Íslendingur - 08.01.1947, Blaðsíða 4

4
ISLENDINGUR
Miðvikudagur 8. janúar 1947
iÞanÁaSrot
ÍSLENDINGUR
Ritsljóri og ábyrgð'armaður:
MAGNÚS JÓNSSON.
Útgefandi: Útgáfufélag lslendings
Skrifstofa Gránufélagsgötu 4.
Sími 354.
Auglýaingar og afgreiðala:
Svanberg Einarsson.
Póathólf 118.
Enn eitt árið er hnigið í skaut for
tíðarinnar og nýtt ár byrjað göngu
sína. Hvað þetta nýja ár flytur ein-
staklingum og þjóðum er ennþá hul-
ið, en vonirnar eru margar, sem við
það eru tengdar.
Áramótin halda menn hátíðleg
með mörgu móti, enda eru þau í
rauninni sameiginleg afmælishátíð
allra manna. En áramótin eiga ekki
aðeins að vera tækifæri til skemmt-
ana og gleðiláta, heldur einnig —
og ef til vill miklu fremur — tími
umhugsunar og ráðagerða, þar sem
rifjuð er upp reynsla hins liðna árs,
hvað þá hefir áunnizt og hvaða víxl-
spor hafa verið stigin. I ljósi þess-
arar reynslu, ber mönnum að haga
lífi sínu og starfi á komandi ári.
Þannig ferst hverjum hyggnum og
gætnum manni, en því miður eru
þeir alltof fáir, sem kunna að nema
í skóla reynzlunnar, og því fer sem
fer.
Minningar liðna ársins eru auð-
vitað misjafnlega ánægjulegar. Eins
og öll önnur ár hefir það fært mann-
kyninu bæði gleði og sorgir, vel-
gengni og mistök.
Atburðir ársins 1946 skulu ekki
rifjaðir hér upp, enda ættu þeir að
vera öllum í fersku minni. Hin al-
menna velmegun í landinu hefir
haldizt, þótt margs konar erfiðleikar
hafi steðjað að atvinnulífi ])jóðar-
innar. Island hefir hlotið viðurkenn-
ingu sem hlutgengur aðili í friðar-
samtökum þjóðanna.
En þótt íslenzka þjóðin hafi búið
við betri kjör en flestar aðrar þjóð-
ir á liðnu ári og miklar líkur séu til,
að hún muni einnig gera það á þessu
ári, ber samt hrýna nauðsyn til þess,
að hún íhugi, hvar hún er á vegi
stödd, því að gæta liins gullna málms
' er hverfullt, og stundarhagsæld er
ekki einhlýt til þess að tryggja far-
sæld einstaklinga og þjóða,‘ef þrosk-
ann til réttrar hagnýtingar skortir.
Árið, sem er að hefjast, mun reyn-
ast mælikvarði á þroska íslenzku
þjóðarinnar og hæfni hennar til að
lifa sjálfstæðu lífi í landi sínu, og
það þarf sannarlega margt að breyt-
ast í hugsunarhætti þjóðarinnar og
forustumanna hennar, ef hún á að
geta leyst vandamál sín með sóma.
Stjórnmálaástandið er ekki glæsi-
Miklar framfarir
Erindreki SÍS mun hafa verið hér
á ferðinni undanfarið til þess að
legt, landið í rauninni stjórnlaust,
og hver höndin upp á móti annarri
á löggjafarsamkomu þjóðarinnar.
Alþingi er að glata trausti þjóðarinn-
ar og er þá illa komið með þing-
ræðið í landinu. Ekkert samkomu-
lag hefir náðst um lausn dýrtíðar-
málsins og niðurstaðan því sú, að
horfið liefir verið að þeirri furðu-
legu hrossalækningu að verðbæta
allar framleiðsluvörur þjóðarinnar,
svo að atvinnuvegirnir stöðvist ekki.
