Íslendingur - 15.01.1947, Blaðsíða 1

XXXIII. árg.
Miðvikudaginn 15. janúar 1947
2. tbl.
W&-M
Útkomu „íslendings" seink-
oði vegna rafmagnsbilunar
Rafmagnslaust var hér á Akureyri
frá því kl. 9 á miðvikudagsmorgun
og þar til kl. að ganga 4 síðdegis í
gær (fimmtudag). Höfðu línur á raf-
magnsleiðslunni austan frá Laxár-
virkjuninni slegist saman á ýmsum
stöðum vegna stormsins.
Prentun „íslendings“ var ekki lok-
ið, er rafmagnið bilaði, og hefir út-
komu lians seinkað um tvo daga.
Prentverk Odds Björnssonar hefir
rafmagnsmótor til vara, og gat því
„Dagur“ komið út á réttum tíma.
Verkamannafélag Akureyr-
arkaupsfaðar gefur úf
mónaðarblað
Yerkamannafélag Akureyrarkaup-
staðar hefir byrjað útgáfu félags-
blaðs, sem koma á út mánaðarlega
og nefnist „Félagsmál“.
I þessu fyrsta blaði er m. a. Ávarp,
kvæði eftir Höskuld Egilsson, Krossa
nesverksmiðjan, grein eftir Árna
Þorgrímsson, Trúnaðarmenn á vinnu-
stöðum eftir Björn Jónsson, Þýdd
smásaga, Um félagsmál o. fl. — Er
smekklega gengið frá blaðinu.
NorOlenzkir útvegsmenn ðúnægðir með tðku
slldarverðhækkunar til tiskverðuppbðta.
Engin sópa
Mikill skortur er nú á handsápu
um allt land. Munu nær allar hand-
sápubirgðir þrotnar hér á Akureyri,
Nýff olíufélag sfofnað
Fyrir nokkru er tekið til starfa í
Reykjavík. nýtt olíufélag, sem nefn-
ist Olíufélagið h.f. Aðalstofnandi og
langstærsti hluthafi er Samband ísl.
samvinnufélaga, en auk þess eiga ýms
olíusamlög útvegsmanna hlut í félagi
þessu.
Takmark félagsins er að tryggja
félögum sínum sem ódýrasta olíu.
Hefir félagið áflað sér ýmissa góðra
sambanda, m. a. liefir það umboð
fyrir Standard Oil Company.
Stjórn félagsins skipa: Vilhjálmur
Þór, forstjóri SÍS, sem er formaður
stjórnárinnar, Ástþór Matthíasson,
framkvi-emdastjóri í Vestmannaeyj-
um, Jakob Frímannsson, kaupfélags-
stjóri, Ákureyri, Karvel Ögmunds-
son, formaður olíusamlagsins í
Keflavik, og Skúli Thorarensen, út-
gerðarmaður í Reykjavík.
Merkur samvinríuleiðfogi
léfinn
Aðalsteinn Kristinsson, fyrrver-
andi framkvæmdastjóri hjá SÍS, and
aðist í Reykjavík í fyrrinótt. Hann
hefir átt mikinn þált í eflingu sam-
vinnufélaganna og jafnan notið
trausts og vinsælda.
Furðuleg lagafyrirmæli um
innheimtu leyíisgjalda.
lega
LAGAFYRIRMÆLI þau, sem ný-
hafa verið selt um innheimtu
leyfisgjalda af innflutnings- og
gjaldeyrisleyfum hafa vakið mikla
gremju meðal kaupsýslumanna víðs-
vegar um land, og er það að vonum.
Þar eð Viðskiptaráð telur hafa orð-
ið mikil vanhöld á greiðslu þessara
gjalda,*er leyfishöfum gert að skyldu
að greiða leyfisgjöldin fyrirfram —
eða um leið og jreir fá leyfin •— en
áður voru þau greidd um leið og
leyfin voru notuð.
Þetta útaf fyrir. sig skiptir ekki
miklu máli, en þær ósvífnu kvaðir
eru lagðar á verzlunarfyrirtæki utan
Reykjavíkur, að' þeim er gerl að
skyldu að haja umboðsmann í Rvík,
er greiði þessi gjöld fyrir þá.
