Íslendingur - 01.11.1946, Blaðsíða 3

Föstudaginn 1. nóvember 1946
ÍSLENDINGUR
3
FrðsOgn sýslnmasBs Þingeyinp nm
Sval bar Osstr a ndarveginn og
skemmdir i HOfOahveríi af skriöufflll-
nm dagana 15 og 16 sept sJ.
í dag, miðvikudaginn 23. okt.
1946, fór ég, ásamt Karli Frið-
rikssyni, yfirverkstjóra vega-
gerða í Eyjafjarðar- og Þingeyj-
arsýslu, til þess m. a. að skoða
Svalbarðsstrandarveginn, sem
nú er að miklu leyti fullgerður,
svo og skemmdir þær hinar
niiklu, §em orðið hafa á jörðum
nokkrum í Grýtubakkahreppi af
völdum skriðuhlaupa í úrkom-
unum í september síðastliðnum.
Svalbarðsstrandarvegurinn,
sem nú er orðinn bílfær, liggur
út með Eyjafirði að austan og
tengir Höfðahverfi og Grenivík-
ina við Akureyri landleiðis.
Fyrir bændur í Grýtubakka-
hreppi hefir hann þá þýðingu,
auk þess sem hann auðveldar að-
drætti alla og gerir þá öruggari,
að þeir geta nú flutt mjólk sína
til Akureyrar alla mánuði árs-
ins, að heita má, og tekur sá
flutningur aðeins 2—3 stundir
á bifreið, en áður urðu þeir að
aka mjólkinni upp Dalsmynni,
eftir Fnjóskadal að austan og
svo upp yfir Vaðlaheiði, og tók
sá flutningur 6—8 klst. Var
þessi krókaleið venjulega ekki
fær, nema 5—6 mánuði ársins.
Er talið, að með hinum bættu
flutningaskilyrðum um Sval-
barðsstrandarveginn muni mjólk
urflutningurinn nú þegar aukasl
um ca. 100.000 lítra á ári, en
bér við bætast svo hinir miklu
Uiöguleikar hreppsbúa til þess
að fjölga kúnum, einkum í Hverf
inu.
Finnst mér merkisviðburður,
að geta nú farið á röskri klukku-
stund frá Akureyri til Grenivík-
Ur> og að verkið hefir tekizt
svona vel er fyrst og fremst að
þakka hinum nýtízku vinnutækj-
Um, og góðri verkstjórn Leon-
arðs Albertssonar, verkstjóra í
samráði við yfirverkstjórann.
Á leiðinni úteftir urðum við
að dvelja nokkra stund hjá Gerð-
ishrygg tl þess að skilja, hvílíkt
grettistak hefir verið unnið með
jarðýtunni, en þar hefir stór-
grýti, urð og ófærð á 80—100
uietra löngu svæði verið breytt
a fám dögurn í fyrirtaks veg og
sumum hnullungunum stóru
brundið hundruð feta ofan í
flæðarmálið. Næst var að skoða
brúargerðina á Hrauná, sem á-
*uið var að myndi verða farar-
kílminn á þessu ári, þareð brú-
arsmiður var ekki til taks. En
Leonarð og Karl settu ekki svona
SjUaræði fyrir sig. Leonard ger'ð
lst brúarsmiður og mér er næst
að halda, að honum sé eins sýnt
im þá verkstjórn og sjálfa vega-
gerðina.
Þá er komið að þeim kafla
ferðarinnar, sem óglæsilegri er
en mun alvarlegri, en það er að
lýsa skriðuföllunum og verður
það aðeins gert í stuttu máli, því
að hreppstjóri Grýtubakka-
hrepps, Grímur Laxdal, óðals-
bóndi í Nesi, mun síðar gefa
mér ýtarlega umsögn um
skemmdirnar.
Fagribœr. Yzt í Fagrabæjar-
fjalli, rétt sunnan við Fagrabæj-
argil hefir runnið frarn mikil
skriða, sem hefir ásamt annarri,
talsvert minni, er losnað hefir
nokkru sunnar, farið yfir veg-
inn á löngum kafla, sem nú er
búið að laga, alla leið ofan á
túnið í Fagrabæ og lagt undir
sig af túninu 3—4 dagsláttur,
part af engi og jarðeplagarð,
sem í fyrra gaf af sér 25 tunnur
uppskeru.
Norðan Fnjóskár er þannig
umhorfs:
Litlagerði. í melbörðunum
vestan Grefilsgils taka sig upp
tvær skriður er sameinast og
breiða úr sér rétt austan og ofan
við Litlagerðisbæinn, fara yfir
túnið austan við bæinn, yfir ný-
rækt neðst í túnjaðrinum og alla
leið ofan í Fnjóská. Auk nýrækt-
arinnar eru m. k. 3—4 dagslátt-
ur túnsins undir skriðunni.