Sem betur fer, eru líkur til þess, að
framleiðsluvörur þjóðarinnar seljist
á þessu ári fyrir betra verð en nokkru
sinni áður. Það er því enn tækifæri
til þess að tryggja atvinnulegt öryggi
þjóðarinnar og örugg starfsskilyrði
fyrir þau margvíslegu atvinnufyrir-
tæki, sem keypt hafa verið til lands-
ins.
Stérk ríkisstjórn er fyrsta skilyrð-
ið. Starf þeirrar stjórnar verður að
mótast af stórhug og um leið for-
sjálni. Efling atvinnuveganna og
sköpun félagslegs öryggis verður að
halda áfram. Þetla er hlutverk stjórn-
málamannanna, en hlutverk þjóðar-
innar sjálfrar er engu minna.
Hin eigingjarna gróðafíkn verður
að hverfa. Einstaklingar og stéttir
verða að vilja fórna einhverju í
þágu þjóðfélagsins. Dýrtíðarvanda-
málið verður aldrei leyst meðan eng-
inn vill neitt á sig leggja til þess að
happasæl lausn fáist. Sá hugsunar-
háttur verður að hverfa acT heimta
sem mest fé fyrir sem minnsta vinnu.
íslenzka þjóðin hefir enga aðstöðu
til þ ess að geta lifað góðu lífi fyrir-
hafnarlaust.
Vonandi megna þessi áramót að
gera þjóðinni ljósan sinn vitjunar-
tíma. Það væri óbærileg smán fyrir
þessa kynslóð, ef hún glataði fyrir
handvömm eina þeim gullnu tæki-
færum, sem henni hafa boðizt til
þess að tryggja farsæla framtíð sína
og komandi kynslóða. Slíkt má eigi
verða. Samstarf og gagnkvæmur
skilningur einstaklinga og stétta er
aflið, sem megna mun að leysa Gor-
doinshnútinn. Látum eigi upplausnar
og byltingaöfl lengur standa í vegi
fyrir þjóðhollu samstarfi allra þeirra
afla, er trúa á hin frjálsu samtök
einstaklinganna til úrlausnar vanda-
mólum þjóðarinnar. Allir djarfhuga
og frelsisunnandi íslendingar ættu
nú að strengja þess heit að láta árið
1947 verða sigurár þeirra frelsishug-
sjóna,(sem verið hafa hjartfólgnast-
ar íslenzku þjóðinni og sameinast
um úrlausn vandamála sinna ó grund
velli þeifra hugsjóna. Snúum oss
með alvöru og óbyrgðartilfinningu
að úrlausn vandamála þjóðarinnar
og vísum sundrungaröflunum á bug.
„Stétt með stétt“ verður að vera
kjörorðið, sem vér öll verðum að
starfa eftir, ef vel á að fara. Þá mun
hið nýja ár verða allri þjóðinni
GLEÐILEGT ÁR.
safna fé í framkvæmdasjóð Sam-
bandsins.
Fundur var haldinn í Akureyrar-
deild KEA. Auðvitað þótti ekki hlýða
að auglýsa þann fund í öðrum blöð-
um í bænum en „Degi“, því að þeir,
sem ekki lesa það blað, munu naum-
ast hafa verið taldir hæfir að sitja
þá samkomu.
Það mun vera alger nýlunda, að
þarna var lesið upp úr „íslendingi“.
Ber að sjálfsögðu að fagna því, ef
ummæli blaðsins hafa ekki verið
rangferð, og hafi grein blaðsins um
fjársöfnun SÍS öll verið lesin, mun
vafalaust flestum hafa orðið Ijóst,
hversu „Dagur“ hefir rangfært um-
mæli blaðsins að undanförnu. Væri
, vonandi, að meira yrði gert að því
á fundum KEA að lesa upp úr „ís-
lendingi“.
Erindreki þessi mun hafa flutt fjár
söfnunarræðu í Gagnfræðaskólanum
í fyrradag, en ekki er blaðinu kunn-
ugt um, hvort greinin úr „íslendingi"
hefir verið lesin þar.