Undanfarin ár hefir öll innflutn-
ingsverzlun landsmanna farið í gegn-
um Reykjavík. Þelta hefir verið lal-
ið stríðsfyrirbrigði, enda munu þess
sennilega fá dæmi í heiminum, að
öll innflutningsverzlun heillar þjóð-
ar sé bundin við einn stað á land-
inu. Þar sem öllunj ætti að vera ljós
sú brýna þörf að bæta úr þessu, eru
þessi furðulegu lagafyrirmæli Iítt
skiljanleg. Auðvitað er fjölda fyrir-
tækja ógerlegt að ráða súr umboðs-
menn í Reykjavík, og verður ekki
belur séð, en þessi íyrirmæli miði
beint að því að eyðileggja starfsenii
þessara fyrirtækja, því að án inn-
flutningsleyfa er þeim ógerlegt að fá
vörur.
Það er fullkomin sanngirniskrafa,
að þessi fyrirmæli vefði þegar í stað
afnumin, því að hér er um að ræða
óþolandi rangsleitni í garð allra
landsmanna utan Reykjavíkur. Er
þessi umboðsmannakrafa líka alger-
lega ástæðulaus, því að vel mætti
hugsa sér þá leið að senda leyfin í
póstkröfu eða láta sýslumenn inn-
heimta þau, og ættbmeð því að vera
tryggt, að leyfisgjöldin yrðu greidd.
FormaSur Álþýðuflokks-
ins heldur áfram tilraun-
um til st-jórnarmyndunar
Eftir að formaður Sjálfstæðis-
flokksins, Ólafur Thors, tilkynnti
forseta lslands, að tilraunir sín-
ar til stjórnarmyndunar hefðu
ekki borið árangur, fól forseti for-
manni Alþýðuflokksins, Stefáni
Jóh. Stefánssyni að reyna að
mynda ríkisstjórn. Öskaði forseti
íslands þess, að Stefán Jóhann
léti sig vita um árangnr, svo fljótt,
sem verða mætti.
Formaður Alb'.ðuflokksins
sneri sér til allra þingílokka með
ósk um skipun fulltrúa til við-
tals við sig um væntanlega stjórn-
armyndun. Féllust bæði Sjálf-
stæðisflokkurinn og Framsóknar-
flokkurinn á þessi tilmæli, en
1 •
Sósíalistaflokkurinn neitaði að
eiga nokkra hlutdeild í þeim samn
ingaumleitunum.
Síðustu daga hafa svo fulltrúar
þessara flokka rætt við formann
Alþýðuflokksins um samnings-
grundvöll fyrir hugsanlega sam-
stjórn þriggja flokka. Er þeim
samningatilraunum ehn ekki lok-
ið, en þeim mun án efa verða lok-
ið fyrir helgi, hvernig sem árang-
urinn verður.
F ulltrúar Sj álístæðisflokksins
við þessar samningatilraunir
munu einkum hafa verið þeir Ól-
afur Thors, Bjarni Benediktsson
og Pétur Magnússon, en fulltrúar
Framsóknarflokksins þeir Ey-
steinn Jónsson, Bjarni Ásgeirsson
og Ólafur Jóhannesson.
Alvarlegur kolaskortur
Norðanlands
Um langt skeið hafa ekki borizt
nein kol til verzlana á Norðurlandi
og allar kolabirgðir á þrotum. Af-
greiðsla á kolum, sem lofað hafði
verið erlendis hefir tafizt mjög, enda
er kolaskortur í flestum löndum. Síld
arverksmiðjan á Hjalteyri og síldar-
verksmiðjurnar á Siglufirði hafa get
að selt nokkuð af kolum, en mjög al-
varlega horfir, ef ekki reynizt auð-
ið að fá kol alveg á næstunni. Er
nauðsynlegt, að fólk spari kolin sem
allra mest, því að hæglega getur orð-
ið alllöng bið á því, að kol fáist
hingað.
Hagsiniinir norðlenzkra UtTegsmanna lyrir
borð bornir á tiilðgum LandsambanUs
íslenzkra ntvegsmanna.
Flestum mun í fersku minni, að vegna fullkominnar ó-
vissu um söluverð fiskjar og síaukins framleiðslukostn-
aoar, voru horfur þær, síðustu mónuði fyrra órs, að mik-
iil fjöldi útvegsmanna myndi ekki telja sér fært að gera
skip sín út ó vetrarvertíð þeirri, sem nú er að hefjast.