Pálsgerði. Skammt'ofan við
Pálsgerði og beint upp af bæn-
um tók sig upp stór skriða og
munaði minnstu, að hún rynni
á bæjarhúsið og tæki það með
sér. Yzt í Pálsgerðislandi hefir
fallið stór skriða niður túnjað-
arinn neðan brautar og sópað
burtu girðingunni.
Miðgerði. Skriður hafa fallið
sitt hvorumegin við bæinn. Tvær
dagsláttur túnsins undir skrið-
unurn og girðingar stór skemmd
ar.
Borgargerði. Skriða liefir
skemmt þar nokkuð nýrækt og
girðingar.
Ártún. í fjallinu ofan við Ár-
tún hafa losnað uppi í brúnun-
um margar skriður, sem hafa
svo runnið saman nokkru ofan
við þjóðveginn í eina stóra
breiðu, sem brýzt yfir veginn,
yfir engið alla leið ofan á túnið
og leggur undir sig af því 2—3
dagsláttur og fyllir mógrafir.
Skriða þessi hefir oltið fram með
miklu afli. Ýmist mölbrotið eða
skafið klettana, þar sem Hún fór
um, eða gert í þá stórar hvilftir.
Landið er mjeg illa farið.
Syðri- og Ytrigrund. Yfir eng-
ið ofan við Syðri-Gruntd hefir
runnið skriða, og önnur fallið á
um tvær dagsláttur af túninu á
Ytri-Grund. Lækur olli þar mikl
um usla og var jarðýtan fengin
til þess að breyta farvegi hans
og stjaka honum burtu. I þessu
sambandi má geta þess, að fólk-
ið flúði úr bæjum þeim, sem hér
að framan hafa verið nefndir,
þegar ósköpin dundu yfir, og
ltúSaði skjóls hjá sveitungum.
Þá losnuðu og margar skriður
austan og utan í Höfðanum, en
þær komu. ekki að sök, nema ein,
sem vallt ofan yfir eina eða tvær
dagsláttur á túni nýbýlisins
Höfðabrekka í Grenivíkurlandi.
Sunnan Fnjóskár í Dalsmynni
urðu miklar skemmdir á skóg-
lendi og girðingum skóga. Síð-
ast en ekki sízt, ber að geta mik-
illa skemmda bæði á Svalbarðs-
strandarvegi og sýsluveginum í
Grýtubakkahreppi. Nema þær
skemmdir tugum þúsunda, á
Svalbarðsstrandarveginum ein-
um ekki innan við 50 þús. að á-
liti verkstjóra.
Júl. Havsíeen.
Kennsla hafin
í Laugalands-
skóla.
Húsmæðraskólinn að Lauga-
landi var settur. 22. sept. sl. að
viðstöddum gestum og skóla-
nefnd. Formaður skólanefndar
hefir verið allt frá stofnun skól-
ans, Davíð Jónsson, hreppstjóri
á Grund.
Frk. Lena Hallgríinsdóttir
gegnir í vetur störfum frk. Svan-
hildar Friðriksdóttur, forstöðu-
konu, sem um þessar mundir
dvelur í Svíþjóð.
Handavinnu kennir frk. Sig-
rún Gunnlaugsdóttir, sem kennt
hefir við skólann undanfarandi
þrjú ár. Afairciðslukennari er
frk. Gerður Kristinsdóttir, sem
útskrifaðist frá Húsmæðrakenn-
araskólanum sl. vor. Séra Benja-
mín Kristjánsson kennir bóklegu
fögin.
Námsmeyjar við Laugalands
skólann eru 34, þar af stunda
tvær framhaldsnám.
Ásgeir Jónsson frá Gottorp:
Horfnir góðhestar
Bókaútgáfan Norðri h.f.
Akureyri 1946.
Þetta er stór og falleg bók,
rúmar 25 arkir að stærð. Allur
frágangur er fagur, eins og venju
legt er á AYrðVa-bókum. Höf-
undurinn er þjóðkunnur hesta-
maður, og það var faðir hans
líka. Hann kann líka vel að tala
og skrifa um hesta. Hlýtur les-
andinn að undrast, hve vel höf.
man eftir hestunum, og í lýsing-
um Ásgeirs kennir míkillar orð-
auðgi. Það er sjaldfengin nautn
að lesa ýmsar þessar hestlýsing-
ar, og sýna þær, hversu fast frá-
ir fákar hafa orkað á höfundinn.
Hann hefir hugsað um hesta,
bæði í vöku og draumi.
Höf. markar sér bás í vestur-
■ sýslum Norðurlands, Húna-
vatns- og Skagafjarðarsýslum,
því að þar er hann kunnugastur,
en sérstaklega þó í Húnavatns-
þingi. Sakna ég, sem þekki bezt
til í Skagafirði, margra hesta og
hestamanna þar í héraði, sem
höf. minnist ekki á, en eins hefði
mátt skrifa um og suma þá, sem
sagt er frá í bókinni, en um það
tjáir ekki að sakast.
