndum, sem
til landsins koma, uppfylla það skilyrði
að gela talizt göfgandi og sjðbtetandi, og
margar myndir eru bhþt áfram siðspillandi.
Rarnaverndarráð hefir reynl að velja úr
kvikmyndumun og bannað að leyfa börn-
um aðgang að sumum jieirra. Þessi ráð-
stöfun er mjög nauðsynleg, en langl frá að
vera fullnægjandi. Mal ráðsins er ofl
nokkuð liandahófslegt. Það er enginn ör-
uggur mælikvarði á skaðsemi myndar fyr-
ir börn, þótt einhver maður sé drepinn,
því að ýnisar myndir gela haft miklu skað-
vænlegri áhrif á lítt þroskaða barnssálina,
vþótt engin mannvíg séu sýnd. Þá er'það
einnig meira og minna út í bláinn, þegar
verið er að gera upp á milli barna á aidr-
inum 12—16 ára. Séu myndir á annað borð
bannaðar börnum á að hafa aidurstak-
markið það sama, t. d. 14 eða 15 ár.
Þótt mynd verði ekki talin skaðleg börn
Framhald á 6. síðu.
koma verksmiðjunni upp. Verð-
ur verksmiðjuhúsið um 500 fer-
metrar að innanmáli, en þó er
gert ráð fyrir, að það verði að-
eins þyrjunin, og áætlar Vigfús,
að verksmiðjan muni í framtíð
inni þurfa um 5000 fermetra
landrými, ef allt gengur að ósk-
um.
Verksmiðjan verður af full-
komnustu gerð, og hefir erlend-
ur sérfræðingur gert teikningar
af húsinu. Engir gluggar verða
á veggjum, heldur risgluggar,
og eru þeir taldir gefa mikiu
betri birtu. Húsið verður einiyft
með fimm risum.
Vélarnar eru komnar tii
landsins. Eru það 20 vefstólar
'Og 3 stórar hjálparvélar. Þrír
sérfræðingar eru komnir frá
Grenaa-verksmiðjunni til þess
að setja saman vélarnar. Þeir
eiga einnig að kenna meðferð
vélanna.
Fjölbreytt íramleiðsla.
Verksmiðja þessi á að geta
unnið margskonar bómullar-
dúka. Einkum mun verða lögö
áherzla á framleiðslu lérefts,
vinnufataefnis og allskonar fóð-
urefnis, en mikill skortur hefir
verið á þessum efnum undan-
farið. Þá getur verksmiðjan
einnig ofið handklæði, segldúk,
bæði þunnan og þykkan, tjalda-
dúk, gluggatjöld, milliskyrtu-
efni og jafnvel kjólaefni.
Ætlunin er að' kaupa bórnull-
arþráð eriendis, en ef vel geng-
ur, kann að verða ráðist í að
spinna þráðinn einnig hér
heima. Sem stendur er þó spun-
inn svo dýr, að heppiiegra er að
kaupa þráðinn erlendis.
Geta verið samkeppnisfærir.
Vigfús kveðst vonast til, að
verksmiðjan geti staðizt er-
lenda samkeppni, þótt vinnu-
laun séu mikil hér á Íslandi.
Þráðinn telur hann þá geta feng
ið með sama verði og erlendu
verksmiðjurnar, og rafmagn sé
hér ódýrara. Véiarnar eru svo
fullkomnar, að tiltölulega lítiö
vinnuafl þarf við þær. Ein
stúlká gelur t. d. gætt fjögurra
vefstóla í einu. Er því hér um
að ræða mjög mikla véltækni,
svo að vinnulaunin verða ekki
ýkja stór liður í framleiðslu-
kostnaðinum.
Það sem mestum erfiðleikum
veldur, er hinn hái toilur á bóm-
ull og bómullargarni. Er tollur-
inn á því nærri jafnhár og á til-
búnum dúkum. Hefir Vigfús
leitað til Alþingis um að fá
lækkun á tollinum, þar sem hér
geti orðið um að ræða mikinn
gjaídeyrissparnað fyrir landið,
en þingið hefir ekki enn séð
sér fært að breyta þessu ákvæði
tolialöggjafarinnar. Að öðru
leyti segir Vigfús félagið ekki
æskja neinna sérhlunninda eða
einokunaraðstöðu, heldur ætli
það sér að reyna að keppa við
hliðstæða' erlenda framleiðslu.
Nokkrir erfiðleikar eru að fá
hráefni, en þó ætti það að tak-
ast, ef íslenzk stjórnarvöld vilja
veita nauðsynlegan stuðning.
Hafa þegar verið gerðar ráð-
stafanir til þess að fá hráefni.
Merkileg nýung.
Stofnun verksmiðju þessarar
er tvímælalaust merkileg til-
raun tii þess að efla íslenzkan
iðnrekstur. Árlega erujlutt ínn
í landið fyrir stórfé efni þeirra
tegunda, sem gert er ráð fyrir,
að verksmiðja þessi geti fram-
leitt. Merkilegast er þó það, ef
svo skyldi reynast, að verk-
smiðja þessi geti framleitt jafn-
ódýra vöru og hægt er að fá er-
lendis, því að mikið af þeim
iðnaði, sem nú er í landinu, er
engan veginn samkepphisfært
við samsvarandi erlenda fram-
leiðslu. Þá ætti verksmiðjan
einnig að geta slcapað góð skil-
yrði fyrir ýmsan annan iðnað,
sem hefir átt við efnaskort að
stríða. Sé fyrirtæki, þetta jafn-
líklegt til mikillar nytsemi fyrir
þjóðfélagið og upplýsingar for-
stjórans þenda til, ber þeim op-
inberu aðilum, sem hér eiga
hlut að máli að reyna að greiða
fyrir því, að verksmiðjan geti
komizt sem fyrst upp og hafið
starfrækslu og iáta ekki fram-
kvæmdirnar þurfa að stranda
á þeim silakeppshætti, sem svo
oft vill einkenna þá miklu skrif-
finsku, sem nú er orðin ráðandi
í landi voru.
Sérhvert nýtt atvinnufyrir-
tæki hér á Akureyri er til hags-
bóta fyrir verkafólkið í bænum.
Bæjarstjórnin þarf því eftir
mætti að greiða fyrir því, að
dugandi einstaklingum þykivæn
legt að ráðast í að koma á fót
sem flestum atvinnufyrirtækj-
um í bænum. Þá fyrst er þees að
vænta, að hér geti verið biórn-
legt atvinnulíf, þar sem allir
vinnufærir menn geta haft at-
vinnu.
Sendiherra Islands
í Tékkóslóvakíu.
Hinn 6. þ. m. afhenti Pétur
Benediktsson, sendiherra, for-
seta Tékkóslóvakíu embættis-
skilríki sín sem sendiherra Is-
iands í Tékkóslóvakíu.
(Frétt frá utanríkis-
ráðuneytinu).