Íslendingur - 01.11.1946, Blaðsíða 5

Föstudaginn 1. nóvember 1946
5

etra en morfi
(Úr Reader’s Digesí eítir Paul de Kruif)
Nýtt læknislyf er fundið í
Bandaríkjunum, hefir verið
þrautreynt og notað til að sefa
kvalir sjúklinga. Hingað til hef-
ir morfín verið notað til þess,
en sú er hættan, að menn venj-
ist á notkun þess og megi ekki
án þess vera. Nýja meðalið, sem
kallað er demerol, er eins áhrifa
mikið og morfín, en af öllum
þeim þúsundum, sem hafa not-
að það, hefir enginn vanizt á
það.
Demerol er notað við andar-
teppu og höfuðþrautum; það
sefar taugagigt og fæðingar-
þrautir — en það má aðeins
nota það með lækniseftirliti.
Þótt morfín sé undralyf, þá er
það að ýmsu leyti hættulegt í
notkun. Það deyfir andardrátt-
armiðstöð heilans, svo að andar
teppa versnar við það, og við
blóðskort og lifrarsjúkdóma er
það mjög varhugavert. Sömu-
leiðis getur það lamað þarma-
hreyfingar eftir uppskurði og
gert sjúklinginn ískyggilega lam
an og daufan í dálkinn. Morfín
léttir oft síðustu þjáningarstund
ir ólæknandi sjúklinga og er því
góðra gjalda vert, en freistingin
er mikíí til að nota meira af
því en má, þegar þjáningarnar
krefjast fróunar, og þá er hætt-
nn á, að morfínið verði að
nautnalyfi. — Árum saman hef-
ir verið reynt að ná úr morfín-
inu þeim þættinum, sem skað-
Jegur er, án þess að það missi
Önnur áhrif sín, en það hefir
©kki heppnazt.
Saga demerolslns hefst 1939,
þegar tveir þýzkir efnafræðing-
ar, Eisleb og Shaumann, rák-
Ust á efni, sem þeir voru þó ekki
leita að. Þeir voru að rann-
saka atropin — sem lamar ó-
sjálfráðá vöðva — og eina þessa
nýju samsetningu sína reyndu
þeir á músum. Þá sperrtust róf-
Urrnúsanna upp í loftið og urðu
eins og S í laginu, on þá verkun
á mýs hefir aðeins morfín og
Önnur opíumlyf.
Þannig fannst lyfið, sem
Uefnt er demerol. Það komst til
Bandaríkjanna rétt áður en
styrjöldin brauzt út, og hófust
t*á rannsóknir á verkunum þess.
Apar venjast mjög fljótt á
morfín. Hópur apa var látinn
neyta demerols í tíu mánuði, og
bótt skammtarnir væru stórir,
yarð þess ekki vart að þeir vend
úst á það; það linaði þjáningar
beirra, en það deyfði þá ekki
eða dró úr andardrættinum eins
°g morfín gerir.
Þá bauðst hópur manna til
aö Játa reyna demerol á sér. —
Það var gert þannig, að Ijós-
Seislum frá brennigleri var
öeint á enni mannanna, þangað
^ Þeir kenndu brunasviða. Þá
var þeim gefið einn demerol, og
eftir stundarfjórðung fór þeim
aftur að líða vel; að vísu fundu
þeir til ónota af geislunum, en
fannst ekki neitt til um það. •
Skömmu síðar var það reynt
við innyflaþrautum. — Maður
nokkur fékk nýrnasteinakast og
leið illa; honum var gefið deme-
rol-innspýting, og þá hurfu verk
irnir á fám mínútum. — Sjúkl-
ingur með gallsteina bar ekki af
sér. Eftir innspýtingu af deme-
roíi leið honum svo vel, að hann
sagði: „Eg skil ekkert í þessu!“
Alveg á sömu leið fór með konu
nokkra, sem i f jóra sólarhringa
hafði verið friðlaus af andar-
tðppu. Henni létti samstundis.
Demerol var reynt í Bellevue-
spítalanum í New York. 1 marz
1941 var það reynt við 880
sjúklinga, sem þjáningar höfðu
af ýmisskonar orsökum. Svo
reyndist, að 85% sjúklinganna,
urðu verkjalausir í 3—4 klukku
stundir eftir innspýtinguna, og
10% í viðbót fannst sér létta að
nokkru. Reyndist því demerol í
engu áhrifaminna en morfín, og
er það nú notað á spítala þess-
um.
Meðal allra þeirra þúsunda,
sem notað hafa demerol á spít-
ölunum í Ameríku, hefir aldrei
orðið þess vart, að neinn hafi
vanizt á það. Verir getur, að
sumir þrái það eftir langvarandi
notkun, en þeir þrá það ekki
sem nautnalyf og verður ekkert
um það þó þeir fái það ekki. Að
þessu leyti tekur demerol mor-
fíni fram, og má gefa það, með
sjálfsagðri gætni, án þess að
eiga neitt á hættu. Það er því
tilvalið krabbasjúklingum, sem
mánuðum saman þurfa að neyta
kvalastillandi lyfa.