Til þess að koma í veg fyrir þessa alvarlegu framleiðslu-
stöðvun, hvarf Alþingi að því róði að lóta ríkissjóð ó-
byrgjast ókveðið lógmarksverð fyrir- fiskinn. Virðist
þessi róðstöfun Aiþingis ætla að tryggja mjög mikla
þótttöku í vetrarvertíðinni. Alímikillar óónægju hefir
gætt hjó norðlenzkum útvegsmönnum og víðar vegna
ókvæða 6. gr. laganna um fiskverðsóbyrgðina. Er ekki
laust við, að sumir flokkar hafi reynt að notfæra sér
þessa óónægju til pólitísks óvinnings og skal því drep-
ið hér lítillega ó höfuðatriði mólsins.
Alllöngu fyrir jól skýrði forsætis-
ráðherra Olafur Thors, samráðherr-
um sínum frá ýmsum ráðstöíunum,
er hann taldi nauðsynlegt að gera til
aðstoðar útgerðinni til þess að
tryggja almenna þátttöku í vetrar-
vertíðinni. Meginatriði tillagna hans
var það, að ríkissjóður skyldi á-
byrgjast útvegsmönnum og sjómönn
um ákveðið lámarksverð fyrir fisk-
inn. Þau furðulegu tíðindi gerðust
svo nokkru síðar, að atvinnumála-
ráðherra konnnúnista lagði þessa
tillögu fram í frumvarpsformi, án
að
ráðgast
við forsætisráð-
þess
herra. \
Þetta hátterni atvinnumálaráð-
herra skiptir að vísu ekki miklu máli,
en frumvarp hans var að mörgu leyti
gallað og m. a. ekki séð fyrir neinu
fé til þess að greiða þessa ábyrgðar-
skuldbindingu, ef með þyrfti.
Meginhluti Sjálfstæðisflokksins og
Alþýðuflokksins kunni því illa að sam
þykkja ábyrgðarskuldbindingu, sem
gat numið stórfé, án þess að sjá fyr-
ir einhverju fé til þess. Ekki þótti þó
hlýða að afgreiða þetta mikla hags-
munamál útvegsins án samráðs við
Landssambands ísl. útvegsmanna, og
með hliðsjón af áliti Landssambands
ins var endanlega samþykkt á Al-
þingi, að væntanleg stórfelld verð-
hækkun á síld og síldarafurðum
skyldi að verulegu leyti látin renna í
verðjöfnunarsjóð, sem síðar skyldi
varið til verðuppbótar á fiskinn, ef
þess gerðist þörf, en ella skyldi síld-
arútvegsmönnum og sjómönnum end
urgreitt féð, hvorttveggja eftir nán-
ari reglum, sem settar eru í lögun-
urn.
Tvö sjónarmið munu aðallega hafa
ráðið þessari afgreiðslu málsins.
Annarsvegar það, að eðlilegt þótti,
að óvenjulega hátt verð á einni teg-
und sjávarafurða yrði að einhverju
leyti notað til verðjöfnunar á aðrar
tegundir, ef þess gerðist þörf. Virðist
ekki óeðlilegt að líta á sjávarútveg-
inn sem eina heild í þessu efni, enda
Vcrðjöfnun ekkert nýtt fyrirbrigði.
Virlist L. í. Ú. einnig hafa litið svo
á. Hinsvegar mun svo útvegsmönn-
um og fylgismönnum þessarár verð-
jöfnunar á þingi hafa verið Ijós sú
mikla hætta, að stórkostleg verðhækk
un síldar, sem ef til vill stæði aðeins
eina vertíð, gæti leitt af sér kaup-
hækkunarkapphlaup í landi og þann-
ig stórvaxandi dýrtíð, er enn gæti
aukið á erfiðleika útgerðarinnar að
slandast erlenda samkeppni. Nánari
alhugun allra aðstæðna leiðir þó í
Ijós, að fyrra sjónarmiðið er rangt,
vneð luiðsjón af mismunandi að-
stöðu landsfj órðunganna.
%
Sérstaða norðlenzkra
útvegsmanna.
Um næstsíðustu lielgi komu norð-
lenzkir útvegsmenn saman til fund-
ar á Akureyri, og samþykklu þeir
einróma eindregin mótmæli gegn
þeirri ákvörðun Alþingis að nota
verðhækkun á síld til verðuppbóta á
fiskinn. Eru ýms rök þeirra athygl-
isverð og fyllilega þess virði, að þau
séu -tekin til greina, ef svo illa tekst
til, að fiskurinn selst ekki fyrir lág-
marksverð erlendis, svo að greiða
Framh. á 8. síðu.