Skrýtin fjármólaspeki
Framsóknarblöðin hafa undanfar-
ið flutt margbrotin reikningsdæmi
til sönnunar fullyrðingum sínum um
gjaldeyriseyðslu fráfarandi ríkis-
stjórnar.
„Dagur“ kallar það grobb, að til
hafi verið 300 miljónir króna í er-
lendum gjaldeyri 1. okt. sl. og bætir
við, „því væri það grobb á rökum
reist, væri hægurinn hjá að verja
nokkrum tugum miljóna af þeirri
upphæð til hjálpar sjávarútveginum
og nýsköpunar í landinu.“ Á þetta að
að vera úrræði blaðsins til þess að
fá fé til Stofnlánadeildar sjóvarút-
vegsins.
Það yrðu svo sem ekki mikil vand-
ræði í fjármálum-landsins, ef fjár-
málaspekingarnir við „Dag“ mættu
ráða. Þá væru bara erlendar gjald-
eyrisinnsíæður bankanna notaðar til
lánveitinga innanlands, 'ef fjárskort-
ur yrði til einhverra framkvæmda —
og náumast er vafi á, að nóg yrði þá
til af erlendum gjaldeyri, ef Fram-
sóknarmenn væru komnir í valda-
stólana.
Þessi röksemdafærsla er hliðstæð
þeirri fullyrðingu „Dags“, að fjár-
söfnunin til Stofnlánadeildarinnar
leiddi af sér ríkiseinokun í atvinnu-
rekstrinum.
Það er margt skrýtið í Harmoní-
um.
Herstyrkur erlendis
AMERÍSKA stórblaðið New York
Times birtir nýlega skrá um her-
slyrk stórveldanna erlendis eftir upp-
lýsingum hinna kunnustu manna.
Kemur þar í Ijós, að Rússar hafa
erlendis um 2 miljónir hermanna,
Bretar tæp 800 þús. og Bandaríkin
um 600 þús.
Talið er í skrá þessari, að á ís-
landi séu 200 bandarískir hermenn
og 1 þús. á Grænlandi.
Framh.
Eftir hvarf Jóns klifaði Steinunn oft
á því við Bjarna, að þau gætu eigi
átt Guðrúnu yfir höfði sér, og hót-
aði jafnvel að koma upp morði hans
á Jóni, ef hann sálgaði ekki kerling-
unni líka. Sýndist Bjarna bezt að
gefa henni eitur. Það var því á þriðju
dagskvöldið annað í sumri, þegar
Steinunn var í búri sínu að skammta
graut, að Guðrún kom innar frá bað-
stofu, að Steinunn lauk upp búrinu,
kallaði til hennar og bauð henni
vatnsgraut í ausu. Varð Guðrún því
feigin, því að hún var því óvön að
fá spón eða bita auk venjulegra mál-
tíða, með því að hún var höfð í
sveltu. Át hún úr ausunni og bað
guð að launa fyrir sig. En rétt á eft-
ir varð hún fárveik og lá með upp-
köstum alla nóttina. Bað hún um
vatn, en enginn gegndi henni. Þótt-
ist hún þá vita, að ólyfjan hefði verið
í ausunni, en þorði eigi að láta á
því bera. Henni skánaði um morg-
uninn, en brjóstverkur sá, er hún
hafði áður átt vanda til, ágerðist við
þetta. Þó komst hún á fætur, hresst-
ist smám saman eftir því er veður
hlýnaði með vorinu. Aðeins eitt
skipti fékk Guðrún að fara út af
heimilinu. Var það á þrenningarhá-
tíð, og fór hún þá til kirkju með
þeim Bjarna og -Steinunni, er þau
bæði voru tekin til altaris. Það var
5. júní, að fé á Sjöundá var rekið
heim til rúningar. Voru þau Bjarni
og Steinunn tvö ein við fjárrétt í
túnjaðrinum. Sáu þau þá, hvar
Guðrún kemur frá bænum og stefn-
ir til þeirra. Steinunn segir þá:
Gas úr steinkolum var fyrst fund-
ið 1739, en var fyrst notað til lýs-
ingar í stórborgum 1792.