Ágætt hestakyn var og er enn
í Geldingaholti í Skagafirði, og
engir klaufar voru þeir Hylting-
ar margir á hestbaki, eins og
Ásgrímur Þorsteinsson, Þorvald
ur Rögnvaldsson og Tobias Magn
ússon. Man ég, hve hestglaðir
allií’ þessir heiðursmenn voru og
hve vel þeir kunnu að ná inu
bezta, sem til var í hestunum.
r
Attu þeir löngum vel alda gæð-
inga á stalli. Man ég, hversu fall-
ega Þorvaldur gerði upp töglin
á reiðhestum sínúm. Litlu-
Gránu kyniS hans Ásgríms brást
[ aldrei urn fjör, skeið og tölt, og
enn vaxa upp í Holti kostakvisP
ir af Deirri rót.
1 t
Sigurjón Markússon í Eyhild-
arholti var mikill hestamaður,
og átti hann ekki langt að sækja
það. Afi hans, Jón „SkarðiL
var einn bezti reiðmaður í hér-
aðinu.
„Þjófa ljóna þýðastur,
þýtur um frónið liarða.
Er hann Skjóni auðþekktur
undir Jóni Skarða.“
En Skjóni var mesti góðhestur
Jóns. Þeir Sigurjón og Tobias
fóru margar ferðir austur í Þing
eyjarþing með hesta til sölu, og
höfðu oft úrvalshesta með í þeim
ferðum, eins og Jón Pétursson.
— Halldór á Grófargili, síðast
á Róðugrund, bróðir Indriða Ein
arssonar skrifstofustjóra, var
tamningamaður góður og átti
góða hesta. Ágætur reiðmaður
var og Jósafat Guðmundsson í
Krossanesi og átti marga góð-
hesta. — Daníel Árnason í Mikl-
ey átti fyrirtaks hestakyn og var
laginn.
Þá hefði mátt nefna gamla
Jón Bjarnason í Stóru-Gröf.
Hver hefir ekki heyrt talað um
Himna-Bleik? En svo mætti
lengi telja.
Smávillur hafa slæðst inn í
ritið, eÍMS og gengur. Á bls. 221
segir, að Sigfús Pétursson sé
fæddur úti á Reykjaströnd. Hann
var fæddur í Auðnum í Sæmund
arhlíð og var dóttursonur Einars
Jónssonar í Holtskoti. Á bls. 283
er sr. Stefán á Hólmum nefndur
Jónsson, en hann var Björnsson.
— Stefán á Heiði er á bls. 342
kallaður Sigurðsson. Hann var
Stefánss., sem alkunnugt er. Tal
að er um Baldur Sigurðsson á
Lundarbrekku á bls. 357. Á þar
ekki að standa Baldur Jónsson?
Á bls. 376 og 377 er talað um
Glaumbæjareyju, en á að vera
Glaumbæjarey/ar. Pálmi á Húsa
bakka er á bls. 385 sagður Sím-
onarson, en hann var Björnsson
bónda í Ásgeirsbrekku Pálma-
sonar. Þetta ættu eigendur bók-
arinnar að leiðrétta, hver í sínu
eintaki.
Þessi bók Ásgeirs Jónssonar
er mikill fengur íslenzkum bók-
menntum. Þáttur hestanna í
sögu íslendinga er veigamikill.
Einn slíkur er sagður hér svo
vel, að vart verður betur á kos-
ið.
„Milli manns og hests og
hunds hangir leyniþráður.“ Eng
inn maður getur eignast góðan
hest, sem lætur nokkurn veginn
að vilja hans, nema hann bindi
vináttu við hestinn, fórni hon-
um talsverðum tíma og meti við
hann það, sem mikils er vert.
r
Asgeir Jónsson var rétti mað-
urinn til að skrifa um hestana,
því að hann er hestamaðurinn
par excellence.
Hver sá, er ann góðhestum,
hlýtur að njóta þessarar bókar.
Hún er víða meistaralega vel
sögð.
Höf. segir í bókarlok: „Ég
hef skrifað þessar hestaminning
ar mér til skemmtunar á mínu
gamla, skagfirzka hestamanna-
máli.“
Myndir af mönnum og hest-
urn prýða bókina.
Hún hlýtur að verða eftirlætis
bók íslendinga, því að hún varð-
veitir ið gamla og óviðjafnan-
lega, skagfirzka hestamannamál
og minningar um fráa fáka, sem
feður og mæður sátu með stolta-
prýði.
Vér, sem unnum þessu máli
og þessum minningum, þökkum
höfundi og útgefanda sem bezt
fyrir bókina.
B. T.
Og svo kom vorið
Eftir Þorleif Bjarnason.
Bókaforlag Þorsteins M. Jóns-
sonar. Prentverk Odds Björns-
sonar 1946.
Áður hefir komið út Horn-
strendingabók eftir þenna böf-
Framh. á 7. síðu.