Við fæðingar hefir demerol
reynzt mjög vel. — Ung kona
var utan við sig af ótta við
fyrstu fæðingu, svo að læknarn-
ir réðu ekkert við hana í hríð-
unum. Þeir gáfu henni demerol-
innspýtingu, og eftir það gekk
allt eins og í sögu. Hún kvaðst
raunar kenna sársauka, en það
væri eins og hann kæmi lítið viö
hana. — Við 1000 fæðingar, þar
sem demerol var notað, reynd-
ist svo, að 70% sængurkvenn-
anna mundi ekkert eftir fæðing-
unni á eftir; var þá líka skopa-
lamin notað með demarolinu.
Fæðingin gekk hraðar en ann-
ars er venjulegt, og ekki bar á
því að konurnar eða börnin
yrðu fyrir neinum óþægindum
eftir á. — Merkur læknir, Hom-
er M. Carter, hefir reynt deme-
rol við 2700 fæðingar, og dómur
hans er þessi: „Eg hygg, að nú
séum við að fá þá fæðingar-
deyfingu, sem öllum nægir“.
Að sjálfsögðu verður að nota
demerol með gætni. Svo er um
öll lyf, og er það ekkert tiltöku-
mál
Nú er svo langt komið fram-
leiðslu demerols, að bráðlega
mun það standa öllum þjáðum
sjúklingum til boða. — X spítöl-
um í Ameríku er morfín stund-
um nefnt „drottins-lyf“, til þess
að sjúklingarnir viti ekki sjálfir,
hvað þeim er gefið inn. En
demerólinu þarf ekki að leyna.
Það er sannkallað „drottins-
lyf“ — frá því herrans ári 1946.
Fðtaskirtur
,.Dap”
Hinn ágæti starfsbróður minn
við „Dag“ gerist allhvassyrtur í
blaði sínu í gær útaf viðtali, sem
ég átti við Morgunblaðið fyrir
nokkrum dögum, og finnst ég
vera æði vanþakklátur, því að
,.Dagur“ hafi oft veitt „Xslend-
ingi,, hjálp, jafnvel í kosninga-
hitanum
Ritstjóranum finnst, að mér
hafi orðið „fótaskortur á sann-
leiksbrautinni“ í þessu viðtali.
Ekki virðist þó fótaskortur
hans öllu minni, því að hann
slítur orð mín úr samhengi og
sleppir meginatriði málsins.
Eg benti á það í áðurnefndu
viðtali, að „Islendingur“ ætti
við erfiðleika að stríða, og
reyndu Framsóknarmenn að
torvalda útgáfu blaðsins með
því aO nota valdaaðstöðqi sína í
langstærsta fyrirtæld bæjarins
þannig, að fyrirtæki þetta aug
lýsti ©kkert I „XsTendingi*'. Aug-
lýsingar eru fyrst og fremst
það sem blöðin lifa á, og því er
að sjálfsögðu ekki hægt að líta
á auglýsingastöðvanir á annan
veg en tilraun til þess að tor-
velda útgáfu þess blaðs, sem
hlut á að máli
„lslendingur“ væntir einskis
stuðnings frá KEA, en hann tel
ur það réttlætiskröfu, með hlið-
sjón af því, að fjöldi Sjálfstæðis-
manna eru félagsmenn kaupfé-
lagsins, að blaðið fái að njóta
eðlilegra auglýsinga frá þessu
volduga fyrirtæki. Er það held-
ur ekki í neinu samræmi við
hagsmuni fyrirtækisins að aug-
lýsa ekkert í blaði því, sem út-
breiddast er í bænum Gegnir
furðu, að jafn mætir menn og
veita KEA forstöðu, skulu geta
verið þekktir fyrir að beita að-
stöðu sinni jafn augljóslega
pólitiskt
Eg get tekið undir þau um-
mæli ,,Dags“, að hin bezta sam-
vinna hefir ríkt milli blaðanna,
og vænti ég, að svo verði áfram.
Fela ummæli mín heldur ekki
í sér neinar ásakanir til ein-
Kristnlboðsfelag kvenna.
1. nov. 1926 " 1 nov. 1946.
— Það verður með tímanum
talið til merkisviðburða í sögu
Akureyrar, að 1. nóv. 1926 var
hér stofnað Kristniboðsfélag
kvenna, — enda nokkuð hlið-
stæður þeim viðburði í Reykja-
vík, er séra Friðrik Friðriksson
stofnaði þar K. F. U: M: og K:
eða þegar frú Kristín Péturs-
dóttir stofnaði þar Kristniboðs-
félag kvenna, 1904
Kristilegt safnaða- og sjálf-
boðastarf er enn svo fáskrúðugt
á landi hér, að á engu sviði er-
um við jafnlangt á eftir ná-
grannaþjóðum okkar, Islending
ar.
Því meiri ástæðu höfum við
til að vera minnugir brautryðj-
enda þess hjá okkur.
Stofnendur Kristniboðsfélags
kvenna á Akureyri voru frúrn-
ar: Jóhanna Þór, Gíslína Frið-
riksdóttir, Guðbjörg Sigurðar-
duttir og Guðrún Sigurðardótt-
ir, kennslukona og Guðrún Odds
dóttir saumakona.