#
Vasaúr voru fyrst búin til af Pétri
Henlain í Núrnberg á öðrum tugi
sextándu aldar. Voru þau lík eggi í
lögun, og því nefnd „eggin frá Nurn-
berg“.
#
Kirkjuklukku lét Paulinius biskup
á Ítalíu fyrst búa til árið 400.
#
Gleraugu voru fyrst fundin upp á
Ítalíu af Alexander Spina seinast á
13. öld.
#
Jóhann Guttenberg fann fyrst upp
á að prenta bækur 1444.
#
Tóbak var fyrst flult frá Vestur-
heimi til Englands 1555 og til Spán-
ar nokkru fyrr.
#
Hann: „Það getur þú gert, ef þér
sýnist, ég hefi enga ástæðu til þess.“
Svör Parsakonungs.
Eins og kunnugt er, eru veðhlaup
mjög tíð í Norðurálfu, einkum á
„Taktu nú helvítis kerlinguna, því
að eigi mun seinna vænna.“ Stökk
Bjarni út úr réttinni og Steinunn á
eftir, og hlupu á móti Guðrúnu; hún
tók á rás undan, en Bjarni náði
henni skammt frá bænum, og með
því að hann kom að baki hennar,
greip hann annarri hendi fyrir
munn hennar og nasir, en með hinni
fleygði hann henni á grúfu; þó gat
hú aðeins komið upp þessum orð-
um: „Ætlarðu nú að drepa mig?“
„Það muntu fá að reyna,“ sagði
hann, og héldu þau henni bæði,
þangað til þau höfðu kæft hana.
Veittu þau henni nábjargirnar þar
á túninu, báru liana heim, og smíð-
aði Bjarni utan um líkið. Steinunn
sendi til konu að koma og hjálpa
sér til að kistuleggja hana, því að
Bjarni bærist svo illa af eftir konu-
missinn, að hann treysti sér ekki til
þess. Lögðu þær líkið til, og sögðu
þau Bjarni og Steinunn, að Guðrún
hefði orðið bráðkvödd þar á tún-
inu, og þótti það allsennilegt, er
mehn vissú að hún hafði verið heilsu
tæp. Hún var jarðsungin að Bæ
næsta sunnudag.
Nú bjuggu þau Bjarni og Stein-
unn saman um sumarið, og bar eigi
á öðru en að vel félli á með þeim.
Steinunn var orðin þunguð af völd-
um Bjarna, og þegar leið á sumarið,
kom þeim saman um að skilja, þang-
að til hún yrði léttari, því að þau
hugðu bæði, að það gæti borið svo
brátt að, að Jón yrði lalinn faðir af
barninu. Að enduðum slætti flutti
Steinunn inn að Hrísnesi. Börnun-
Púður þekktu Kínverjar í fornöld,
en í Evrópu var það fyrst fundið upp
af Berlhold Schwartz á Þýzkalandi
1281.
#
Æðardúnn var fyrst hreinsaður á
fyrri hluta 17. aldar. Jón Pétursson
í Brokey gerði það fyrstur manna.
#
Kaffi var fyrst flutt til Miklagarð
sárið 1517, og 34 árum síðar var þar
reist fyrsta opinbera kaffihúsið. Um
miðja 17. öld komust á fót kaffihús
á Englandi og Frakklandi og í Ham-
borg 1679.
#
Gler var notað í glugga fyrir Krists
fæðing, en var lengi svo dýrt, að það
var fyrst notað í glugga í ibúðarhús-
um á Englandi 1557.
Sprengikúlur voru fyrst gerðar í
Hollandi 1495.
#
Englandi og í París. Veðja menn þar
oft sín á milli stórfé um það, hver af
gæðingunum muni verða fljótastur.
Er þetta veðfé stundum svo gífur-
legt, að sumir verða örsnauðir.
Framh. á 7. síðu.
Qaman og aívara.