Forstöðukona félagsins hefir
frú Jóhanna Þór verið frá upp-
hafi, en ritari Sigríður kennslu-
kona Þorláksdóttir. Gjaldkeri er
nú frú Sigríður Zakariasdóttir.
Meðlimir hafa aldrei verið
margir. Því furðulegra er það,
hve miklu félagið hefir komið -i
verk. Skulu hér nú raktir helztu
áfangarnir í 20 ára starfsferli
Þekktast er Kristniboðsfélag
kvenna fyrir starfsemina í
samkomuhúsinu Zíon. ,
Þegar ákvörðun var tekin um
að byggja, í ársbyrjun 1933,
voru í sjóði einar kr. 368,56, —
en 10. desember var húsið vígt.
Frábær fórnfýsi og- áhugi félags
kvenna spurðist víða og fundu
margir bæjarbúa hvöt hjá sér
til að styðja þær til hins góða
verks. Þær þakka það ekki sízt
þeirri hjálp, að húsið komst upp
og að félagið á það nú skuld-
laust. y
Þeir vita það, sem einhvern-
tíma hafa komið í Zíon, að þar
er einn fegursti og viðkunnan-
legasti samkomusalur bæjarins.
Það hefir haft sjna þýðingu
fyrir starfsemina.
Það var mikið átak að koma
upp svo vönduðu samkomuhúsi.
Samt hefir það kostað miklu
meiri þolgæði og fjárútlát, að
halda uppi reglubundnu starfi i
slíku húsi, ár eftir ár.
Sama árið og húsið var byggt
réði félagið til sín fastan starfs-
mann, Jóhannes Sigurðsson,
leikprédikara og prentara. Var
starfið þá, á næstu árum, með
miklum blóma.
Félagið hefir gengist fyrir
því, áð fá hingað í heimsókn
ýmsa góða prédikara og kristni-
stakra Framsóknarmanna hér í
bæ, fram yfir það, sem ég hefi
bent á hér að framan.
Magnús Jónsson
boða, eins og t. d. Margréti
Sveinsdóttur, kristniboða frá
Indlandi, séra Octavianus Thor-
láksson frá Japan, kínverska
prédikarann Ulysse Ho, séra
Sigurð Þorsteinsson úr Noregi,
norska stúdenta, danska kristni
boðann ungfrú Bakkelund, og
marga fleiri. — Þá hafa einnig
margir prédikarar komið í sam-
bandi við mótin að Brautarhþíi,
í Svarfaðardal, en að þeim
mótum stendur Kristniboðsfé-
lag kvenna eitt.
Auk félagsfunda og almennra
samkomuhalda, hefir alltaf ver-
ið haldið uppi barnastarfi og
nokkru unglingastarfi í Zíon.
Margir hér í bæ munu eiga
blessunarríkar endurminningar
frá samverustundum í Zíon,
hvort heldur það hefir verið á
almennu samkomunum, í æsku-
lýðsfélaginu, í barnafélaginu
„Frækornið", eða í sunnudaga-
skólanum.
Nú er beðið um það og beðið
eftir því með óþreyju, að hing-
að fáist hæfur starfsmaður, sem
geti náð til æskulýðsins í þess-
um mikla skólabæ. Hefir þegar
verið myndaður vísir að launa-
sjóði, (sem vel mætti vera
stærri), en raunverulega aðein*
beðið eftir manninum. — Akri'-
eyri þyrfti að fá sinn síra Fr.
Fr.
Kristniboðsfélag kvenna gerð
ist meðstofnandi Sambands ísl.
kristniboðsfélaga, 1929, enda
alltaf lagt mikið að mörkum til
kristniboðs. Sambandið hefir nú
þrjá menn fastlaunaða, og kost-
ar þrjá unga íslendinga til nánw
í kristniboðsskóla í Noregi.
— Það mál var einu sin«á
rætt á sýslunefndarfundi Jiér í
Eyjafirði, fyrir rúmum 7® éfr
um, hvað unnt mundi að gera
til styrktar þeirri uppástungu,
Gunnars prófasts Gunnarsson-
ar, að stofnað yrði kristniboðs-
félag þjóðhátíðarárið, 1874. Sú
uppástunga hafði verið rædd a
þjóðfundinum 1873, á Þingvöll-
um, og verið samþykkt. En til
framkvæmda kom þó ekki, með
því að síra Gunnars naut þá
ekki lengur við.
Síðan hefir hið opinbera látið
það mál afskiftalaust, — og
jafnvel kirkjan líka.
En ýmsa góða stuðningsmenn
á kristniboðsmálið hér á landi,
og þó fyrst og fremst innan
þeirra félagssamtaka, sem hér
hafa verið nefnd. Því verður
heldur ekki neitað, að öllum,
sem teljast vilja lærisveinar
Jesú Krists, er sú sameiginlega
skylda á herðar lögð, að gera
aðra að lærisveinum hans.
Heill þeim, er hlýddu boði
hans!
Heill öllum, er fara vilja að
dæmi þeirra!
Ólafur Ólafsson.